تبلیغات
تبلیغات متنی
آموزشگاه آرایشگری مردانه شفیع رسالت
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
بهترین دکتر پروتز سینه در تهران
محبوبترینها
راهنمای انتخاب شرکت‌های معتبر باربری برای حمل مایعات در ایران
چگونه اینورتر های صنعتی را عیب یابی و تعمیر کنیم؟
جاهای دیدنی قشم در شب که نباید از دست بدهید
سیگنال سهام چیست؟ مزایا و معایب استفاده از سیگنال خرید و فروش سهم
کاغذ دیواری از کجا بخرم؟ راهنمای جامع خرید کاغذ دیواری با کیفیت و قیمت مناسب
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
آفریقای جنوبی چگونه کشوری است؟
بهترین فروشگاه اینترنتی خرید کتاب زبان آلمانی: پیک زبان
با این روش ساده، فروش خود را چند برابر کنید (تست‌شده و 100٪ عملی)
خصوصیات نگین و سنگ های قیمتی از نگاه اسلام
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1867923260
عنصر «شخصيت »در مقامات حريري و حميدي (1)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
عنصر «شخصيت »در مقامات حريري و حميدي (1) نويسندگان:دکتر حسن دادخواه* ليلا جمشيدي** چکيده مقامات حريري و حميدي به عنوان دو اثر منثور ، جزء آثار داستاني کهن در ادب عرب و فارسي به شمار مي آيند . اين دو مجموعه ء داستاني از نظر داشتن عناصر داستان و پردازش نيکوي آنها از چنان قوت و مقبوليتي برخوردارند که مي توانند با داستانهاي کوتاه در عصر حاضر ، برابري کنند . از جمله عناصر داستاني بلکه مهمترين آنها ، عنصر «شخصيت » است که بويژه در مقامات حريري نقشي برجسته و جذاب دارد . مقايسه شيوه هاي شخصيت پردازي و تحليل انواع شخصيتها در اين دو مقامات ، سبب مي شود تا ضمن شناساندن ارزش ادبي اين دو اثر ، جنبه اي مهم از ارتباط ميان زبان و ادب فارسي و عربي و پرباري آنها روشن شود. واژگان کليدي :مقامات حريري ، حميدي ، عنصر شخصيت مقدمه از جمله شاهکارهاي ادبي در ادب عربي ، مقامات حريري است که به عنوان اثري ارزنده از زمان نگارش ، يعني قرن پنجم هجري تاکنون با استقبال گسترده ادبيات و ادب دوستان روبه رو شده است . حريري (446-516ه.ق) با آفرينش اين اثر ادبي ، ساختار مقامه نويسي را تداوم بخشيد و با متکامل ساختن آن ، مسيري مستقل و چشم اندازي گسترده را در افق ديدگان ديگران گشود . قاضي حميد الدين بلخي (متوفاي 599ه.ق) نيز با گام نهادن در اين عرصه ، تنها مقامات فارسي به سبک مقامات عربي را در قرن ششم آفريد و راهي تازه را فراروي نويسندگان فارسي زبان قرار داد تا بر غناي گنجينه ء زباني خويش بيفزايند . حريري و حميدي با برگزيدن قالب داستان و بهره گيري از عناصر داستان نويسي ، کوشيده اند تا رغبت خوانندگان را براي مطالعه اثر خود برانگيزند .از اين رو مقامات ، افزون بر سبک نگارش آن ، که تحسين و شگفتي علاقه مندان ادبيات را برانگيخته است از جنبه ء داستاني نيز در بالاترين سطح داستان پردازي قرار دارد و در استفاده از برخي عناصر به شيوه هاي داستان نويسي جديد پهلو مي زند . مقامه و ادبيات داستاني (fiction) واژه ء مقامه ء به فتح اول يا به ضّم اول از ريشه «قام ، يقوم ، قوماً و قومه » (لسان العرب ، 1357ه.ش ) در اصل ، واژه اي عربي است که پس از دگرگونيهاي معنايي در قرن چهارم هجري براي گونه ء خاصي از نثر مصطلح شد . مقامه به طور کلي يکي از انواع داستانهاي کهن است که با نثر مصنوع آميخته با شعر در مورد قهرماني است که به صورت ناشناس در داستان ظاهر مي شود و حوادثي به وجود مي آورد و همين که در پايان داستان شناخته مي شود ، ناپديد مي گردد تا اين که در هيبتي ديگر در مقامه بعدي آشکار گردد (انواع ادبي ، ص 207) لذا مقامات را مي توان مجموعه اي از داستانهاي جداگانه دانست که داراي وحدت در موضوع است . از سويي ديگر ، امروزه داستان در معناي خاص آن با ادبيات داستاني مترادف است . ادبيات داستاني بر آثار منثوري دلالت دارد که از ماهيت تخيل برخوردار باشد . غالباً به قصه ، داستان کوتاه ، رمان ، رمانس و آثار وابسته به آن ادبيات داستاني مي گويند (ادبيات داستاني ، ص25) با توجه به اهميت عنصر «شخصت »در ميان ساير عناصر داستان (مانند پيرنگ ، زاويه ديد ، صحنه ، درونمايه ، موضوع ، گفت و گو ، سبک ) و نقش پايه اي آن در حوادث داستان به بررسي علتهاي اهميت آن و مقايسه روش پردازش شخصيت در مقامات حريري و حميدي مي پردازيم . شخصيت (character) داستاني و ويژگيهاي آن مفهوم شخصيت در ادبيات داستاني ، همچون ديگر اصطلاحات و نامهاي موجود در هنر درگذر زمان دستخوش دگروگوني شده تا امروزه به سطحي پيچيده پيشرفته ارتقا يافته است . در تعاريفي که خواهد آمد ، مي توان به مفهوم و ويژگيهاي عنصر شخصيت پي برد . « شخصيت در اثر روايتي (داستان )يا نمايشي ، فردي است که کيفيت رواني و اخلاقي او در عمل او و آنچه مي گويد و مي کند ، وجود داشته باشد (عناصر داستان ، ص84) «کارکتر ، عبارت است از مجموعه ء غرايز و تمايلات و صفات و عادات فردي ؛ يعني مجموعه کيفيات مادي و معنوي و اخلاقي که حاصل عمل مشترک طبيعت اساسي و اختصاصات موروثي و طبيعت اکتسابي است و در اعمال و رفتار و گفتار و افکار فرد جلوه مي کند و وي را از ديگر افراد متمايز مي سازد (ابراهيم يونسي ، ص265) با توجه به اين دو تعريف ، مي توان شخصيت را بخشي از ساختمان داخلي داستان به شمار آورد که ادبيات فارسي بي حضور آن ، مفهوم پيدا نمي کند و نمي تواند قابل تصور باشد . البته ضرورت دارد شخصيت داستاني با کليت هنري داستان «متناسب »باشد . از همين روست که برخي ، «شخصيت »را کليد فهم هر داستان دانسته اند (عناصر داستان هاي علمي - تخيلي ، ص60) انواع شخصيت (بر اساس ميزان نقش آنها ) در مقامات در مقامات حريري ، نخستين مقامه با آشنايي دو شخصيت همه داستانها يعني «ابوزيد سروجي » به عنوان شخصيت اصلي يا شخصيت مرکزي و حارث ابن همام به عنوان راوي مقامه ها آغاز مي شود . حارث که به دليل سختي روزگار مجبور به سفر شده است با پيرمردي (ابوزيد )آشنا ، و شيفته گفتار دلشنين و زيباي وي مي شود و هر بار او را در ظاهر و هيبتي متفاوت و در ميان گروهي از مردم ، مشغول فريب دادن آنان و به قصد دريافت کمک مالي مي يابد ؛ ولي ابوزيد بعد از دريافت کمک و پيش از اين که حيله اش آشکار شود ، متواري مي گردد .ابوزيد حيله گر و ريا کاربالاخره در آخرين مقامه به پيرمردي زاهد تغيير شخصيت مي دهد که از گناهان گذشته اش دست شسته و توبه کرده است . حارث در پايان ، ابوزيد را در سلک صوفيان مي بيند که حتي به درجه اي از کرامت نيز رسيده است . بر اين اساس ، مي توان حارث بن هام (شخصيت راوي )را که شخصيت اصلي داستان ، يعني ابوزيد سروجي به اواعتماد کرده و با او اسرار خود را در ميان گذاشته ، شخصيت همراز (contidant) بناميم . البته وي در برخي داستانهاي مقامات حريري به صورت شخصيت اصلي ظاهر مي شود و داستان با دو شخصيت اصلي ادامه مي يابد. برخي از شخصيتهاي موجود در مقامات حريري مانند همسر ابوزيد ، پسر او ، قاضي ، والي و حاضران در مجلس را که سبب مي شوند تا شخصيت اصلي ، بهتر و برجسته تر به ظهور رسد ، مي توان شخصيتهاي مقابل نامگذاري کرد . در برخي از داستانهاي حريري شخصيتهاي مخالف نيز ديده مي شوند که به معناي خاص کلمه ، چنداني ندارند ، بلکه همان شخصيتهاي فرعي هستند که گاه به عنوان شخصيت مخالفت ظاهر مي شوند و با شخصيت اصلي از در ستيزه در مي آيند .(!) در مقامات حميدي ، بيشتر داستانها از دو شخصيت تشکيل شده است :يکي شخصيت اصلي است که در هر مقامه متغير است و به صورتهاي پيرمرد تکيده و فرازانه ، اديب ، فقيه يا صوفي ظاهر مي شود و در ميان گروهي از مردم ، سخنان نغزي مي گويد و در پايان مقامه ، ناگهان مجلس را ترک مي کند و به محل نامعلومي مي رود . شخصيت دوم ، که او را نيز مي توان شخصيت اصلي يا شخصيت همراز دانست ، راوي مقامه است که حميدي نام وي را بيان نمي کند و از وي اين گونه ياد مي کند :حکايت کرد مرا دوستي که ... برخلاف موضوع داستانهاي حريري که همگي بر پايه ي «کديه » و «حيله گري » شخصيت اول مي چرخد در مقامات حميدي ، شخصيت اول در نقش فقيه ، صوفي و مانند آن ظاهر مي شود و لذا موضوع داستانهاي حميدي پيرامون تعليم و تربيت دور مي زند . نکته ديگر اين که دگرگوني شخصيت در مقامات حميدي ديده نمي شود ؛ حال اين که در مقامات حريري به جز راوي و شخصيت اصلي در برخي داستانهاي آن ، شخصيتهاي فرعي نيز ديده مي شود . در مجموع ، کرانه (تعداد )شخصيتها در مقامات به دليل کوتاه بودن داستانها محدود و کم است . شخصيت پردازي (characterization) و شيوه هاي آن شخصيت پردازي همان آفريدن تصاويري قابل قبول از افراد خيالي از سوي نويسنده است . اين تصاوير از نظر ويژگيهاي اخلاقي و روحي بايد براي خواننده در محدوده ء ادبيات داستاني ، واقعي جلوه کنند (همان ، ص60) نويسندگان براي شخصيت پردازي در داستان از سه شيوه استفاده مي کنند : الف :توصيف (Description) و تشريح مستقيم ويژگيهاي شخصيت :اين کار يا توسط راوي انجام مي شود (مانند داستان هاي مقامات )يا به وسيله ء يکي از اشخاص داستان صورت مي پذيرد . ب. نويسنده ، گاهي اشخاص داستان را غير مستقيم در ضمن عمل و گفتار شخصيت ها معرفي مي کند . اين توصيف ، که اصطلاحاً شيوه ء نمايشي (Dramatic) نام دارد ، نسبت به روش مستقيم ، واقع نمايي بيشتري دارد . ج: نويسنده مي تواند در مقام داناي کل و بي طرف ، ذهنيات آگاه و نميه آگاه اشخاص را به خوانندگان منتقل کند و خود هيچ تعبير و تفسيري بر آن نيفزايد . در اين روش ، که توصيف قرينه اي نام دارد ، شخصيت را با کلماتي که درباره او گفته مي شود ، مي شناسيم . مهمترين و کاربدي ترين شيوه براي معرفي شخصيت ها ،اين است که نويسنده هر سه شيوه را با هم در آميزد بويژه اگر داستان مورد نظر ، داستان کوتاه باشد ؛زيرا محدوديت زماني در اين داستانها سبب مي شود تا نويسنده نتواند تنها به ياري يکي از اين شيوه ها ، شخصيتهاي داستان را معرفي کند. نکته مهم شخصيت پردازي ، واقع نمايي (cantextoal) آن است ؛ به اين معنا که خواننده بايد در پذيرش شخصيتها متقاعد شود (چگونه ادبيات داستاني را تحليل کنيم ، ص48) . به همين دليل لازم است که : 1-شخصيتها در رفتارشان ثابت باشند ؛يعني در يک موقعيت به يک روش رفتار کنند . 2- در هر آنچه انجام مي دهند ، داراي انگيزه باشند و خواننده بايد دلايل آنچه را شخصيتها انجام مي دهند ، بفهمند . 3- شخصيت ها موجه و واقعي باشند . (ادبيات داستاني ، ساختار ، صدا و معني ، ص46) پی نوشت ها : *استاديار دانشگاه شهيد چمران اهواز **کارشناس ارشد زبان و ادب عربي منابع : نشريه دانشکده ادبيّات و علوم انساني دانشگاه شهيد باهنر کرمان دوره ء جديد ، شماره ء 21(پياپي18)بهار 86 پايگاه نور ش 30 ادامه دارد...
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 4574]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها