واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: دوره و جامعه كنونی را دوره و جامعه مصرفی نامیدهاند، اما با وجود افزایش مصرف و امكانات مصرفی، این مصرف با رفاه، آسایش و آرامش بیشتری همراه نبوده است. در جامعه امروزی، مصرف كالا تلاشی است برای نشان دادن تمایز و تشخص اجتماعی و راهی برای كسب منزلت و نشان دادن موقعیت اجتماعی، زیرا ارزشهای كاری و تولیدی جای خود را به ارزشهای مصرفی داده است. آنچه عامل این تغییرات مهم بوده دگرگون شدن نوع نگرش انسانها به زندگی و به خودشان، دگرگونی ارزشها و الگوها، و اهمیت یافتن وجوه مادی زندگی بوده است. درنتیجه، نوعی گرایش و تفكر فردگرایانه، مادینگرانه و لذتجویانه حاكم شده است، به طوری كه جستوجوی آسایش جسمانی، لذت، رضایت، و شادی و تفریح از ویژگیهای غالب مردم معاصر است. درنتیجه، امروزه نه تنها هویت انسانها، بلكه سرگرمی و تفریح آنها به مصرف و خرید پیوند میخورد. خرید و مصرف كالاهای بیشتر و جدیدتر متضمن خوشبختی دانسته میشود، در حالی كه در گذشته بسیاری از افراد شادی و رضایت را در فعالیتهای كاری خود و در خدمت به دیگران مییافتند. واقعیت آن است كه سرمایهداری در ایجاد این نوع نگرش نقشی موثر داشته است. از سوی دیگر، تبلیغات مصرفی به خوبی نشان میدهد كه در این نوع زندگی و مصرف، بیشتر نوعی كنترل و انقیاد دیده میشود تا بهرهمندی آزادانه از امكانات برای پاسخگویی به نیازها. در فرهنگ مصرفگرایی مدرن اساساً كار برای تأمین هزینههای مصرف و برای فراغت و تفریح صورت میگیرد و لذت و خوشی و معنا در مصرف بیشتر جستوجو و با آن معادل دانسته میشود. ایجاد و گسترش فروشگاههای بزرگ مشتریان را به خرید كالاهای فریبندهای وادار میكند كه صرفاً زیبا است یا مد شده یا مصرف آن همه گیر. ارزش كالا در این شرایط به كاربردشان نیست، به تطابق آنها با مد است. وسوسههای بیپایان بازار و كالاهای جدید مدام نیازهای مصرفی جدیدی ایجاد میكند. وسایل ارتباط جمعی به مهمترین ابزار مدگرایی و تبلیغ برای كالاها تبدیل می شوند. بر این اساس دو نوع ابزار مصرف گرایی در جوامع رواج پیدا می نماید: نخست حراج های پی در پی كالاها و دیگری اشاعه كارتهای اعتباری. در كشورهای توسعه یافته، در طول یك سال به بهانه های متعدد حراج كالاها وجود دارد . در حراج كالاها، از یك روان شناسی استفاده می شود و آن ایجاد احساس نیاز كاذب است . مشتری جنسی را كه در حراج می بیند، فكر می كند كه نیاز دارد، در حالی كه اگر حراج نبود چنین احساسی به او دست نمی داد. از سوی دیگر، فرد در بازار باید احساس كند كه همه وقت، پول برای خرید دارد. در اینجا مسئله از طریق مكانیزم كارت های اعتباری حل می شود. به عبارت دیگر هرگاه احساس نیاز كردی، حتی اگر پول نقد هم نداشته باشی، با داشتن كارت اعتباری، در واقع پول به همراه خود داری. بنابراین نیاز هست ( اما از نوع كاذب) توانایی خرید هم هست ( به شكل مصنوعی ). آنچه عامل این تغییرات مهم بوده دگرگون شدن نوع نگرش انسانها به زندگی و به خودشان، دگرگونی ارزشها و الگوها، و اهمیت یافتن وجوه مادی زندگی بوده است. پیروی از مد در چنین جامعهای جستوجو برای تمایزیابی و فردیت در بطن فرهنگ مادی است. در این میان، خود انتخابها و سلیقهها نیز دغدغهآفرین میشود، چرا كه به عاملی برای هویتآفرینی، تشخصیابی و به مبنایی برای ارزیابی دیگران از فرد تبدیل میشود. همواره این اضطراب و دغدغه وجود دارد كه از بین انبوه كالاهای گوناگون با ماركهای مختلف آیا بهترین و شیكترین كالا را انتخاب كردهام. خرید و مصرف در این جا دیگر ربطی به نیاز ندارد، بلكه برای فرد اهمیتی فرااقتصادی پیدا میكند؛ اهمیتی اجتماعی و فرهنگی. اما واقعیت آن است كه خرید و مصرف این چنینی كه مبتنی بر نیازهای واقعی نیست، آب به آسیاب سرمایهداران و تاجران میریزد و مدام جیب افراد و خانوادهها را خالیتر و فشارها و تنشها را بر آنها بیشتر میكند. اینجا است كه خرید چه در مرحله اول و چه پس از آن، فرد را به اضطراب و سپس به احساس نامطلوبی سوق میدهد كه حتماً رضایت و احساس سعادت نیست. مرحله بعدی بخشیدن و خلاص شدن از كالاهایی است كه به آنها نیازی نداری، و شاید از چشم و مد افتاده، جایت را تنگ كرده، و از خرید آن نه تنها احساس رضایت نداری، بلكه احساسی از سرخوردگی و ندامت داری، زیرا هنوز در پس ارزشهای مصرفی مدرن، ارزش و وجدانی اخلاقی وجود دارد كه به تو میگوید منابع مالی محدود خود و خانواده را نادرست هزینه كردهای و آن را صرف چیزهای غیرضروری كردهای. واقعاً باید ببینیم هدف زندگی را در چه چیز میبینیم. آیا خوشبختی و رضایت ما منوط به مصرف بیشتر كالاهای مادی است؟ آیا سعادت را میتوان خرید؟ واقعیت آن است كه نتیجه مصرفزدگی، مادیگرایی و لذتجویی، در خود غرب، گرایش و رجعتی مجدد به معناگرایی و تفكر دینی است، كه نتیجهاش آسایش جسمی و آرامش روانی است، فراغ بال است و البته در كنار آن، مصرف متعادل هم صورت میگیرد مصرفی كه برای برطرف كردن نیازهای واقعی است. بهتر است آنچه اساس خرید است نیازها باشند، نه خواستهها و نه تقاضای بازار (كه متأثر از مدها و عرضهها است) و نه نیازهای كاذبی كه عمدتاً توسط تبلیغات ایجاد میشود . وسوسه مصرف؛ هویت برانداز لزوم برنامهریزی برای الگوهای مصرف گرایی نوین برنامهریزی برای الگوهای مصرف گرایی نوین باید در چند بعد صورت گیرد: نخست، مصرف گرایی صحیح را باید از طریق آموزش های رسمی به كودكان، نوجوانان و جوانان آموزش داد. این امر باید از طریق مدارس صورت گیرد. دوم، مصرف گرایی غلط و صحیح را باید به شیوه های آموزش های غیررسمی از طریق رسانه های جمعی و بویژه رادیو و تلویزیون به بزرگسالان نشان داد. سوم تولید در سطح جامعه با یك كنترل و نظارت فرهنگی توأم شود. نباید گذاشت هر كالائی در جامعه تولید گردد. چهارم، نظارت و كنترل فرهنگی به واردات عمده و خرد باید روا گردد. پنجم، عرضه كالا و خدمات در جامعه به گونه ای صورت گیرد كه اعضای طبقات متفاوت دسترسی نسبتاً مشابه ای به آنها داشته باشند. ششم، تبلیغات باید به گونه ای باشند كه مصرفگرایی افراطی را اشاعه ندهند، و صرفاً به معرفی كالاها و خدمات بپردازند. هفتم، مطالعات علمی ملی و منطقه ای پیرامون مصرف گرایی در سطح مملكت صورت گیرد و نظرسنجی از مردم شود. هشتم، فرهنگ مصرف جمعی در زمینه های مختلف بجای فرهنگ مصرف گرایی فردی اشاعه شود. نهم، فرهنگ بازیافت در میان مردم رواج داده شود. برای این منظور ابزار جمع آوری مازادها در سراسر جامعه نصب و بكار گرفته شود. دهم، بازیافت بعنوان یك ارزش تلقی گردد و از جوامع دیگر چگونگی عمل بازیافت به نمایش گذارده شود. وسوسه مصرف؛ هویت برانداز مصرف گرایی نوین به شكل بی رویه یك آسیب اجتماعی است كه مستلزم شناخت علمی و سپس درمان اساسی، یا به عبارت دیگر برنامه ریزی است. متأسفانه معمای جامعه ما آن است كه از سویی تبعیت از تفكر دینی را رواج میدهد، تفكری كه ذهن و روح را بر بدن مقدم و اولی میشمارد و سعادت را نه در گرو مصرف بیشتر و كالاپرستی، بلكه در خدمت به خلق میداند و در همه چیز و از جمله در مصرف، تعادل را توصیه میكند و از سوی دیگر، میبینیم چه در رسانههای جمعی و چه در كوچه و خیابان ، برای مصرف بیشتر و برای خرید كالاهای دارای ماركهای خاص و نیز برای رژیمهای گوناگون بدنسازی (اعم ازآرایشی، بهداشتی و زیبایی) تبلیغات صورت میگیرد. در نتیجه، خرید بیشتر و مصرف هرچه فزایندهتر تبلیغ میشود. ایران پرس
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 203]