واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: چارهانديشي براي تحول در بانكها
پولو سرمايه- سيد حسين امامي:
چندي پيش، رئيسكل بانك مركزي، از نهايي شدن حدود ۱۳ آييننامه در گروههاي كارشناسي وزارت امور اقتصادي و دارايي و بانك مركزي كه در راستاي تحول نظام بانكي تشكيل شده است، خبر داده و اعلام كرده بود، اين آييننامهها در مرحله بررسي و تصويب قرار داشته و هنوز ابلاغ نشده است.
طهماسب مظاهري، با تأكيد بر اينكه زمان ابلاغ آييننامهها اعلام خواهد شد، گفته بود، پيشنويس متن نهايي آييننامهها براساس قول رئيسجمهوري، مسئولان بانك مركزي و ساير مسئولان اقتصادي از طريق پايگاه اطلاعرساني بانك مركزي و ارسال به برخي تشكلها در اختيار عموم قرار گرفته است تا بدين وسيله ديدگاههاي افراد مختلف در مورد آييننامهها دريافت شود و هنوز در حال دريافت ديدگاههاي مفيد برخي افراد، كارشناسان، صاحبنظران، تشكلهاي علمي، اقتصادي و صنفي در مورد همهبندهاي آييننامههاي مذكورهستيم.
وي اعلام كرده بود، با وجود اينكه متني در اين راستا تهيه شد است؛ اما چنانچه حرفهاي جديدي در مورد آن به ما ارسال شود، آييننامهها را تكميل ميكنيم تا اينكار بهعنوان كاري سازنده، مفيد و كم غلط نهايي شود.
مظاهري از در جريان بودن مراحل نهايي تصويب آييننامهها خبر داده و گفته بود، متن نهايي آييننامهها به 3 بخش تقسيم ميشود، يك دسته بخشي است كه جزو اختيارات بانك مركزي است و توسط اين بانك ابلاغ ميشود و نياز به مصوبه دولت ندارد. دسته دوم آييننامهها است كه نيازمند مصوبه هيات وزيران است اين دسته از آييننامهها براي تصويب و ابلاغ به هيات وزيران ارائه خواهد شد.
همچنين ممكن است، بخشي از آييننامهها نيز نياز به تصويب قانون داشته باشد كه آنرا نيز بهصورت لايحه براي تصويب تقديم مجلس خواهيم كرد. در اين نوشتار سعي شده تا ديدگاههاي رئيسكل بانك مركزي و رابطه بين آييننامه رفتار حرفهاي و موفقيت و تعالي سازمانها بررسي شود.
اخلاق، معرفتي است كه از افعال اختياري انسان براساس يك سير عقلايي شكل ميگيرد. اخلاق حرفهاي، مجموعهاي از اصول و استانداردهاي سلوك بشري است كه رفتار افراد و گروهها را تعيين ميكند. در حقيقت، اخلاق حرفهاي، يك فرآيند تفكر عقلاني است كه هدف آن محقق كردن اين امر است كه در سازمان چه ارزشهايي را چه موقع بايد حفظ و اشاعه كرد.
اهميت اخلاق حرفهاي در سازمان
اخلاقيات بهعنوان مجموعهاي از اصول، اغلب بهعنوان منشوري كه براي راهنمايي و هدايت استفاده ميشود، تعريف شده است. اين مجموعه اصول، چارچوبي براي اقدام ارائه ميكند. اخلاق حرفهاي، مانند شمشير دولبهاي است كه يك لبه آن تهديد است.
ضعف در سيستم اخلاقيات، منجر به كاهش ارتباطات و افزايش خسارات در سازمان ميشود و مديريت، بيشتر روي كنترل گذشتهنگر تكيه خواهد كرد؛ زيرا افراد به مديريت، اطلاعات را نميرسانند و در اين صورت، انرژي سازمان به انرژي منفي تبديل ميشود. به عبارت ديگر، توان سازمان به جاي آنكه صرف هدف شود، صرف شايعه، غيبت، كمكاري و... خواهد شد.
لبه ديگر اين شمشير، فرصت است. اخلاق حرفهاي، تأثير چشمگيري بر فعاليتها و نتايج سازمان دارد. اخلاق حرفهاي، بهرهوري را افزايش داده، ارتباطات را بهبود ميبخشد و درجه ريسك را كاهش ميدهد. زيرا هنگامي كه اخلاق حرفهاي در سازمان حاكم شود جريان اطلاعات به راحتي تسهيل و مدير قبل از ايجاد حادثه، از آن مطلع ميشود.
موفقيت در سازمان ناشي از ايجاد و به كارگيري مديريت اخلاق در سازمان است. اخلاق سازماني از اعتماد آفريني شروع ميشود. هرچه اعتماد به سازمان، برنامهها و مديران (ارشد، مياني و مديران پايه) بيشتر باشد، ميزان تعهد به سازمان و وظايف بيشتر خواهد شد.
اعتمادآفريني، منجر به افزايش توان سازماني در پاسخ دهي به نيازهاي محيطي خواهد شد زيرا اعتمادآفريني همافزايي در توان سازمان ايجاد خواهد كرد. هرچه اعتماد كاركنان به مديران و سازمان كاهش يابد، بايد مديران هزينه بيشتري را جهت كنترل رفتار كاركنان بپردازند كه نتيجه كمتري نيز به دست خواهند آورد.
اعتماد آفريني از پيشبيني رفتار ايجاد ميشود. يكي از عمدهترين دغدغههاي مديران كارآمد در سطوح مختلف، چگونگي ايجاد بسترهاي مناسب بـراي عوامل انساني شاغل در تمام حرفههاست تا آنها با حس مسئوليت و تعهد كامل به مسايل در جامعه و حرفه خود به كار بپردازند و اصول اخلاقي حاكم بر شغل و حرفه خود را رعايت كنند.
يكي از اهداف اصلي در تدوين اصول اخلاقي حرفهاي، ايجاد رضايتمندي در نيروي انساني و در نهايت مشتريان در جامعه است. مثلا اصول اخلاق حرفهاي در حرفه روزنامه نگاري باعث ميشود تا اخبار و اطلاعات بهطور واقعي، سريع و موثق به مخاطبان برسد و اين اطلاعات درست و به دور از شايعـات است كه نقش مهمي در تصميمگيريهاي مردم ايفا ميكند.
در امور اقتصادي نيز چنين است، زيرا اگر اصول اخلاقي در برنامهريزيها و اجرا به خوبي رعايت نشود، بيترديد جامعه را با شكست اقتصــادي روبهرو ساخته و هزينههاي سنگيني را به بار ميآورد كه جبران آن ممكن است سالها به طول انجامد، اين امر درباره مسايل مسكن، صنعت غذايي، بهداشت و درمان و آموزش و پرورش نيز مصداق دارد.
اما اينكه چه عواملي باعث رشد و توسعه اخلاق حرفهاي در مشاغل مختلف شده و يا در جايي ديگر آن را به افول ميكشاند و چگونه ميتوان اين عوامل را تقويت كرد، پيوسته مورد توجه برنامهريزان جوامع مختلف بوده و هست.
واقعا اگر در حرفهاي آييننامه اخلاقي رعايت نميشود دلايل آنرا در كجا بايد جستوجو كرد. آيا نابسامانيهاي اداري، مديريتي، پزشكي، مالي و اقتصادي، محيط زيست، خدمات، صادرات و مسكن، همه ريشه در موضوعات ديگري جز عدمرعايت اصول اخلاق حرفهاي دارد؟
امروزه تشكلهاي حرفهاي با ديدي جامعهشناختي و توجه به اين قاعده كه مراعات آيين رفتار حرفهاي موجب پذيرش، اعتبار و احترام اجتماعي هر صنف و به تبع آن افزايش اقتدار اجتماعي آن صنف ميشود، اقدام به وضع مقررات درون صنفي و نظارت قاطع بر اجراي آن كرده و صد البته با ترتيب دادن دورههاي آموزشي، قبل و حين اشتغال به كار براي اعضاي خود، اصول بنيادي اخلاق و رفتار حرفهاي را به آنان آموزش داده و آنگاه درصورت نقض اصول مزبور توسط هر يك از اعضا با تذكر شفاهي يا توبيخ و در موارد خاص طرد افراد ناباب و اصلاحناپذير از جامعه حرفهاي، مانع از تنزل جايگاه و اعتبار صنفي خود از ديد جامعه ميشوند.
در تدوين مقررات اخلاق حرفهاي نيز مرسوم شده كه نمايندگان مجامع صنفي با تدوين و تصويب مقررات آيين اخلاق حرفهاي صنف خود، در واقع منشور اخلاقي واجد ضمانت اجرايي متناسبي را به اعضاي صنف ارائه كنند. اصول بنيادي اخلاق و رفتار حرفهاي از بعد نظري و دانشگاهي شامل 5 اصل درستكاري، واقعبيني، صلاحيت حرفهاي، رازداري و آداب حرفهاي است.
جيمز كالينز، استاد دانشگاه استنفورد و نويسنده كتاب ،«ساختن براي ماندن»، معتقد است: مهمترين متغير در موفقيت سازمان، اخلاق حرفهاي است. امروزه داشتن اخلاق حرفهاي، بهعنوان يك مزيت رقابتي در سازمان مطرح است.
«فرد. آر. ديويد» ـ نويسنده مشهور آمريكايى در رشته مديريت رفتار سازمانى و نويسنده كتاب «مديريت راهبردي» ـ نيز ميگويد: در سازمان، اصول اخلاقي خوب از پيش شرطهاي مديريت راهبردي خوب است؛ اصول اخلاقي خوب، يعني سازمان خوب.
راز ماندگاري حرفهها
پژوهشهاي انجام شده نشان ميدهد وجود 3 عامل بنيادي در كنار هم موجب تشكيل، رشد و اقتداريابي حرفههاي مختلف در طول زمان بوده و راز ماندگاري آنها شناخته ميشود. اين 3 عامل شامل، فلسفه، مباني نظري، اصول و استانداردهاي حرفهاي از يك سو و تشكل حرفهاي فراگير و آيين رفتار حرفهاي از سوي ديگر است.
با وجود 3 عامل مذكور در كنار يكديگر، حرفه به قدرت لازم براي استمرار فعاليت و حفظ منافع حرفهاي دست يافته، ريشهاي عميق در جامعه خواهد داشت و قدرت دفاع مؤثر از خود را در مواجهه با عوامل تأثيرگذار خارجي كسب ميكند.
براي تشريح و تبيين چيستي و چرايي يك حرفه و براي كسب شناخت و تشريح پديدههاي موجود، وجود عامل اول ضروري بوده و درصورت تشريح نشدن مباني نظري، استانداردهاي حرفهاي، روشها و رويههاي مورد استفاده به قواعدي تبديل ميشوند كه بيشتر بنا بر عادت و سنت و نه پذيرش منطقي از آنها پيروي ميشود.
همچنين بدون اين عامل بنيادي (درك صحيح اعضاء از جايگاه، اصول و استانداردهاي حرفه)، مشكل ميتوان بر مسائل حل و فصل نشده كنوني و آينده حرفهاي فائق آمد و براي آنها راهكارهاي مناسب ارائه كرد.
در ضرورت وجودي عامل دوم نيز جاي بحثي وجود ندارد و اراده جمعي تجلي يافته در هيأتمديره انتخابي تحولگرا و مويد آن است. اما عامل سوم يا آيين رفتار حرفهاي، عامل بنيادي بسيار بااهميتي است كه اعتبار و اقتدار حرفهاي، سخت به آن وابسته بوده و جامعه بيشتر به اين عامل توجه ويژه دارد.
شواهد حكايت از آن دارد كه تنزل سطح مراعات آيين رفتار حرفهاي به تنزل اعتبار و منزلت اجتماعي حرفه ميانجامد. براي گسترش مراعات اخلاق حرفهاي، كوشش و اقدامي صنفي و همهجانبه در 3 سطح وضع قواعد، آموزش و ضمانت اجرا لازم است.
كاربردي كردن اخلاق
روش فرآيند كاربردي كردن اخلاق در رفتار افراد و گروهها، روش به كارگيري اخلاق در موفقيت سازماني، داراي مراحلي مانند اينكه موفقيت از اخلاق حرفهاي سرچشمه ميگيرد، اخلاق حرفهاي از اعتمادآفريني بهوجود ميآيد، اعتمادآفريني از پيشبيني رفتار ايجاد ميشود، پيشبيني رفتار از مستمر بودن و قانونمند بودن رفتار سرچشمه ميگيرد، مستمر بودن و قانونمندي از مسئوليت ناشي ميشود و مسئوليت از قانون و باورهاي فرد بهوجود ميآيد را شامل ميشود.
تحويلينگري مانع گسترش اخلاق حرفهاي
تحويلينگري «تصور ناقص و ناروا از اخلاق حرفهاي» آثار زيانبار فراواني دارد، بهگونهاي كه آن را از موانع عمده رشد اخلاقي در سازمانها دانستهاند.
كاوش در مسئوليتهاي اخلاقي شركتها و بنگاههاي اقتصادي، وجود معضل تحويلينگري در آنها را آشكار ميكند. براي درمان اين معضل بايد اخلاق حرفهاي را بسيار گستردهتر از قوانين و مقررات و مسئوليتهاي حرفهاي و هنجارهاي جاري مشاغل، مسئوليتهاي اخلاقي منابع انساني، اصول اخلاقي و عهدنامههاي اخلاقي حرفهها در نظر گرفته شود.
در ميان راه حلهاي گوناگون بايد هوشيار باشيم كه اين معضل، خود را بهصورت درمان نشان ندهد. آنگونه كه برخي رهيافت ميان رشتهاي را به چند رشتهاي تبديل كردهاند تا به درمان تحويلينگري بپردازند.
تدوين سند جامع اخلاقي شركتها كه به روش پويا بهصورت دو الگوي تلفيق منسجم رشتهها و چالش روشمند رهيافتهاست، راه حل مناسبي براي اين معضل بهنظر ميرسد.
تاريخ درج: 19 خرداد 1387 ساعت 10:17 تاريخ تاييد: 19 خرداد 1387 ساعت 14:01 تاريخ به روز رساني: 19 خرداد 1387 ساعت 13:59
يکشنبه 19 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: همشهری]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 286]