واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
اقتصاد مقاومتی؛ فرصتها - تهدیدها عصر طلایی جمعیت؛ بزرگترین فرصت اقتصاد مقاومتی کارشناسان توسعه میگویند هیچ برنامهای در کشور ما بدون زیرساخت مناسب جمعیتی قابل پیادهسازی نیست.
جمعیت و کیفیت آن، یکی از اصلی ترین بایدهای توسعه پایدار است. با این حال هر قدر این جمعیت جوان تر، تحصیلکرده تر و در سن کارتر باشد، استفاده آن برای فرآیند توسعه بیشتر خواهد بود. اکنون که کشور اجرای برنامه اقتصاد مقاومتی را در دستور کار قرار داده و تمام ارکان قرار است بر این اساس فعالیت کنند، طبیعی است که باید وضع جمعیتی کشور و کیفیت جمعیت را برای تحقق اقتصاد مقاومتی بررسی کرد و سنجید که این مولفه مهم در شرایط کنونی کشور چه وضعی دارد. نگاهی به آخرین آمار موجود درباره جمعیت و ترکیب جمعیتی کشور نشان می دهد ایران به تمام معنی در «عصر طلایی جمعیت» به سر می برد. به طوری که جمعیت گسترده جوان، تحصیلکرده و آماده فعالیت از ویژگی های اساسی جامعه امروز ایران است که فرصت طلایی را برای جهش در اقتصاد ایران به وجود آورده است. نگاهی به آمار و نمودارهای مربوط نیز بخوبی نشانگر این واقعیت است. براساس هرم سنی جمعیت کشور، ایران هم اکنون با پدیده تورم جوانی جمعیت مواجه است. یعنی شمار زنان و مردانی که در سن جوانی و در عین حال در سن کار و فعالیت هستند، بیشترین ترکیب جمعیتی را تشکیل می دهند. براساس این هرم، بیشترین جمعیت ایران در سنین 20 تا 24 و 25 تا 29 سال هستند و این جمعیت هم شامل زنان و هم شامل مردان است. به زبان علم جمعیت شناسی، ایران با پدیده «تورم جوانی جمعیت» روبه روست. از سوی دیگر، بررسی نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390 مرکز آمار ایران نشان می دهد هم اکنون جمعیت صفر تا چهار ساله در ترکیب جمعیتی کشور قابل توجه است و این چنین است که ایران ده تا 15 سال آینده با موج دوم افزایش جمعیت یا گشتاوری جمعیت مواجه خواهد شد و شمار جمعیت جوان و آماده به کار آن افزایش چشمگیری خواهد یافت. فرصت پنجره جمعیتی از سوی دیگر بررسی های آماری نشان می دهد ایران در تحقق اقتصاد مقاومتی یک فرصت جمعیتی دیگر نیز در اختیار دارد که به اصطلاح به آن «فرصت پنجره جمعیتی» می گویند. در تعریف جمعیت شناسی، فرصت پنجره جمعیتی عبارت است از: هنگامی که نسبت جمعیت کودکان صفر تا چهارده ساله به کل جمعیت کشور کمتر از 30 درصد و نسبت جمعیت سالمندان 65 سال و بالاتر به کل جمعیت یک کشور کمتر از 15 درصد باشد. نگاهی به داده های آماری نشان می دهد که ایران هم اکنون در شرایط پنجره جمعیتی قرار دارد. در همین حال شانس دیگری که ایران از این جهت دارد این است که این فرصت که از سال 2005 میلادی شروع شده، تا سال 2040 میلادی ادامه خواهد داشت. یعنی ایران فقط 27 سال دیگر برای استفاده از این فرصت جمعیتی زمان دارد و اگر از آن استفاده نکند، مانند بسیاری از کشورهای دیگر باید سال ها در انتظار به وجود آمدن آن باشد. نگاهی به شرایط دیگر کشورهای جهان نشان می دهد که شمار معدودی از آنها از فرصت پنجره جمعیتی همانند ایران برخوردارند. به این ترتیب که یا فرصت پنجره جمعیتی آنان پایان یافته است، یا این فرصت هنوز آغاز نشده است یا عمر آن روبه پایان است؛ به عنوان مثال فرصت پنجره جمعیتی ایالات متحده که از سال 1970 شروع شده، فقط یک سال دیگر یعنی در سال 2015 میلادی به پایان می رسد. روسیه نیز به عنوان دومین ابرقدرت دنیا چنین وضعی دارد و فرصت پنجره جمعیتی آن در سال 2015 به پایان می رسد. جالب است بدانیم ژاپن فرصتش را از سال 1990 پایان یافته دیده و هم اکنون در حال سرمایه گذاری برای کسب مجدد آن است که بنابر تغییر الگوهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی و بین المللی و شاخص جدید ارتباطات جهانی و تاثیرپذیری، معلوم نیست چه زمانی به کف آید. در میان دیگر کشورهای در حال توسعه نیز شاید چند کشور معدود را بتوان یافت که فرصت پنجره جمعیتی شان نزدیک به ایران و البته کمتر از آن باشد. یکی از این کشور ها هند است. فرصت جمعیتی این کشور که اتفاقا کشور پرجمعیت و پرزاد و ولدی نیز هست از سال 2015 میلادی شروع شده و تا سال 2050 ادامه می یابد. کشور دیگر برزیل است که فرصتش از سال 2000 شروع شده و در سال 2030 پایان می پذیرد. این چنین است که می بینیم جمعیت جوان فعلی کشور که ضمنا از کیفیت بالایی نیز برخوردار است، بهترین زیرساخت را برای تحقق اقتصاد مقاومتی فراهم کرده است؛ زیرساختی که شاید بسیاری از کشورهای جهان در حسرت آن هستند. کیفیت جمعیت در همین حال بررسی های آماری نشان می دهد جمعیت جوان ایران از کیفیت تحصیلی بسیار بالایی نیز برخوردار است که این امر علاوه بر کمیت، بر کیفیت جمعیت به نحو قابل توجهی می افزاید: براساس آخرین آمار سال 90، شمار جمعیت محصل کشور 47 درصد است؛ یعنی تقریبا نیمی از جمعیت ایران به نوعی به تحصیل مشغولند. آیا یک چنین ترکیب فوق العاده ای را در دیگر کشورهای جهان می توان سراغ گرفت؟ قطعا بسیاری از این کشورها از چنین نعمتی محرومند. در این زمینه نگاهی به شاخص توسعه انسانی که از سوی سازمان ملل متحد تهیه می شود، نیز جنبه های دیگری از مساله کیفیت نیروی انسانی ایران را به رخ می کشد. بر این اساس، روند توسعه انسانی در ایران از بعد سال های مورد انتظار تحصیل 14.4 سال است که جزو رتبه های انسانی بالا محسوب می شود. توجه داشته باشیم که درجه بسیار بالای توسعه انسانی از این نظر 16.3 سال است که مشاهده می شود ایران در رتبه دوم از این نظر قرار دارد. جالب است که این شاخص از سال 2012 یعنی دو سال قبل به طور محسوسی رو به رشد گذاشته که داده های آن با داده های فرصت پنجره جمعیتی برابری می کند. اینچنین است که باید به مدیران و برنامه ریزان اقتصاد ایران یادآوری کرد که کشور در بهترین شرایط از نظر سرمایه انسانی برای تحقق اقتصاد مقاومتی به سر می برد و فقط باید از آن استفاده کرد. به قول حافظ: آب در کوزه و ما تشنه لبان می گردیم یار در خانه و ما گرد جهان می گردیم...
سید علی دوستی موسوی / گروه اقتصاد
دوشنبه 09 تیر 1393 4:15 بازدید:0
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 53]