تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
مراحل قانونی انحصار وراثت در یک نگاه: از کجا شروع کنیم؟
چگونه برای دریافت ویزای ایران اقدام کنیم؟ مدارک لازم و نکات کاربردی
راهنمای خرید یو پی اس برای مراکز درمانی و بیمارستانی مطابق الزامات قانونی
آیا طلاق توافقی نیاز به وکیل دارد؟
چگونه ویزای آفریقای جنوبی را به آسانی دریافت کنیم؟ راهنمای قدم به قدم
همه چیز درباره ویزای آلمان و مراحل دریافت آن
چرا پاسارگاد به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران شناخته می‌شود؟
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1820018325
توسعه مالكيت زراعى در زمان خلافت عباسى
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
توسعه مالكيت زراعى در زمان خلافت عباسى نویسنده : عزت الله نوذری تاریخ اجتماعی ایران از آغاز تا مشروطیت ( قسمت چهاردهم ) سياست دولت عربى - اسلامى ، در قبال مالكيت زمين هاى كشاورزى ، بر اين اساس بود: 1 - اراضى مفتوحه : كه عبارت از ملك عمومى كه ملك دولت را به حساب مى آمد، ولى در دست صاحبان باقى مى ماند ولى بايد بعد از كشت ، خراج به بپردازند كه تفاوتى نيز بين زمين هاى خراجى و عشرى وجود داشت .2 - زمين هاى خراجى : مسلمانان ، آن ها را فتح و در اختيار افراد گذارده بودند كه بايد در قبال خراج ، مى پرداختند.3 - زمين هاى عشرى : زمين هايى بود كه از طرف امام و بين كسانى كه آن را به غنيمت گرفته بودند، تقسيم مى شد و بايد عشر مى پرداختند.از طرفى ، در زمان پادشاهان ساسانى ، مرزبانان كه صاحب زمين بودند، و زمين هاى خود را از دست داده بودند، اين زمين ها ديگر در اختيار كسى نبود. دولت اسلامى ، زمين ها را به اقطاع مى داد كه به مرور، اين اقطاعات باعث مالكيت هاى زراعى وسيعى گرديد.بدين ترتيب جامعه عباسى شاهد انتقال از دوره كشاورزى محدود، به كشاورزى وسيع و ظهور طبقه اى از زمينداران بزرگ گرديد كه عبارت بودند از متفقان ، نظاميان ، صاحبان مشاغل و بازرگانان كه اغلب به خاطر عدم آشنايى به امور كشاورزى ، از نيروهاى ارزان نبطيان ، زنگيان و موالى ، براى كار بر زمين هاى خود يارى مى جستند. زيرا زمينداران بزرگ خود در شهرها زندگى مى كردند و نمايندگانشان درآمدها را جمع و براى آنان مى فرستادند. از اين طريق ، آنان مى توانستند داراى زندگى بر تجمل و درآمدهاى ميليونى باشند. نظام بزرگ مالكى يا اقطاع دارى كه در زمان عباسيان رشد نموده بود، سلسله مراتب بزرگ مالكى را در زمان عباسيان به وجود آورد، يعنى خليفه در راس قرار مى گرفته و با بيعتى كه از تابعان درجه اول خود مى گرفت ، زمين ها را در اختيارشان مى گذاشت . آنان نيز به نوعى خود زمين را به تابعان درجه دوم مى دادند و تابعان درجه دوم به كارگران آزاد بيش تر وجود داشت به چشم مى خورد.در اين سلسله مراتب خليفه از زيردستانش حمايت مى كرد و زيردستان نيز، به تابعيت خليفه گردن مى نهادند، در عراق نيز اكثر كشاورزان ، ايرانى و از اهل فقه بودند؛ زيرا مسلمانان عرب معمولا به علت بافت نظام قبيله اى كه داشتند يا در بيابان ها بيش تر به فكر شترچرانى و حفظ نظام قبيله اى خود بردند و يا در شهرها مى زيستند رشد كشاورزى در دوران عباسى ، باعث رونق و رشد صناعت و پيشه ها شد كشاورزى از دو جهت در اين روند موثر افتاد.1 - سرمايه لازم را براى طرح هاى صنعتى فراهم مى ساخت .2 - مواد خام مراكز صنعتى ، وابسته به مواد كشاورزى بود مثلا؛ صنعت نساجى كه به مواد اوليه پنبه نيازمند بود.بنابراين با رشد پيشه و صنعت ، اصناف پديدار شدند. به طور كلى اصناف در دوران عباسى ، عبارت بودند از افرادى كه داراى منافع مشتركى هستند و بر اساس پيمانى كه عرف حد و مرز آن را مشخص مى نمود به آن مى پيوستند. اين جمعيت در مقابل تصميمات كاملا تسليم بودند. اصناف متعدد بودند، مانند: زرگران ، فروشندگان گوشت و ... در دوره عباسى بيش تر اصناف به اين منظور ايجاد گشته بود.با ارتقاء صنعت در شهرها، اصناف متعدد اهداف خاصى را دنبال مى نمودند، كه مى توان اين اهداف را چنين خلاصه كرد:1 - تنظيم حرفه و فن .2 - حفظ اسرار صنفى .3 - تثبيت نرخ هاى عادلانه توليدات صنعتى .4 - نظارت در سطح فنى نيروهاى انسانى .5 - توجه به بهداشت .6 - رسيدگى به منافع اعضاى صنف .7 - رسيدگى بر مواد اوليه .8 - تنظيم و كنترل بازار.با رشد صنعت و پيشه ، اصناف مختلف ، بازارهاى مختلف ايجاد شد كه هر يك ، محل صنف بخصوصى گرديد كه به شكل تخصصى درآمده بودند.ماليات در زمان عباسيان دوره اول : در اين دوره با بهره گيرى از كتب و متون تاريخى معتبر چون ابن خلدون ، قدامه بن جعفر و ابن خردادبه ، مى توان صورت جامع از ماليات هاى عصر عباسى را مورد توجه قرار داد.ماليات ممالك شرق ، به درهم و ماليات ممالك غرب ( باستثناى برقه و افريقيه )، به دينار نوشته می شده و علت این کار آن بود كه معدن نقره در شرق زياد و در مغرب معدن زر افزون بوده است .صورتحساب قدامه و ابن خردادبه ، در قسمت ماليات سواد يكسان مى باشد، جز اين كه ابن خردادبه ، شماره ى خرمن ها را نيز ذكر نموده كه مورد احتياج ما نيست و فقط گندم و جو و نقدينه ى آن را به اختصار مى نگاريم كه از اين قرار مى باشد:1- گندم : 400،63 كر. (175)2 - جو: 850،91 كر.و اگر دو كر، گندم و جو را به شصت دينار، و هر دينارى را مانند سابق به پانزده درهم تسعير كنيم ، قيمت گندم و جو 500،862،69 درهم مى شود و چون اين مبلغ را به ماليات نقدى اضافه نمائيم رقم : 340،319،78 درهم به دست مى آيد.سپس ابن خردادبه ، ماليات خراسان و توابع آن را ذكر مى كند و چنان كه مى دانيم از سال 312 ه .ق . ماليات خراسان به طور مقاطعه به خاندان طاهريان واگذار شد. در هر حال ، ماليات خراسان و توابع ، مطابق صورت ابن خردادبه ، چنين است :1 - نقد: 000،846،44 درهم .2 - اسب سوارى : 13 راس .3 - گوسفند: 000،2 راس .4 - برده ى غز: به قيمت ششصد هزار درهم 000،2 نفر.5 - كرباس كندچى : 187،1 قواره .6 - آهن ، تخته : 300،1 قطعه ى دوتايى .در آن ايام ، پنجاه شهرستان مانند: رى ، قومس ، گرگان ، كرمان ، سيستان ، نيشابور، طخارستان ، طالقان ، ماوراء النهر، بخارا، سند و غيره جزو خراسان بوده اند و طاهريان ، در آن ممالك مستقلا حكمرانى داشته و مالياتى به طور مقاطعه و بغداد مى فرستاده اند. در هر حال ، براى اطلاع از صورت ريز ماليات سواد و توابع خراسان به كتاب المسالك و الممالك ابن خردادبه ، مراجعه شود.موجبات ثروت عباسيان جرجى زيدان در كتاب تاريخ تمدن اسلام در مورد منابع درآمد عباسيان مى نويسد: در اوايل هجرت منابع درآمد منحصر به زكوه بود. سپس در واقعه ى بدر كرا، موضوع غنايم نيز بر آن افزوده شده و بعد از فتح شام و مصر و عراق ، خراج ده يك زمين و گمرك و تجارت نيز اضافه گشت . تا پايان دوره ى خلفاى راشدين ، به همين قرار رفتار مى شد بنى اميه در دوران حكومت خود، پاره اى از ماليات ها را به مورد اجرا گذاشتند، مانند: ماليات پنج يك كه از معدن ها دريافت مى شد و به همين ترتيب مبلغ عايدات ، متنوع و متعدد گشت و تا زمان عباسيان ، به يازده فقره رسيد از اين قرار:1 - صدقه يا زكوه 2 - جزيه 3 - خراج 4 - گمرك داخلى 5 - باج ماهيگيرى 6 - ده يك كشتى رانى 7 - پنج يك معادن 8 - گمرك خارجى 9 عايدات ضرابخانه 10 - مستغلات 11 - ماليات صنعتگران و غيره . در دوره عباسيان ، موجبات زيادى ثروتى كه از طريق ماليات ارضى (خراج )، به دست مى آمد بر طبق عوامل زير مى توان دسته بندى كرد:1 - وسعت ممالك عباسيان : جرجى زيدان در ادامه مى نويسد: كه وسعت سرزمين عباسيان ، در اين دوره وسيع ترين ممالك دنياى قديم بوده است . به ويژه اگر اسپانى را نيز جز آن حساب كنيم و فقط ممالك اسكندر كبير، شايد به وسعت آن امپراتورى بزرگ مى رسيده است .2 - توجه مردم به امور كشاورزى : ضرورت دخالت و بهره بردارى از اموال در امور اقتصادى ، كل ترميم خرابى دوره بنى اميه ، وسايل آبيارى و زراعت را رواج داد.3 - ماليات هاى سنگين : در زمان عباسيان ، خراج (ماليات ارضى ) به صور مختلف بوده است .در بعضى جاها از روى مساحت در پاره اى نقاط ديگر، از روى محصول مى گرفتند، در صورت اول ، چه زمين زراعت مى شد، و چه نمى شد، پرداخت ماليات حتمى بود در شق دوم ، وصول ماليات موكول به زراعت بود هر يك از اين نوع ماليات ، مراتب و درجاتى داشت ، ولى از زمان منصور، طرز ماليات گيرى مداحى را، ظالمانه تشخيص داده و طرز مقاسمه ى ماليات را به درجات ذيل تعيين كرد:(الف ) زمين هاى ديمى ، نصف محصول . (ب ) زمين هايى كه با دلو آبيارى مى شود يك سوم و با چرخ يك چهارم . (ج ) خرما و انگور و ساير ميوه ها، از روى نزديكى باغ به بازار و بهاى آن ميوه ها كم و زياد مى گشت . از اين طريق ، نصف محصولات بابت ماليات ، عايد دولت مى شد ماليات هاى متنوعه ، كه شامل ده يك كشتى ، پنج يك معدن ها، جزيه و ذكات ، حقوق گمركى ، داخلى و خارجى ، مستغلات و عايدات ضرابخانه . (176)موجبات كمى هزينه ها 1 - كمى كارمندان .2 - دولت عباسى ، فاقد وام بود.3 - حسن تدبير خلفا و درك اقتصادى آنان .دوره دوم عصر عباسى ، كه در واقع دوره ى انحطاط آنان مى باشد كمبود درآمدها و ازدياد هزينه ها، كاملا مشهود است كه علل آن را مى توان در موارد زير جست و جوانمرد:1 - زيادى مخارج و كمى عايدات .2 - از دست رفتن قسمتى از ممالك .3 - كم شدن ميزان ماليات نسبت به گذشته .4 - نادرستى مامورين ، در جمع آورى ماليات .5 - بازماندن مردم از كار، به واسطه آشوب هاى داخلى .6 - ويران شدن ده ها و شهرها.موجبات فزونى هزينه ها 1 - ولخرجى خلفا.2 - تنوع و ازدياد هزينه هاى دولت .3 - فزونى مقررى و مستمرى كارمندان ، استانداران ، وزيران ، نويسندگان ، قاضيان و اطرافيان خليفه .4 - هزينه بيعت گرفتن .5 - مال اندوزى رجال دولتى .6 - رشوه خوارى و ارتشاء. (177)علل سقوط عباسيان بيش از آنكه خلافت به وسيله نيروهاى خارجى سرنگون شود، عوامل داخلى از درون ، آن را به تباهى كشانيده بود، اين عوامل عبارتند از:1 - شرابخوارى و شهوت پرستى ، عباشى و بيكارگى و سستى خلفا و ساير زمامداران مملكتى .2 - روى كار آمدن افراد ضعيف و سست عنصر، كه به جاى حل مشكلات مملكتى به لذت هاى حرام پناه مى بردند.3 - فزونى ثروت و آمادگى وسايل راحتى و رواج كنيز بازى در طبقه حاكم ، كه نفوذ مخرب آن به ديگر اقشار مردم نيز رسيد و خصال جنگيشان را از ميان برد.4 - از اختلافات نژادى و اقليمى ، شورش ها پديد آمد. عرب و ايرانى ، شامى ، بربر، مسيحى ، يهودى و ترك ، كه فقط در كار تحقير كردن يكديگر متفق بودند.5 - تفرقه در دين اسلام ، يا بروز فرقه هاى مختلف كه اختلافات سياسى را سخت تر مى كرد.6 - غفلت در كار آبيارى ، نيز در ضعف و تباهى دولت اثر فراوان داشت . به عبارت ديگر در اثر عدم لايروبى و قنات ها و مراقبت از آن ها، توليدات كشاورزى با مشكلات فراوانى روبرو شد.7 - قحط و افزايش امراض و فقر عمومى ، غالبا دست مامورين ماليات را كوتاه نمى كرد و قساوتشان را تخفيف نمى داد. كشاورزان و بازرگانان و صنعتگران كه حاصل كارشان خرج حكومت و جلال حكام مى شد، علاقه به كار و كوشش و اقدام و ابتكار از خود نشان نمى دادند.تار كار بدان جا رسيد كه درآمد دولت ، به مخارج آن نرسيد و درآمد كاهش يافت . سران دولت نتوانستند، مقررى سپاه را منظم برسانند تا بر آن تسلط داشته باشند.8 - وجود تركان در نيروى ارتش ، كه جاى عرب ها را گرفته بودند، از دوران معتصم با پايان دولت عباسيان به نصب و عزل خلفا قدرت دولت و احيانا كشتن خليفه به دست تركان بود.9 قصرهاى خلفا، كانون دسيسه هاى پست و خونريزى و آدمكشى شده بود.10 - حكام در مقر خويش دم از استقلال مى زدند، آنان مى كوشيدند منصب ود را مادام العمر داشته باشند.پی نوشت ها :175- كر (k.r) - واحد وزن ، معادل 200،1 رطل عراقى ، مساوى 000،156 درهم هم وزن 30 تن و 38 سير و 2 كوله سنگ متعارف دكن يا 5/1 درهم و مجموع 900،10 مثقال است . فرهنگ فارسى معين . و.176- تاريخ تمدن اسلام ، ص 285 تا 301177- همان ماخذ، ص 302منبع:ارسال مقاله توسط کاربر محترم سایت : sm1372/ن
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 298]
-
گوناگون
پربازدیدترینها