محبوبترینها
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
کدام رنگ کاغذ دیواری مناسب فضای شماست؟
چه چیزهایی دیگر در دکوراسیون مد نیست؟!
بررسی قیمت تیرچه + قیمت تیرچه کرومیت + قیمت یونولیت
خرید و قیمت ورق در مشاوران آهن + [مشاوره رایگان]
تی‌وی وال: ایده‌ای نوین برای دکوراسیون داخلی
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1812087017
رازمندي باد صبا در شعر حافظ (2)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
رازمندي باد صبا در شعر حافظ (2) نويسنده: حسن نصيري جامي* يکي ديگر از نکات جالب و درخور توجه درباره ي کارکرد و اهميت باد صبا در شعر حافظ اين است که بخش قابل توجهي از غزليات حافظ با خطاب و يا توجه به «صبا» آغاز مي گردد. حضور باد صبا در مطلع بسياري از غزل هاي حافظ نشان از اهميت بلاغي و ميزان توجه شاعر به اين عنصر طبيعي در گستره خيال و عاطفه ي شعري است. بعضي از مطلع هاي نامدار و دلنشين، عبارتند از: بر مبناي مصراع هاي آغازين- •اي صبا نکهتي از خاک ره يار بيار/249 •اي صبا نکهتي از کوي فلاني به من آر/248 •اي صبا گر بگذري بر ساحل رود ارس/267 •صبا به لطف بگو آن غزل رعنا را/4 •صبا اگر گذري افتدت به کشور دوست/61 •صبا ز منزل جانان گذر دريغ مدار/247 •صبا به تهنيت پير مي فروش آمد/175 •صبا وقت سحر بويي ز زلف يار مي آورد/146 •صبا تو نکهت آن زلف مشکبو داري/466 •اي هدهد صبا به سبا مي فرستمت/90 •نسيم باد صبا دوشم آگهي آورد/147 •چو بر شکست صبا زلف عنبر افشانش/280 •سحر بلبل حکايت با صبا کرد/130 •مژده اي دل که دگر باره صبا باز آمد/174 •بوي خوش تو هر که ز باد صبا شنيد/243 •چو بر شکست صبا زلف عنبر افشانش/280 و ابيات مطلع: •دست در حلقه آن زلف دو تا نتوان کرد تکيه بر عهده تو و باد صبا نتوان کرد/136 •به دور لاله قدح گير و بي ريا مي باش به بوي گل نفسي همدم صبا مي باش/274 مي بينيم که هجده غزل حافظ با «صبا» (باد صبا) آغاز گرديده است که در هشت مورد آن، صبا مورد خطاب شاعر است و در ديگر موارد نيز کارکردي کارساز و محوري دارد. اين مطلع ها از نظر محل و جايگاه خطاب به باد صبا نيز درخور توجه است. تنها در دو مورد از اين مطلع ها باد صبا در مصراع دوم قرار گرفته است و در بقيه ي موارد مجموعاً در مصراع اول است که البته در همين چينش و ماهيت خطابي مطلع ها، بيشترينه ي آن با «صبا» آغاز گرديده است. اين نمايه ي مطلع ها بيانگر ويژگي هاي بلاغي و جايگاه خيال محور باد صبا در زبان و ذهنيت شاعرانه ي حافظ است. ناگفته نماند که بخشي ديگر- و البته قابل توجه- از مطلع غزل هاي حافظ مربوط به ترکيبات مترادف با باد صبا است. ترکيباتي مانند: •«نسيم سحر» (اي نسيم سحر آرامگه يار کجاست/19) •«نسيم بهشت» (کنون که مي دمد از بوستان نسيم بهشت/79) •«باد نوروزي» (ابر آزادي برآمد باد نوروزي وزيد/2240) •«نسيم شمال» (خوش خبر باشي اي نسيم شمال/302) •«نسيم باد نوروزي» (ز کوي يار مي آيد نسيم باد نوروزي/454) و نيزگاه منظور شاعر از «باد»- به سبب حضور و هم نشيني عناصر ديگر- «باد صبا»ست. مانند هم نشيني با: •«سحر»: (سحر با باد مي گفتم حديث آرزومندي/440) که البته اين مطلع ها را مي توان به مجموع مطلع هاي «صبايي» حافظ افزود و آن ها را از جنبه هاي بلاغي و معاني در همين مقوله مدنظر قرار داد. •اهل ادب براي باد صبا صفات و کارکردهاي چندگانه اي ذکر کرده اند که مهم ترين آنها عبارتند از: «خوش بويي»، «پيام رساني» (پيغام دلبر و دلداده را به يکديگر مي رساند)، «غمازي (شرح زيبايي يار)»، «آهسته خيزي و بيماري» و «شکوفاندن غنچه»(1) اما به نظر مي رسد حافظ گسترده ترين و در عين حال ظريف ترين و خيال انگيزترين تعابير و کارکردهاي ممکن درباره ي «باد صبا» را در شعر خود آورده است و اين باد را تا منزلت يکي از قهرمانان شعري و عناصر پايدار شعرش- در کنار مي و ساقي و يار- گسترش داده است. مسلماً در نظرگاه حافظ باد صبا مي تواند فراتر از صفات و منش هاي عادي و متعارف در ذهن و زبان ديگر شاعران باشد و هم چنان که گفتيم، باد صبا يکي از «قهرمانان شعري» حافظ است؛ پس طبعاً منش و اوصاف اين قهرمان و اسطوره ي شعري حافظ از مرز تلقي هاي عادي ديگر شاعران برتر و فراتر است. در اين جا با توجه به شواهد شعري، به بررسي منش ها و گونه هاي مختلف کارکرد باد صبا- از جهت درون مايه- مي پردازيم: 1- وسيله ي ارتباط دلداده با دلبر است. متعارف ترين و بزرگ ترين هنر باد صبا خوش خبري و پيام رساني است و البته اين تلقي و روي کرد عام در شعر اکثر شاعران- و بالطبع حافظ- ديده مي شود. يکي از بهترين و گوياترين تعبيرات حافظ از باد صبا در منش ارتباط و پيام رساني، تعبير و تشبيه باد صبا به هدهد داستان حضرت سليمان است. مرغي خوش خبر، آگاه، نيک نفس و پيام رسان که رايحه اي دوستي و محبت را به مشام جان گلشن و ديار سبا برد: اي هدهد باد صبا به سبا مي فرستمت بنگر که از کجا به کجام مي فرستمت /(90) صبا به خوش خبري هدهد سليمان است که مژده طرب از گلشن سبا آورد /(145) مژده اي دل که دگر باد صبا باز آمد هدهد خوش خبر از طرف سبا باز آمد /(174) اما در اين منش و کارکرد باد صبا نيز در شعر و نگاه حافظ داراي جلوه ها و حالات گوناگوني است. از جمله: الف) پيام و عرض حال شاعر (دلداده) را مي رساند: اين حالت، وجه غالب هنر باد صبا است و بيشترين بسامد را دارد. در اين هنر، باد صبا تنها به واگويه ي شرح حال مشتاقي و مهجوري و حتي دل گيري هاي شاعر مي پردازد. - از نوع مشتاقي: ز دلبرم که رساند نوازش قلمي کجاست پيک صبا گر همي کند کرمي /(471) صبا خاک وجود ما بدان عالي جناب انداز بود کان شاه خوبان را نظر بر منظر اندازيم /(374) يار من چون بخرامد به تماشاي چمن برسانش ز من اي پيک صبا پيغامي /(467) - از نوع عرض ارادت: حافظ مريد جام مي است اي صبا برو وز بنده بندگي برسان شيخ جام را /(7) اي صبا با ساکنان شهر يزد از ما بگو کاي سر حق ناشناسان گوي چوگان شما /(12) گر به سر منزل سلمي رسي اي باد صبا چشم دارم که سلامي برساني ز منش /(281) اي صبا بر ساقي بزم اتابک عرضه دار تا از آن جام زر افشان جرعه اي بخشد به من /(39) - از نوع گلايه و مهجوري: صبا به لطف بگو آن غزل رعنا را که سر به کوه و بيابان تو داده اي ما را /(4) حافظ ز گريه سوخت بگو حالش اي صبا با شاه دوست پرور دشمن گداز من /(400) ب) بشارت بخش و خوش خبر است. باد صبا وجهه اي از فرخندگي و تيمن دارد. نويد و اميد مي بخشد و بشارت بخش خوشي ها و خوبي هاست: صبا به خوش خبري هدهد سليمان است که مژده طرب از گلشن سبا آورد /(145) بعد از اين دست من و دامن سرو و لب جوي خاصه اکنون که صبا مژده فروردين داد /(112) مژده اي دل که دگر صبا باز آمد هدهد خوش خبر از طرف سبا باز آمد /(174) ج) خدمت رسان (= عرض ارادت و محبت رسان) است. باد صبا به خصلت تيز روي و آزادگي و آزادي، به نيابت از شاعر عرض ارادت و محبت و سر سپردگي را مي رساند و شاعر ناتوان را با اين محبت کامروا مي سازد. اي صبا گر به جوانان چمن بازرسي خدمت ما برسان سرو گل و ريحان را /(9) هر صبح و شام قافله اي از دعاي خير در صحبت شمال و صبا مي فرستمت /(9) د) پيام و محبت دلبر را به دلداده (= شاعر) مي رساند. در اين منش باد صبا مايه ي پيوند و ارتباط دو سويه است و مي تواند از جانب معشوق پيام آور نيکي و دلبري باشد. هم عفا الله صبا کز تو پيامي مي داد ورنه در کس نرسيديم که از کوي تو بود /(210) صبا ز منزل جانان گذر دريغ مدار وز او به عاشق پي دل خبر دريغ مدار /(247) صبا زان لولي شنگول سرمست چه داري آگهي چونست حالش /(279) با صبا همراه بفرست از رخت گلدسته اي بو که بويي بشنويم از خاک بستان شما /(12) 2- افشاگر (بيانگر) زيبايي محبوب است. شاعر دلداه، به خصلت غيرت و رشک دلدادگي نمي خواهد وصف زيبايي و دلربايي يار، حديثي بر سر هر کوي و بازار باشد و در ديگر سوي اين تضاد و غيرت، صبا نيز- به بد عهدي و نامهرباني- حد و سر نگه نمي دارد و شرح و وصف دلبري را افشا مي نمايد و از اين روي عاشق خونين جگر و دلداه (شاعر)، هميشه با وي در جدل و محاکات است: از بهر خدا زلف مپيراي که ما را شب نيست که صد عربده با باد صبا نيست /(69) تا دم از شام سر زلف تو هر جا نزنند با صبا گفت و شنيدم سحري نيست که نيست /(73) 3- خوش بوست و زنده کننده ي مشام جان. خاستگاه باد صبا- در قاموس دلدادگي و انتظار- از کوي يار و جواز گيسوي مشکين اوست و از اين روي عاشق دلداده هميشه منتظر صباست و از او رايحه اي کوي و بوي يار را تمنا مي نمايد. نمونه هاي دو وجه اين کارکرد عبارتند از: الف) تمناي نکهت کوي يار از صبا: اي صبا نکهتي از کوي فلاني به من آر زار و بيمار غمم راحت جاني به من آر /(248) اي صبا نکهتي از خاک ره يار بياز ببر اندوه دل و مژده دلدار بيار /(249) ب) تمنا و ذکر پايمردي صبا در آوردن بوي خوش زلف و گيسوي يار به رهاورد: صبا کجاست که اين جان خون گرفته چو گل فداي نکهت گيسوي يار خواهم کرد /(135) صبا وقت سحر بويي ز زلف يار مي آورد دل شوريده ما را به بو در کار مي آورد /(146) صبا تو نکهت آن زلف مشکبو داري به يادگار بماني که بوي او داري /(466) 5- بيانگر غم و خونين دلي و تنگدلي هاي عاشق (شاعر) است: صبا ز حال دل تنگ ما چه شرح دهد که چون شکنج ورقهاي غنچه، تو بر توست /(58) پی نوشت ها : *دانشجوي دکتراي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسلامي مشهد 1. حافظ نامه، 120/1. منبع:پايگاه نور- ش18 ادامه دارد...
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 893]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها