واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: همشهری-تمامي ناهنجاريهاي اجتماعي به هر نحو كه از انسان سربزند، داراي بستر زماني و مكاني منحصر به فرد است. به بيان ديگر تمامي جرائم داراي ظرف مكاني و زماني خاصي است كه آنها را از يكديگر متمايز ميسازد. از اينرو نوع، ميزان و نحوه ارتكاب جرم ارتباط تنگاتنگي با مكان و زمان وقوع آن دارد. نكته حائز اهميت اينكه به تحقيق ثابت شده است كه بزهكاران در انتخاب محل و زمان انجام رفتارهاي مجرمانه منطقي و سنجيده عمل ميكنند و مكانهايي را بر ميگزينند كه امكان ارتكاب جرم در آن سهلتر باشد يا سريعتر بتوانند پس از ارتكاب عمل مجرمانه از محل فرار كنند. يافتههاي پژوهشي درخصوص شرايط محيطي مؤثر در بروز جرائم نشان ميدهد جرائمي مانند سرقت و جرائم عليه اشخاص (قتل، ضربوجرح و شرارت) بيش از ديگر جرائم، در محيطهاي تاريك رخ ميدهد و همچنين عامل شلوغي و ازدحام در مورد برخي جرائم بهعنوان عامل بازدارنده ارتكاب جرم عمل ميكند؛ البته در برخي جرائم شلوغي عامل تسهيلكننده وقوع جرم است. بر اين اساس و طبق آخرين يافتهها در زمينه رابطه مكان و بزهكاري و نقش شرايط محيطي در ايجاد فرصتهاي جرمخيز و شكلگيري الگوهاي مكاني و زماني، صاحبنظران بر پيشگيري از جرم از طريق كاهش فرصتهاي بزهكاري بيش از همه تأكيد ميكنند، چرا كه مقابله با ناهنجاريهاي اجتماعي از طريق دستگيري و مجازات از راه سلب حق زندگي اجتماعي (حبس) يا گرفتن حق حيات (اعدام) مبارزه با معلول است و چاره قطعي كنترل رفتارهاي مجرمانه نيست، بنابراين در مقطع كنوني علت شناسي بروز ناهنجاريها در سطح شهر و سعي در از بين بردن عوامل محيطي و فرصتهاي بزهكاري براي افزايش ايمني و پيشگيري از بزهكاري يك ضرورت به حساب ميآيد. شهر تهران در پي سياستهاي پايتخت محوري طي50 سال اخير رشد شتابزده و سريعي داشته است و اين امر موجب افزايش شديد جمعيت، گسترش صنايع، خدمات و بخش عمومي، و تمركز تأسيسات و تجهيزات شهري در اين شهر و بروز مشكلات و نارسايي بسياري شده است. شايد معلول برخي از اين مشكلات، رشد فزاينده ميزان بزهكاري در اين شهر است كه موجب شده كه زندگي در تهران با آرامش و امنيت كامل همراه نباشد و از سوي ديگر نظام قضائي و انتظامي و بهطور كلي بخش عمومي جامعه ناگزير باشد بودجه و هزينه كلان، نيرو و زمان بسياري را صرف كشف جرائم، دستگيري مجرمين و رسيدگيهاي قضائي و مجازات بزهكاران كند. در تحقيقي كه دكتر محسن كلانتري، عضو هيئت علمي دانشگاه زنجان تحت عنوان «تأثير شرايط محيطي بر وقوع بزهكاري و راهكارهاي پيشگيري از آن» روي تأثير تاريكي، روشنايي، خلوتي و شلوغي محيط در نوع و ميزان جرائم ارتكابي در شهر تهران انجام داده نتايج قابل توجهي به دست آمده است. متن زير خلاصهاي از اين پژوهش و همچنين راهكارهاي پيشگيري از بزهكاري از ديدگاه وي است كه از نظرتان ميگذرد. جامعه آماري كساني هستند كه مرتكب يكي از جرائم مورد مطالعه در اين پژوهش شدهاند و در رسيدگيهاي قضائي جرم آنها احراز شده و از طرفي محل ارتكاب جرم آنها در محدوده جغرافيايي مناطق 22 گانه تهران بوده است. اين افراد در زمان پژوهش و گردآوري دادهها در يكي از زندانهاي تهران (اوين، قصر، كانون اصلاح و تربيت و بعضاً زندان رجايي شهر) در حال سپري كردن دوره محكوميت خود بودهاند. تعداد كل مجرمين اين بررسي 1075 نفر است. در ميان جرائم، قاچاق موادمخدر بيشترين ميزان را در بين ديگر جرائم دارا بوده است. در مرتبه دوم جرائم عليه اموال و مالكيت قرار دارد. ساير افراد جامعه مورد مطالعه، سارقين و كساني هستند كه به جرم قتل يا ضرب و جرح ديگران زنداني شدهاند. براساس نتايج اين تحقيق، در مجموع 72.5 درصد مجرمين مورد پژوهش زمان ارتكاب عمل مجرمانه خود را در ساعات روز اعلام داشتهاند. 27.5 درصد بقيه، وقوع جرم خود را شب ذكر كردهاند. بهنظر ميرسد از مهمترين دلايل اختلاف بين زمان وقوع جرائم در گروههاي مختلف جرم اين است كه برخي فعاليتهاي مجرمانه در هنگام روز و در معابر پر رفتوآمد و همراه با تراكم بالاي جمعيت رخ ميدهد. كيفزني، جيببري، مبادله و خريد و فروش موادمخدر از جمله اين جرائم است كه در محيطهاي پر رفتوآمد و شلوغ در طول روز بهتر از هر زمان ديگري انجام ميگيرد. علاوه بر اين بهنظر ميرسد تعداد كمتر جرائم وقوع يافته در شب از اين واقعيت ناشي ميشود كه بسياري از جرائم بهدليل تاريكي و عدمامكان كنترل در هنگام شب، از نظرها مخفي مانده و وقوع نيافته تلقي ميشود. زمان وقوع بزهكاري در گروههاي مختلف جرم تفاوت زيادي نشان ميدهد، بهگونهاي كه تقريباً نيمي از جرائم منافي عفت و جرائم عليه اشخاص از جمله قتل و ضرب و جرح، شب هنگام و نيمه ديگر در روز اتفاق افتاده است. از طرفي حدود 40 درصد از بزهكاران كه مرتكب يكي از جرائم سرقت شدهاند زمان ارتكاب جرم خود را شب ذكر كردهاند؛ اين در حالي است كه ساير جرائم عليه اموال و قاچاق موادمخدر در روز اتفاق افتاده است. تاريكي از جمله عواملي است كه بهشدت از كنترلهاي اجتماعي ميكاهد و باعث ميشود تا احتمال وقوع برخي جرائم بيشتر شود. از طرفي اقتضاي برخي رفتارهاي ناهنجار، روشنايي محيط است. در مورد برخي جرائم نيز تاريكي و روشنايي، تأثيري يكسان دارد. براساس نتايج اين تحقيق، بين ارتكاب جرائم گروههاي پنجگانه و تاريكي محل وقوع ارتباط نزديكي وجود دارد. بهطورمثال سرقت بيش از ديگر جرائم در تاريكي رخ داده است (44 درصد). از ديگر جرائمي كه در محيطهاي تاريك بيشتر رخ ميدهد، شرارت و ايراد ضربوجرح عمدي است (38.6 درصد). نكته قابل توجه در نتايج اين تحقيق اين است كه براي خريد و فروش و حمل، نگهداري و سوءمصرف موادمخدر چندان نيازي به تاريكي محل ارتكاب جرم نبوده است. همچنين در جرائم اعمال منافي عفت و صدور چك و ديگر جرائم عليه اموال و مالكيت، تاريكي و روشنايي محيط تأثير چنداني در ارتكاب اين جرائم نداشته است. در مقايسه با ويژگي تاريكي، خلوتي محل وقوع جرائم از اهميت نسبتاً بيشتري برخوردار است. نتيجه بررسي نشان ميدهد در جرائم ارتكابي در شهر تهران، جرائم سرقت بيش از آنكه متكي به تاريكي باشد، به عامل خلوتي و دنج بودن محل نيازمند است چراكه حدود36.6 درصد سارقين مكان سرقت خود را داراي ويژگي «خلوت» اعلام داشتهاند. جرائم منافي عفت نيز از آن دسته ناهنجاريهاست كه بيش از ديگر جرائم به اين ويژگي تكيه داشته است (30.8 درصد)؛ درحالي كه نيازي به تاريكي محل در اعمال منافي عفت احساس نميشود.جرائم عليه اشخاص (قتل، ضربوجرح و...) كه تا حدودي به ويژگي تاريكي محل ارتباط داشت (28.6 درصد) كمتر به شلوغي يا خلوتي محل وابسته است (40.6 درصد). گروه مجرمين قاچاق موادمخدر اهميت ناچيزي به تاريكي يا روشني محيط در ارتكاب عمل مجرمانه خود دادهاند (8.9درصد) اما براي ويژگي خلوت بودن و كمازدحامبودن جمعيت اهميت بيشتري قائل شدهاند (15.8 درصد). دكتر كلانتري با اشاره به مشكلات اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و كالبدي شهر تهران در مورد راهكارهاي مؤثر در پيشگيري بزهكاري در اين شهر ميگويد: با توجه به تأثير شرايط محيطي در وقوع ناهنجاريهاي اجتماعي لازم است از نگاه مجرم محيط جغرافيايي و شرايط حاكم بر آن ديده شود و سپس با شناخت مكانهاي وقوع جرم و خصيصههاي كالبدي حاكم بر آن و با اصلاح اين ويژگيها اين فضاها در برابر بزهكاري مقاوم شود. در شرايط كنوني علت شناسي بروز ناهنجاريها در سطح شهر و سعي در از بين بردن عوامل محيطي و فرصتهاي بزهكاري براي افزايش ايمني در سطح شهر و پيشگيري از بزهكاري، يك ضرورت به حساب ميآيد. وي معتقد است كه افزايش نظارتهاي غيررسمي ساكنين و استفادهكنندگان از فضاهاي شهري ميتواند در كاهش ميزان جرائم تاثير بگذارد. از جمله اين نظارتها ميتوان به نظارت همسايهها و نگهبان محله اشاره كرد. وي ميافزايد: علاوه بر اين، توانمندسازي و ساماندهي محدودههاي جرمخيز از طريق حذف نقاط كور و نورپردازي مناسب معابر، ساختمانها و خيابانها با همكاري شهرداري و اداره برق براي اين شهر مفيد است. دكتر كلانتري در ادامه ميگويد: رفع مشكلات ساختاري و كالبدي فضاها و مقاومسازي فضاهاي آسيبپذير در برابر بزهكاري، كنترل كانونهاي جرمخيز شهر، تغيير تاكتيكهاي بازدارنده (متناسب با شرايط روز و شب) و فعالكردن افسران كلانتريها بهمنظور شناسايي و دستگيري برخي مجرمين سابقهدار در اين مكانها، از ديگر عوامل كاهش جرم در تهران است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 107]