واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: همشهری-ادبيات چيست؟ شايد اين سؤال تكراري به نظر برسد و اغلب ما با مقالات يا كتابهايي كه به پاسخ اين سؤال پرداختهاند، برخورده باشيم آثاري كه كوشيدهاند تعريفي پيشروي ما گذاشته و يا معنا و مفهوم ادبيات را براي ما روشن كنند اما حقيقت اين است كه چنان ديدگاهها در اينباره متفاوت و گاه متناقض مينمايند كه نميتوانيم تعريفي را ارائه كنيم كه اجماعنظري درباره آن وجود داشته باشد؛ تعريفي كه حرف اول و آخر را در مورد ادبيات بزند و فصل ختام بحثي باشد كه هنوز به نظر ميرسد جاي حرف در مورد آن وجود دارد. براي نمونه 2كتاب «ادبيات چيست؟» نوشته ژانپل سارتر را با كتاب «درجه صفر نوشتار» اثر رولان بارت كنار هم بگذاريم تا ببينيم به چه ميزان تفاوتها و تناقضها درباره چند و چون عميق است. در واقع زماني كه ژان پلسارتر كتاب ادبيات چيست؟ را منتشر ساخت و نظريه تعهد در ادبيات را مطرح كرد و برپايه آن به تعريف و تبيين معنا و مفهوم ادبيات پرداخت؛ رولانبارت كه ديدگاه و تلقي كاملا متفاوتي راجع به ادبيات داشت، در مقام پاسخگويي به آن كتاب درجه صفر نوشتار را ارائه كرد و در آن به رد نظريات سارتر پرداخت، چنين تفاوتها يا تقابلهايي در آراي صاحبنظران چندان هم دور از انتظار نيست چرا كه هر يك براساس فلسفه و نوع تفكر و انديشههاي خود به تعريف و مفهوم ادبيات پرداختهاند. با اين اوصاف شايد بتوان گفت به تعداد متفكران و صاحبنظران گوناگون، درباره چيستي ادبيات، نظرات مختلفي هم وجود دارد؛ هرچند نبايد از اين نكته نيز غافل شد كه در اين ميان شايد مشابهتهايي در كليات وجود داشته باشد. «مفهوم ادبيات و چند جستار ديگر» اثر تزوتان تدوروف مجموعه مقالهاي است كه بخشهاي اصلي آن به مباحثي اينچنيني ميپردازد؛ كتابي به ترجمه دكتر كتايون شهپرراد كه نشر قطره در 248صفحه، 1100نسخه و بهاي 3800تومان به بازار ارائه كرده است. اگرچه تزوتان تدوروف نام آشنايي در اين زمينه محسوب ميشود اما ضرورت آن وجود داشت كه مترجم در مقدمه كتاب لااقل به شكل كوتاهي هم كه شده به او، آثارش و نوع ديدگاهش در زمينه ادبيات بپردازد اما متاسفانه مترجم بدون هيچ مقدمهاي يكراست رفته است سر اصل كتاب. مفهوم ادبيات و جستارهاي ديگر از 10 فصل تشكيل ميشود، 10مقالهاي كه نقطه اشتراك همه آنها ادبيات است و البته در 5فصل آغازين كتاب نويسنده به مباحثي كليتر پرداخته و در 5فصل باقيمانده نيز به طور جزيينگرانهتري سراغ برخي آثار رفته كه نويسندگان آنها چهرههايي شناختهشده در زمينه ادبيات محسوب ميشوند. مفاهيم ادبيات، خاستگاه انواع ادبي، در اصل حكايت، شعر بدون نظم و درآمدي به حقيقت مانندي، عناوين 5فصل آغازين كتاب را تشكيل ميدهند و 5فصل بعدي كتاب كه هر يك به طور مجزا ولي مرتبط با مفاهيم مطرحشده در فصول آغازين كتاب آثار مورد اشاره را مورد تجزيه و تحليل قرار ميدهند عبارتند از: ارواح هنري جيمز، حد و مرز ادگار آلنپو، رماني شاعرانه، اشراقها و سن سخت. 2فصل آغازين اين كتاب را ميتوان كليديترين فصول آن محسوب كرد كه مدخلي براي ورود به بحثي هستند كه تدوروف درباره ادبيات ترتيب داده است. در فصل نخست او براي پرداختن به مفهوم ادبيات راه جديدي را پيشروي ميگيرد و همين مسئله عمدهترين ويژگي آن به لحاظ جذابيت و تازگي بحث محسوب ميشود. به اين ترتيب نويسنده به جاي اينكه به بحث نهچندان تازه چيستي ادبيات بپردازد، به گفتماني ميپردازد كه از ادبيات سخن ميگويد. با اين تمهيد اگرچه به نظر ميرسد او باز درباره يك فعاليت يعني همان ادبيات سخن ميگويد اما براي رسيدن به آن، مسير ديگري را در پيش ميگيرد؛ درست همانند اينكه ما براي مسافرت به شهري كه بارها به آن سفر كردهايم، جادهاي متفاوت برگزينيم كه مناظري متفاوت با جاده پيشين داشته باشد، هرچند كه مقصد ما يكي است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1267]