محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1803970529
بررسي جامع مفهوم عدالت از ديدگاه اسلام(2)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
بررسي جامع مفهوم عدالت از ديدگاه اسلام(2) نويسنده:حميد حاجي حيدر عدالت به حمل شايع صناعي در حالي که به هنگام تعريف عدالت به حمل اولي ذاتي، اين واژه، موضوع قضيه قرار مي گيرد، در تعريف آن به حمل شايع صناعي، عدالت محمول قضيه مي باشد، از اين رو، تعريف عدالت به حمل شايع صناعي، مستلزم فهرست نمودن«کار»ها يا«وضعيت»هايي مي شود که واژه«عدالت»، با توجه به مفهوم آن به حمل اولي ذاتي، بر آنها حمل مي شود. هنگامي که گفته مي شود: عدالت يعني رفتار برابر با افراد برابر و يا وقتي گفته مي شود: عدالت يعني رعايت حقوق افراد، اين قضايا صورت تحريف شده قضاياي اصلي اي هستند که در آنها واژه «عدل» و«عدالت» به کار مي رود. صورت تحريف نشده چنين قضايايي به اين شکل است: «رفتار برابر با افراد برابر، عدل است» و«رعايت حقوق افراد عدل است». حال، اين پرسش مطرح مي شود که موضوع عدالت چيست؟ به ديگر عبارت، عدالت به حمل شايع صناعي بر چه عناويني حمل مي شود؟ کوتاه ترين تعريف جامع، که چند گانگي قلمروهاي عدالت را مورد توجه قرار مي دهد، به اين صورت مي باشد: عدالت به حمل شايع صناعي عبارت است از: 1- خودداري جانب ندارانه ي از تعرض به جان، مال و آبروي افراد جامعه و نيز حفاظت از آنها 2- مجازات متناسب و جانب ندارانه ي مجرم 3- توزيع جانب ندارانه ي سودها و زحمت هاي زندگي اجتماعي بر حسب لياقت ها، نيازهاي اساسي و توان افراد جامعه. همچنان که ملاحظه مي شود، تعريف اخير، عدالت را در سه قلمرو جداگانه مورد مطالعه قرار داده و در هر قلمرو، عنصر «جانب نداري» در آن بکار گرفته شده است، از اين رو مي توان اينگونه نتيجه گرفت: عدالت داراي «انواعي» سه گانه مي باشد که در هر نوع، يک «جزء مشترک» ميان آنها يافت مي شود. جانب نداري، عنصر شکلي و يا جزء مشترک تمامي انواع عدالت است، در حالي که هر نوع داراي يک جزء اختصاصي نيز مي باشد. جزء مشترک عدالت را«عنصر شکلي»(1) و جزء اختصاصي عدالت را «عنصر محتوايي»(2) مي ناميم. اين دو عنصر را «عدالت شکلي»(3) و «عدالت محتوايي»(4) نيز ناميده اند.(5) بنابراين عدالت به حمل شايع صناعي و با توجه به عناصر محتوايي اختصاصي عبارت است از: 1- خودداري از تعرض به جان، مال و آبروي افراد جامعه و نيز حفاظت از آنها 2- مجازات افراد، به خاطر انجام کارهايي نادرست که به طور روشن و پيش از ارتکاب، به عنوان جرم اعلام شده باشند، با رعايت تناسب ميان جريمه و جرم 3- توزيع سودها و زحمت هاي زندگي اجتماعي بر حسب لياقت ها، نيازهاي اساسي و توان افراد جامعه. گفتني است، تمامي موارد ياد شده بايد با رعايت جانب نداري (عنصر شکلي مشترک) همراه باشد. جزء مشترک عدالت، يعني جانب نداري را از آن جهت عنصر شکلي مي ناميم که تنها يک قالب عامي را که از محتوايي معين خالي است، تعيين مي کند. در اين تعريف شکلي، ديدگاهي درباره اينکه افراد انساني با هم برابرند يا نه، مطرح نمي شود. ملاک برابري و نابرابري ها ميان افراد انساني نيز در تعريف مزبور بيان نمي شود. برحسب عدالت شکلي، معلوم نيست چه نوع تفاوت گذاشتن ميان انسان ها بجا و چه نوع تفاوت گذاشتن ميان آنان بيجا و نادرست است، از اين رو، تعريف شکلي عدالت، قابل انطباق با ديدگاه هاي گوناگون درباره ملاک برابري و نابرابري ميان انسان ها مي باشد.(6) علاوه بر عنصر شکلي، که جزء مشترک عدالت را بيان مي کند، تعريف بالا از عدالت به سه قلمرو اشاره دارد که در هر کدام از آنها عنصري محتوايي و اختصاصي براي عدالت بيان شده است. در قلمرو جان، مال و آبروي افراد، عنصر محتوايي و جزء اختصاصي عدالت عبارت است از:«خودداري از تعرض به و حفاظت از». در قلمرو خطاي ارتکابي، عنصر محتوايي و جزء اختصاصي عدالت معادل است با« مجازات افراد، به خاطر انجام کاري نادرست که به طور روشن و پيش از ارتکاب به عنوان جرم اعلام شده باشد، با رعايت تناسب ميان جريمه و جرم». و در نهايت، در قلمرو تخصيص سودها و زحمت هاي زندگي اجتماعي به افراد جامعه، عنصر محتوايي و جزء اختصاصي عدالت عبارت است از:«توزيع سودها و زحمت هاي زندگي دسته جمعي بر حسب لياقت ها، نيازهاي اساسي و توان افراد جامعه». بدين ترتيب، با سه نوع از عدالت، روبه رو خواهيم شد که هر کدام ضمن اشتمال بر جزء مشترک، داراي جزئي اختصاصي نيز هستند، به ديگر سخن، عدالت به حمل شايع صناعي داراي سه نوع مي باشد: 1- عدالت صيانتي (7)، 2- عدالت کيفري (8) و 3 - عدالت توزيعي. (9) از مباحث پيشين روشن شد که عدالت، خواه به حمل اولي ذاتي و خواه به حمل شايع صناعي، يک مفهوم مرکب بوده و داراي عناصري مي باشد، بدين دليل است که مقاله حاضر، تمامي تلاش هايي را که براي برگرداندن مفهوم عدالت به يک عنصر، همچون برابري افراد، رعايت حقوق افراد، رعايت لياقت هاي افراد و رعايت نيازهاي اساسي افراد، صورت مي گيرد، ناموفق مي داند.(10) عدالت يک مفهوم چند جنبه اي است که به حمل اولي ذاتي داراي اجزاي مفهومي متعددي است و به حمل شايع صناعي داراي انواعي است که هر نوع به نوبه ي خود داراي اجزاي متعددي مي باشد. حال، به مطالعه و بررسي اصول گوناگون عدالت، شامل اصول عدالت شکلي، که بيان کننده ي جزء مشترک عدالت مي باشد و اصول عدالت محتوايي، که بيان کننده جزءهاي اختصاصي مربوط به انواع عدالت مي شوند، مي پردازيم. در هر قسمت آنچه از قرآن کريم و احاديث شريف به دست مي آيد، در کانون توجه قرار خواهد گرفت. اصول عدالت شکلي هرکسي که روي مفهوم عدالت تأمل نمايد، دست کم اين حقيقت را خواهد پذيرفت که به هيچ روي نمي توان عدالت را به گونه اي تعريف نمود که از عنصر جانب نداري خالي باشد.(11) جانب نداري اقتضا مي نمايد که با افراد برابر به صورتي برابر برخورد شود، خواه در زمينه عدم تعرض به افراد، خواه در زمينه کيفر دادن خطاکاران و خواه در واگذاري زحمت ها و سودهاي زندگي اجتماعي به افراد جدا از اينکه در قلمروهاي سه گانه ياد شده، ملاک و عناصر محتوايي عدالت چه باشد، تبعيض و تفاوت گذاشتن هاي غير موجه، در تمامي قلمروها بي عدالتي به شمار مي رود. عنصر شکلي عدالت عبارت است از برابري، اما نه برابري همه انسان ها در همه زمينه ها، بلکه برابري افراد يکسان در زمينه هاي يکسان. بنابراين، عدالت شکلي يعني: با افراد برابر به طور برابر رفتار نما»(12)-(13) يا: با انسان ها به طور جانب ندارانه رفتار نما. مفهوم ديگري که براي اشاره به عنصر شکلي و جزء مشترک مفهوم عدالت به کار مي رود، عبارت است از: «برابري در مقابل قانون»(14) که روي ديگر آن، اصل«حکومت توسط قانون»(15) . و يا «حکومت قانون» (16 )نام گرفته است. (17) به هر روي، نبايد از نظر دور داشت که تعريف شکلي، تنها بخشي از مفهوم عدالت به حمل شايع صناعي را تشکيل مي دهد، از اين رو، بايد آن را تعريفي ناقص از عدالت به شمار آورد، چه اينکه به موجب عدالت شکلي، اگر حکومتي به طور مساوي تمامي کساني را که از اتهام دزدي مبرا شده اند به زندان بيفکند (يعني ظلم علي السويه) کارش بايد عادلانه تلقي شود، در حالي که نمي توان مجازات بي گناهان را که سزاوار کيفر نيستند، عدالت تلقي نمود. بنابراين، تعريف عدالت به حمل شايع صناعي، به رفتار برابر، يا برابري در مقابل قانون و يا حکومت قانون، توجه به شکل و غفلت از محتواي عدالت را در بر بردارد، در نتيجه تعريفي ناقص و ناتمام از عدالت مي باشد. توجه به عنصر جانب نداري يا رعايت برابري در مقابل قانون در تعريف عدالت، براي نخستين بار در کلام فيلسوف بزرگ يوناني، ارسطو (18 )(364 تا 322 پيش از ميلاد) آشکار شده است. (19) مفسر کبير قرآن کريم، علامه طباطبائي نيز در توضيح مفهوم عدالت ميان انسان ها، از جمله آن را به برابري در مقابل قانون و بي طرفي در اجراي قانون تعريف مي کند، که به روشني به جزء مشترک عدالت و يا عدالت شکلي اشاره دارد. (20) در قلمرو عدالت صيانتي، عدالت شکلي اقتضا مي کند که جان، مال و آبروي تمامي افراد، به طور برابر از تعرض مصون باشد و نيز از جان، مال و آبروي تمامي افراد به طور برابر حفاظت شود. صيانت از جان، مال و آبروي افراد بايد به طور جانب ندارانه و بي طرفانه صورت گيرد. اهميت دادن به جان، مال و آبروي برخي از افراد و غفلت از صيانت جان، مال و آبروي ساير افراد جامعه، بي عدالتي است. همچنين، در زمينه عدالت کيفري، کيفر دادن برخي از مجرمان و رهانمودن برخي ديگر، خلاف عدالت شکلي است. جانب نداري اقتضا مي کند که به تمامي جرم ها به يک صورت نگاه شود. در زمينه عدالت توزيعي نيز، اعطايي سودهاي نابرابر به افرادي که برابر هستند، بي عدالتي است. واگذاري تکاليف نابرابر به افرادي که در وضعيتي برابر قرار دارند، نقض کننده جانب نداري مي باشد. مصونيت افراد مجازات مجرمان و توزيع سودها و زحمت هاي زندگي اجتماعي، بايد به طور جانب ندارانه انجام گيرد (21) بنابراين، اصول عدالت شکلي عبارتند از: 1- تمامي اصول محتوايي عدالت بايد به صورت قوانيني کلي تنظيم شوند؛ 2- تمامي شهروندان به هنگام اجراي قوانين، بايد در مقابل قانون برابر باشند. پی نوشت ها : 1- Formal element. 2- Substantial element. 3- Formal justice 4- Substantial justice. 5- R. M. Hare,"Justice and Equality" in J. Arthur and W. Shaw (eds). Justice and Economic Distribution, P. 117-118. 6- Andrew Levine, Engaging Political Philosophy, From Hobbes to Rawls, p.179 7- Protective justice 8- Retributive justice. 9- Distributive justice. 10- David Miller, Social Justice, p. 26-27; Ronald Dworkin,"Comment of Nerveson: In Defense of Equality, Social Philosophy and Policy, Vol. 1, Issue 1, p. 3-4. 11- David D. Raphael, Justice and Liberty, P. 4. 12- Treat equals equally. 13- Miller, Social justice, p. 20 14- Equality before law. 15- Rule by law. 16- rule of law. 17- Guillermo O, Donnell,"why the Rule of Law Matters, Journal of Democracy, Vol. 15, No. 4, P. 33-34 18- Aristotle. 19- Aristotle ,"Politics," in Jonathan Barnes (ed). The Complete Works of Aristotle, The Revised Oxford Translation, Vol. 2, Book III, 1980a. p. 2031 20- سيد محمد حسين الطباطبائي، الميزان في تفسير القرآن، ج 1، المجلد 12، ص 331. 21- مائده: 8 / نساء: 135 / نهج البلاغه، کتاب 59، ص 449/نهج البلاغه، کتاب 31، ص 397، / نهج البلاغه، حد 231، ص 509، محمد بن علي صدوق، معاني الاخبار، ص 195. منبع:نشريه معرفت سياسي،شماره2. ادامه دارد...
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 541]
-
گوناگون
پربازدیدترینها