معرفی انواع اختلالات روانی و شخصیتی و نشانه های آن

اختلالات روانی و شخصیتی از جمله مسائل پیچیده‌ای هستند که تاثیرات عمیقی بر زندگی فرد و اطرافیان او می‌گذارند. اختلالات روانی به مشکلات ذهنی و عاطفی مانند افسردگی، اضطراب و اختلال دوقطبی اشاره دارند، در حالی که اختلالات شخصیتی بیشتر به الگوهای رفتاری ناسازگارانه و پایدار مربوط می‌شوند که به‌طور قابل توجهی روابط و عملکرد اجتماعی را مختل می‌کنند.

نشانه‌های اختلالات روانی و شخصیتی متنوع هستند و شامل احساس بی‌ارزشی، ترس‌های غیرمنطقی، یا انزوای اجتماعی هستند. فرد مبتلا ممکن است از درک واقعیت دور شود یا در ایجاد و حفظ روابط عاطفی دچار مشکل شود. شناخت این علائم و مراجعه به روان‌شناس یا روان‌پزشک می‌تواند گامی مهم در بهبود کیفیت زندگی فرد باشد.

اختلال دوقطبی چیست؟

پیش از آنکه به بررسی انواع اختلالات روانی بپردازیم، باید توضیح دهیم که اختلال دو قطبی چیست. اختلال دوقطبی، یک بیماری روانی است که با تغییرات شدید در خلق‌وخو، سطح انرژی و توانایی عملکرد همراه است. فرد مبتلا بین دو حالت کاملاً متضاد، یعنی حالت شیدایی (مانیا) و افسردگی، در نوسان است. در دوره شیدایی، فرد انرژی بالایی دارد، بیش از حد خوش‌بین است و ممکن است رفتارهای غیرمنطقی انجام دهد. در مقابل، در دوره افسردگی، احساس ناامیدی، خستگی مفرط و بی‌علاقگی به زندگی بر او غالب می‌شود.

انواع اختلالات شخصیتی چیست؟

انواع اختلالات شخصیتی یعنی چه؟ این اختلالات به الگوهای رفتاری ناسازگارانه و پایدار اشاره دارند که فرد را در عملکردهای اجتماعی، شغلی و شخصی دچار مشکل می‌کنند. در روان‌شناسی، انواع اختلالات شخصیتی در روانشناسی بر اساس ویژگی‌های خاص هر گروه دسته‌بندی شده‌اند.

۱. اختلال شخصیت پارانوئید یا بدگمان

شاید برایتان سوال پیش بیاید که اختلال پارانوئید چیست. بد نیست بدانید که اختلال شخصیت پارانوئید با بی‌اعتمادی شدید و غیرمنطقی نسبت به دیگران همراه است. افراد مبتلا به این اختلال، همواره در فکر این هستند که دیگران قصد دارند به آنها آسیب برسانند یا علیه آن‌ها توطئه کنند. این بی‌اعتمادی می‌تواند روابط اجتماعی و کاری آن‌ها را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این افراد معمولاً به رفتارهای عادی دیگران معناهای منفی می‌دهند و ممکن است به‌طور مداوم در حال جمع‌آوری شواهدی برای تأیید باورهای خود باشند.

۲. اختلال شخصیت اسکیزوئید

اختلال شخصیت اسکیزوئید با انزوای اجتماعی و بی‌تفاوتی نسبت به احساسات دیگران مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال، تمایلی به برقراری روابط عاطفی ندارند و معمولاً از تعاملات اجتماعی دوری می‌کنند. آن‌ها اغلب به فعالیت‌های فردی مانند مطالعه، بازی‌های فکری یا هنر علاقه‌مندند و به نظر می‌رسد که احساسات محدودی را تجربه می‌کنند. این افراد نه تنها در ابراز عواطف بلکه در درک احساسات دیگران نیز دچار مشکل هستند.

۳. اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی اغلب به دلیل رفتارها و باورهای عجیب‌وغریب از دیگران متمایز می‌شوند. این اختلال شامل تفکرات خرافی، تجربیات ادراکی غیرمعمول (مانند دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند) و دشواری در برقراری ارتباطات اجتماعی است. آن‌ها ممکن است احساس کنند که قدرت‌های خاص یا بینش‌های منحصر به فردی دارند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که تعاملات اجتماعی برای آن‌ها پیچیده و پراسترس باشد.

۴. اختلال شخصیت ضداجتماعی

اختلال شخصیت ضداجتماعی با نادیده گرفتن هنجارها، قوانین و حقوق دیگران مشخص می‌شود. افراد مبتلا ممکن است رفتارهای بی‌رحمانه، بی‌مسئولیتی و حتی غیرقانونی انجام دهند. آن‌ها معمولاً توانایی ابراز همدلی را ندارند و از آسیب رساندن به دیگران احساس گناه نمی‌کنند. این اختلال ممکن است در دوران کودکی یا نوجوانی با رفتارهایی چون دروغ‌گویی، تخریب اموال و بی‌احترامی به قوانین آغاز شود.

۵. اختلال شخصیت مرزی

اختلال شخصیت مرزی با ناپایداری شدید در خلق‌وخو، روابط عاطفی و تصویر از خود مشخص می‌شود. افراد مبتلا ممکن است احساسات شدید و غیرقابل‌پیش‌بینی مانند خشم، اضطراب یا افسردگی را تجربه کنند. آن‌ها اغلب به سختی می‌توانند روابط پایدار و سالمی ایجاد کنند و ممکن است از طرد شدن به شدت بترسند. رفتارهای خودآسیب‌رسان یا تمایل به خودکشی نیز در برخی از این افراد دیده می‌شود.

۶. اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک

اختلال شخصیت نمایشی با تمایل شدید به جلب توجه دیگران همراه است. این افراد ممکن است رفتارهای نمایشی، اغراق‌آمیز یا حتی تحریک‌آمیز انجام دهند تا در مرکز توجه قرار گیرند. آن‌ها معمولاً احساسات سطحی دارند و روابط‌شان به سرعت تغییر می‌کند. این اختلال باعث می‌شود که فرد نتواند روابط عمیق و پایدار برقرار کند و اغلب به دلیل نیاز شدید به تأیید دیگران، احساس ناراحتی کند.

۷. اختلال شخصیت خودشیفته

اختلال شخصیت خودشیفته شامل حس عمیق برتری، نیاز به تمجید مداوم و بی‌توجهی به احساسات و نیازهای دیگران است. افراد مبتلا خود را شایسته‌ترین و مهم‌ترین فرد می‌دانند و انتظار دارند که دیگران نیز این باور را تأیید کنند. آن‌ها ممکن است به دلیل کمبود همدلی، روابطی سطحی و مشکل‌دار داشته باشند و زمانی که به تحسین و توجه مورد نظر خود نرسند، دچار اضطراب یا خشم شوند.

۸. اختلال شخصیت دوری‌جو (اختلال شخصیت اجتنابی)

افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری‌جو به شدت از تعاملات اجتماعی پرهیز می‌کنند، زیرا از طرد شدن، انتقاد یا تحقیر شدن می‌ترسند. این افراد معمولاً خود را کم‌ارزش یا ناکارآمد می‌دانند و در محیط‌های اجتماعی دچار اضطراب شدید می‌شوند. با این حال، آن‌ها اغلب اشتیاق زیادی برای ارتباط با دیگران دارند، اما ترس‌های عمیق‌شان مانع از تحقق این خواسته می‌شود.

تفاوت اختلال روانی و اختلال شخصیت

اختلال روانی معمولاً به وضعیت‌هایی اشاره دارد که باعث مشکلات موقت در عملکرد ذهنی و عاطفی فرد می‌شود. این مشکلات ممکن است به دلیل عوامل بیرونی، ژنتیکی یا شیمیایی مغز رخ دهند و با درمان مناسب، علائم آن کاهش یابد. از طرف دیگر، اختلال شخصیت الگوهای رفتاری و شخصیتی ناسازگارانه و پایدار است که معمولاً از دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود و تغییر آن نیازمند زمان طولانی و درمان مداوم است.

تفاوت اصلی در این است که اختلالات روانی معمولاً قابل درمان هستند و فرد می‌تواند با دارو و مشاوره به زندگی عادی بازگردد، اما اختلالات شخصیتی نیازمند تلاش‌های بلندمدت برای تغییر ساختار شخصیتی و رفتاری فرد هستند.

نتیجه‌گیری

شناخت اختلالات روانی و شخصیتی و تفاوت‌های آن‌ها به ما کمک می‌کند که با دقت بیشتری به سلامت روان خود و دیگران توجه کنیم. با مراجعه به روان‌شناس و دریافت حمایت حرفه‌ای، می‌توان کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود بخشید و از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کرد. اهمیت آگاهی و پذیرش این اختلالات نباید نادیده گرفته شود، چرا که اولین گام به سمت بهبودی است.