واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: انديشه - تفكر بر ويرانهها
انديشه - تفكر بر ويرانهها
گروه انديشه:نخستين نشست از سلسله برنامههاي بررسي نيمقرن فلسفه در ايران عصر يكشنبه با حضور سياوش جمادي مترجم و پژوهشگر فلسفه و منوچهر صانعي درهبيدي عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي تهران در سراي اهل قلم برگزار شد. به گزارش مهر، در ابتداي اين نشست سياوش جمادي با بيان اين جمله از هگل كه «وقتي آبها از آسياب افتاد، جغدي بر بالاي ويرانهها نشست كه صرفا بر ويرانهها تفكر ميكرد»، از تفكر به عنوان پايه و اساس فلسفه ياد كرد و گفت: فلسفه به معناي عام آنجايي است كه براي تفكر ارزش قائل هستيم. از سوي ديگر در جايي كه فلسفه امري تزييني باشد، تفكر رشد نميكند. جمادي با اشاره به سخن ژان ژاك روسو كه «انسان آزاده به دنيا ميآيد»، گفت: من در مقام كسي كه به خودم حق ميدهم متفكر باشم، اين حق را براي خودم قائلم كه هر لحظه بتوانم به مرجعيت فرادادهها و سنت پشت پا بزنم: «روسو وقتي چنين حرفي را ميزند، انسان را احمق فرض ميكند، چراكه انسان هرگز آزاد نيست. انسان وقتي به دنيا ميآيد بسيار نحيف و تنها گيرنده است و ارادهاي از خود ندارد، و اينكه گريه معروف او از شادي است يا ندامت از پرتاب به اين جهان، موضوع بحث ديگري است.»
جمادي در ادامه با اشاره به درهمتنيدگي جامعهشناسي و فلسفه گفت: «در جهان مدرن علوم انساني، اعم از روانشناسي، جامعهشناسي، فلسفه در هم تنيده و اين موضوع در آلمان بيشتر خود را نشان ميدهد. مثلا بدون شناخت ياسپرس يا فلسفه حيات هايدگر ما نميتوانيم آثار ديلتاي را درك كنيم.» وي يادآور شد: در زمان مشروطيت كه ملا اسحاق لازاري، «گفتار در روش دكارت» را به فارسي ترجمه كرد، درباره دليل اين انتخاب گفت: چون ايرانيها به فلسفه ملاصدرا علاقه دارند و فلسفه او شباهتهايي با اسپينوزا و هگل دارد، دكارت را كه فلسفهاش همچون اقيانوسي عميق است و با فلسفه ايرانيها تطابقي ندارد، براي ترجمه انتخاب كردم. جمادي ادامه داد: تا زمان فروغي سه بار آثار دكارت به فارسي ترجمه شد، اما جامعه ايراني بههيچ رو به آن اقبال نشان نميداد. مترجم كتاب «هستي و زمان» يادآور شد: شيخ محمود كرماني در مقدمه «گفتار در عشق حكمت ناصريه» كه به همت كريم مجتهدي گردآوري شده به نكته مهمي اشاره ميكند، او ميگويد: احساس ميكنم ديگر در دورهاي زندگي نميكنيم كه كشورها جزيره بستهاي باشند. جهان محل گفتوگو و تبادل فرهنگ و انديشههاست. به اعتقاد او براي ترقي در چنين جهاني بايد پايههاي تفكر را جستوجو كنيم. جمادي در ادامه صحبتهايش، فلسفه را به درختي تشبيه كرد كه ريشههاي آن مابعدالطبيعه، ساقه آن فيزيك و شاخههاي آن بقيه علوم است. به اعتبار گفته او اگر علوم را بدون ريشه و پايه فرض كنيم، چيزي كاغذي خواهد بود كه اعتباري نخواهد داشت. وي با بيان اين مطلب كه ترجمه و تفكر ارتباط تنگاتنگي با هم دارند، يادآور شد: در ترجمه اساسا تنها نبايد به زمينه اجتماعي توجه كرد، بلكه بايد به جنبه اقتصادي هم توجه كرد، ترجمه يك شغل است و بازخورد مالي بايد داشته باشد. در غرب رمان هري پاتر يا آثار عامهپسند به چاپهاي ميليوني ميرسند يا كتاب «هستي و زمان» در ژاپن 50 هزار نسخه چاپ ميشود، اما در ايران چطور؟
مترجم كتاب «عقل و ضد عقل» ياسپرس افزود: اگر امروز اسلام در غرب چهرهاي غيرواقعي دارد، اين ناشي از بيتوجهي ما است كه در مقابل رسانههاي آمريكايي و اروپايي كه بهشدت عوامفريبي ميكنند سكوت كردهايم و نتوانستهايم انديشههاي واقعي اين دين را به آنان معرفي كنيم و شرايط گفتوگوي آنها را با دين اسلام فراهم كنيم.
جمادي با اشاره به سخن مارك تواين كه معتقد بود آثار كلاسيك خوانده نميشوند، بلكه تنها مردم آنها را تحسين ميكنند، گفت: متأسفانه در كشور ما شوري براي مطالعه نيست و برگزاري مراسم مختلف نيز پول هدر كردن است. اي كاش دولت از زماني كه انقلاب فرهنگي راه انداخت تصميم ميگرفت، زمينهاي براي مطالعه در كشور به وجود بياورد. وي افزود: ما همواره غرب را دشمن خود ميدانيم اما سعي نميكنيم دانشي درباره آن كسب كنيم. يكي از راههاي مقابله با دشمن شناخت اوست. وقتي چنين شناختي نباشد همه چيز بر پايه فرضيات شكل ميگيرد. امروزه به راحتي در مقالات غربي مسلمانان را با فاشيسم مقايسه ميكنند. مترجم كتاب «متافيزيك چيست؟» خاطرنشان كرد: ما خود را ملتي صلحطلب ميدانيم و ميدانيم اسلام در ايران با آميزش با فرهنگ غني ايراني شكوفا شد، چرا اجازه ميدهيم كه از ما و دينمان به عنوان متحجر ياد شود.
جمادي در ادامه با بازگشت به بحث ابتداي خود و طرح موضوع آزادي بشر افزود: ما انسانها آزاد به دنيا نميآييم. ما در بين هجوم و فشار همهجانبه اطلاعات به دنيا ميآييم تا ببينيم شخصيتمان شكل گرفته يا نه. تفكر زماني به وجود ميآيد كه شك كنيم براي اينكه بفهميم از كجا آمدهايم و هدف چيست، تفكر از همين نقطه است كه آغاز ميشود. دكارت نيز از شك شروع كرد تا بداند كيست. جمادي از فقر تفكر در كشور در ايران گفت و ادامه داد: اگر به تفكر اهميت ندهيم، تنها در اندرونها شروع به هوار كشيدن خواهيم كرد كه اين فريادها پاسخي نيز نخواهد داشت. تفكر امر روحي است و علوم روح نيز براي تزيينات نيست. وي وضعيت انتشار كتابهاي فلسفي در ايران را پس از انقلاب رو به رشد خواند، اما اين آمار و ارقام را در مقايسه با ديگر كشورها ناچيز خواند.
همچنين در اين نشست منوچهر صانعي درهبيدي، استاد فلسفه دانشگاه شهيد بهشتي، اظهار داشت: با وجود بهبود آثار فلسفي در ايران در طول چند دهه اخير، هنوز در اين زمينه با فقر مواجهيم. درهبيدي در ادامه با بيان اينكه بحث پيرامون كميها و كاستيها، از مهمترين مسائلي است كه در اين جلسات مطرح ميشود، گفت: سال 1350 كه به عنوان دانشجوي دوره كارشناسي وارد دانشگاه تهران شدم، تعداد كتابهاي فلسفي بسيار كم بود و تنها كتابهايي چون فلسفه غرب، سير حكمت در اروپا، تاريخ فلسفه، رساله گفتار دكارت با ترجمه فروغي و چند كتاب ديگر با ترجمه رضازاده شفق در دسترس ما بود. وي سپس افزود: با گذشت 37 سال از آن تاريخ، هنوز در فقر كتابهاي فلسفي به سر ميبريم. يكي از راههاي دسترسي به منابع فلسفي زبانداني است، اما متأسفانه بيشتر ايرانيها با زبانهاي ديگر آشنا نيستند. متأسفانه در فرهنگ سنتي ما زبانداني، همپايه كفر ورزيدن است و همين راه را بر ما دشوار كرده است. عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي با بيان اين مطلب كه امروزه منابع فلسفي در ايران از نظر كمي در موقعيت بهتري قرار دارند، يادآور شد: خوشبختانه آثار افلاطون، كتابهاي مهم ارسطو، برخي كتب دكارت، كانت و هگل به فارسي ترجمه شدهاند، شايد تعداد منابع فلسفي در مقايسه با 37 سال پيش چندبرابر شده باشد، اما با اينهمه ما تنها توانستهايم يكهزارم كتابهاي فلسفي را در ايران ترجمه كنيم و همچنان در گام اول ترجمه و تأليف كتابهاي فلسفي هستيم. دره بيدي افزود: تمام كارهايي كه براي تأليف يا ترجمه كتابهاي فلسفي در ايران انجام شده به صورت خودجوش و با دشواري همراه بوده است. در چنين شرايطي، يك مترجم با دشواري بسيار بايد سالها وقت خود را پاي ترجمه بگذارد و پس از آن در جستوجوي ناشري باشد كه كتاب او را منتشر كند. در نهايت هم كتاباش پشت سد مميزي كتاب وزارت فرهنگ و ارشاد بماند.
چهارشنبه 8 آبان 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 576]