واضح آرشیو وب فارسی:باشگاه خبرنگاران جوان: ريشه تاريخي ضرب المثل«خانخاني»به كجا باز ميگردد؟
هرگاه قدرت مركزي به ضعف وسستي گرايد وحكام وعمال وصاحبان نفوذ و قدرت از تشتت وپراكندگي هيئت حاكمه سو استفاده كرده به حقوق ديگران تجاوز و تعدي نمايند اصطلاح خانخاني را به عنوان ضرب المثل وتكيه كلام به كار مي برند
مجله شبانه باشگاه خبرنگاران؛
اما ريشه تاريخي اين مثل سائر ومصطلح:
لقب خان و خان خانان پس از سلسله مغول در ايران متداول شده قبل از آن به اين شكل مطلقا ديده نمي شود.توضيح آنكه هر يك از قبايل ترك حاكم وپيشوايي داشت كه به نام خان مو سم بودوهمه خانها يا خوانين تحت امر واطاعت خان بزرگ يا خان خانان بودند.اصطلاح خانخاني يكي از معاني ومفاهيم ملوك الطوايفي است كه بر اثر ضعف سلاطين هر سلسله وتجزيه مملكت وفقدان مركزيت به وجود مي آيد و از آن به صورت آشفتگي و هرج ومرج هم تا بير كرده اند.
در تاريخ ايران قبل از اسلام مقصود از ملوك الطوايفي همان بي مركزي وتفكيك اصل مسئوليت اداره وتوزيع آن ميان شاهنشاه وشاهان جز بوده اند كه شاهنشاه را ملكان ملكا و هر كدام از شاهان جز را ملكا مي گفتند.نظر اجمالي به تاريخ نشان مي دهد كه از سال 198هجري تا آغاز فتنه مغول نه سلسله بزرگ طاهريان وصفاريان وعلويان وسامانيان و آل زيار وال بويه وغزنويان و سلجوقيان وخوارزمشاهيان در ايران تاسيس گرديد كه هر سلسله در گوشه اي از مملكت حكومت كرده براي خود پايتخت و تشكيلات مجزا و متمايز داشتند .ايران بود و چندين پايتخت .ايران بود وچندين دربار وتشكيلات به طور كلي كشور ايران عرصه تصادم وزور آزمايي سلاطين وسرداران مختلف بود كه به حدود وثغور وقلمرو يكديگر تجاوز ميكردند ومركز ثابت واحدي براي تمشيت امور وتمركز قوا وجود نداشت.
حمله مغول در اواخر قرن هفتم هجري تنها نفوس و بلاد را قتل عام نكرد بلكه بساط ملوك الطوايفي را نيز تقريبا بر چيد ومخصوصا در زمان ايلخانان مغول كه از سلطنت ابا قا خان فرزند هولاكو 663ه.ق.شروع مي شود حكومت ايران و بسياري از ممالك خاورميانه ونزريك يك پارچه شده كليه امرا وخوانين تحت امر و قدرت ايلخان بزرگ بوده اند ولي موضوع مركزيت بيش از پنجاهسال دوام نيافت چه از ابتداي سلطنت ابو سعيد بهادر 716ه.قضعف و سستي در دستگاه خاندان ايلخاني بروز كرد و علاوه بر آنكه ملوك شبانكاره واتابكان لرستان وآل كرت و آل مظفر و سربداران وچوپانيان وايلكانيان وجز اينها به تناوب يا توامان در گوشه و كنار مملكت پرچم استقلال و سلطنت برافراشته اند مضافا خانان زير دست نيز حكومت قلمرو خويش را ظاهرا به نام ايلخان بزرگ ولي به مسئوليت مستقيم خود اداره ميكردند فعال ما يشا بودند وهر چه خاطر خواه آنها بود انجام ميدادند .
جان ومال ونواميس مردم در اختيار آنان بود وبدون ترس و بيم از قدرت مركزي وخان بزرگ حكومت ميكردند .خلاصه دوره خانخاني بود وتجزيه وآشفتگي و فقدان مركزيت كه همه به اصطلاح خانخاني تعبير شده وتا ظهور امير تيمور گورگاني 770ه.ق. ادامه داشت در سراسر مملكت حكمفرما بوده است .
دوشنبه 4 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: باشگاه خبرنگاران جوان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 34]