واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: سينماي شاعرانه، گفتار شاعرانه نيست
محمد شمس لنگرودي گفت: در سينما عدهاي تصور ميكنند با استفاده از مه و اسب سفيد، ميتوان فيلم شاعرانه ساخت، يا اينكه اگر گفتار فيلمي شاعرانه باشد، آن فيلم شاعرانه است؛ در حاليكه فيلمي شاعرانه است كه مكانيزم شعر داشته باشد. به گزارش ايسنا، اين شاعر و پژوهشگر ادبي كه شامگاه چهارشنبه دربارهي «سينماي شاعرانه» در خانهي سينما سخن ميگفت، با بيان اين مطلب، توضيح داد: در سينما عدهاي تصور ميكنند اگر فيلمي دربارهي شاعري باشد يا اينكه گفتار شاعرانهاي داشته باشد، فيلمي شاعرانه به حساب ميآيد؛ در حاليكه يك فيلم زماني شاعرانه است كه تركيب پلانها و سكانسهايش كمي نباشد؛ بلكه كيفي باشد و حس شعر را به تماشاگر منتقل كند. شمس لنگرودي علم را متكي بر دانستگي و هنر را بر نادانستگي متكي دانست و اضافه كرد: اگر سينماي «پازوليني» شاعرانه است، بهخاطر وجود «مه» و «غبار» نيست؛ بلكه بهخاطر نوع تركيبهاي آثار اوست كه حسي شاعرانه به تماشاگر منتقل ميكند، حتا اگر آن فيلم خشونت داشته باشد. او در عين حال متذكر شد: هنرمندان بزرگ تمام مكتبها را كنار ميگذارند تا خودشان باشند؛ چرا كه عناصر بايد در هنرمند حل شود تا با او يگانه شود؛ نه اينكه جنبهي تصنعي پيدا كند. او به اين موضوع اشاره كرد كه گاه با ديدن يك فيلم تصور ميكنيم اثري شاعرانه را ديدهايم؛ در حاليكه آن فيلم شاعرانه نبوده است؛ بلكه با تداعي اتفاقاتي همچون غروب خورشيد كه تأثير شاعرانهاي بر ما ميگذارد، اين ذهنيت را ايجاد كرده كه اثري شاعرانه است. شاعر مجموعههاي «53 ترانهي عاشقانه» و «خاكستر و بانو» در بخش ديگري از صحبتهايش با دستهبندي انواع متنها، يادآور شد: برخي از متنها تنها جنبهي خبري دارند و كاركرد آنها، انتقال مفهوم است؛ بنابراين در اين متنها به لغت كمتر توجه ميشود و آنچه مورد توجه قرار ميگيرد، مفهوم است كه ميتواند نثر يا نظم باشد. اين مدرس دانشگاه با توضيح منطق رياضي و منطق هنري در ذهن انسان، يادآور شد: در ادبيات دو واژه ميتوانند تركيبي كمي را بسازند كه جنبهي خبري دارد و يا تركيبي كيفي را بسازند كه بر مبناي آن دو واژه يا دو عبارت در تركيب با يكديگر، معناي جديدي را پديد ميآورد كه با معناي تكتك آنها ارتباطي ندارد، كه اين تركيب، هنري است و ما با منطق هنري ذهنمان، آن را ميپذيريم. نويسندهي رمان «رژه بر خاك پوك» اضافه كرد: در برخورد با منطق رياضي با «مفهوم» سر و كار داريم؛ اما در منطق هنري از همان آغاز با استعاره روبهروييم كه هرچه آن اثر هنري عميقتر باشد، اين استعاره گستردگي بيشتري پيدا ميكند. شمس لنگرودي پس از تشريح مكانيزم شكلگيري شعر، تصريح كرد: تخيل، بازتاب تصويري از واقعيت است كه در ذهن هنرمند اتفاق ميافتد؛ بنابراين هرچه هنرمند از دانش بيشتري برخوردار باشد، استعارهي او گستردهتر و عميقتر ميشود و هرچه افكار او نازلتر باشد، بيشتر به هذيانگويي نزديك ميشود. او در ادامه افزود: اگر تخيل هنرمند بر ذهنيتي مبتني باشد كه هيچگونه فرهيختگياي ندارد، اثر هنري او به هذياني تبديل ميشود كه مكانيزم كيفي ندارد و عناصر پريشان آن هيچ تأثيري بر ذهن مخاطب نميگذارند. نويسندهي «تاريخ تحليلي شعر نو» در توضيح ديگر تفاوت نثر و شعر گفت: در نثر ـ خبر، اساس كار بر بيان روشن مفهوم مبتني است كه بر آگاهي و دانستگي استوار است؛ اما در شعر بر نادانستگي متكي است، به اين معنا كه هنرمند دانش دارد؛ اما فراتر از آن را نميداند؛ چرا كه نادانستگي در ادامهي دانستگي هنرمند از آن مقوله است. به اعتقاد او، هنر از جايي آغاز ميشود كه كلام از بيان آن مفهوم باز ميماند و اينچنين است موسيقي كه استعارهي محض است؛ بدون بيان هيچ واژهاي، شنونده را شاد يا غمگين ميكند. اين شاعر «دروغ» را اصل هنر دانست و اضافه كرد: استعاره از جايي آغاز ميشود كه ديگر نميپرسيم «راست» چيست؛ چرا كه استعاره دروغي است كه در منطق هنري ميگنجد. شمس لنگرودي در بخش ديگري از اين جلسه در پاسخ به پرسشي دربارهي شاعرانگي در هنر متعهد، گفت: مهمترين كار هنرمند، تسلط به ابزارش است. تعهد را به كسي نميتوان تزريق كرد. اگر كسي احساس تعهد كند، اين احساس ناخودآگاه در درون اثرش متجلي ميشود؛ چرا كه اثر هنري بازتاب شخصيت هنرمند است. او در اهميت شعرهاي فردوسي گفت: شعر فردوسي، تركيب كيفي ساختارهاي تصويري بسياري دارد و در ادبيات نيز آثار «فاكنر»، «ماركز» و «بيژن نجدي» تركيبهاي كيفي دارند؛ چرا كه حوادث و اتفاقات اينگونه آثار، استعاري است. شمس لنگرودي سپس شعرهايي را از مجموعهي «باغبان جهنم» براي حاضران خواند و در پايان مراسم، داوود رشيدي با اهداي لوح تقديري به اين شاعر، از او قدرداني كرد. رشيدي با ابراز خرسندي از حضور گستردهي علاقهمندان در نخستين جلسهي پژوهشي انجمن بازيگران در سال 87 گفت: اين استقبال نشانگر علاقهي مردم ما به شعر و شاعري همچون شمس لنگرودي است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 621]