محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1831082858
يلدا دوباره مهر را بهانه كرد
واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: يلدا دوباره مهر را بهانه كرد
چند روزي است كه مردم در تكاپوي برگزاري جشن آييني آخرين روز پاييز هستند. چراغ بازارهاي مختلف روشن و بعضي‌ها كاسبي‌شان به شدت گرم است. نگاهي به رفتارهاي اقتصادي مردم و دولت در برگزاري جشن‌هاي عمومي نظير جشن رمضان، جشن نوروز و جشن يلدا نشان مي‌دهد كه نه تنها فرصت شركت در اين جشن‌ها براي همه نيست، بلكه مجال فرصت طلبي براي سودجويان نيز فراهم است و به جاي اين كه حراج‌هاي بزرگ به راه بيافتد، شاتل قيمت‌ها به فضا پرتاب مي‌شود و هركس هرچه قدر بتواند، گران‌تر مي‌فروشد!
شلوغي و گراني و خستگي و دويدن‌هاي بسيار و فشار‌هاي رواني خانواده‌ها براي مجاب كردن فرزندان و همراهي با خويشاوندان در برگزاري اين مراسم، از جمله دلايلي است كه شادماني كردن دسته‌جمعي و عمومي را در ايران، با مقاومت و بي اعتنايي مردم مواجه مي‌كند و حتي گاه از آمدن چنين ايامي هراسان مي‌سازد! حال آن كه نياز به نشاط و تفريح در نهاد هر آدمي و پيشينه جشن گرفتن و شادماني كردن بر تارك تاريخ اين سرزمين نقش بسته است و نبايد كه از كنار اين زخمه‌ها و ضربه‌هاي اقتصادي و فرهنگي، بي‌تفاوت بگذريم!
شب چله
در باورهاي كهن، زمستان دو بخش «چله بزرگ» و «چله كوچك» داشت. چله بزرگ از «اول دي‌ماه تا دهم بهمن ماه» و چله كوچك از «دهم بهمن تا پايان بهمن ماه» بود.
روز آخر پاييز يا شب چله بزرگ، روز «تولد خورشيد» يا «ايزد مهر» بود و به‌اين سبب آرياييان، اين شب را جشن مي‌گرفتند، تا سپيده‌دم بيدار مي‌ماندند و طلوع خورشيد را انتظار مي‌كشيدند. مردمان فلات ايران، به خوبي دريافته بودند كه از فرداي تولد خورشيد، روزها طولاني‌تر و شب‌ها كوتاه‌تر مي‌شود و بلندترين شب سال، همان شب چله‌است و جشن و پايكوبي در اين شب بايد با آراستگي و نور همراه باشد.
در خوان‌هاي مخصوص اين شب نيز هرآنچه نماد زايش و نور بود، مي‌گذاشتند و خوردن هندوانه و انار را از اين رو لازم مي‌دانستند.
باور علمي و دقيق «شب چله»، به مغرب زمين رفت و با شب تولد مسيح برابر شد و به زبان سُرياني، «شب يلدا» نام گرفت. بابا نوئل با لباس سرخ و كاج‌هاي سبز و تزيين شده، جانشين ميوه‌ها و نمادهاي آريايي شد و سرانجام در نيمكره شمالي زمين، آغاز زمستان با انواع جشن‌هاي مربوط به زايش نور و گرمي و بلندشدن طول روز و كاهش تاريكي و سياهي، برابرشد.
مردم و شب چله
صداي قرقر چرخ و خش‌خش پلاستيك‌هاي خريد روي آسفالت خيس ميدان تره بار، يعني پيرزنان و پيرمردان سحرخيزي كه براي خريد اجناس تازه، به بازار روز آمده‌اند.
از خريد شب چله مي‌پرسم و اين كه چه برنامه‌اي براي اين شب دارند. مي‌گويند كه همه چيز را آماده كرده اند. برخي علاوه بر آجيل شيرين، حتي گندم برشته و برنجك و شاه‌دانه هم درست كرده‌اند. آنها كه اتاق بزرگي دارند، كرسي هم گذاشته‌اند؛ حتي اگر برف نبارد و خوردن برف و شيره ممكن نشود.
وقتي حرف مي‌زنند، شب چله را لا‌به‌لاي خاطره‌ها و لبخندها و جواني‌هايشان تعريف مي‌كنند و مي‌گويند: خوشحاليم كه هنوز هم اين رسم پابرجاست. هنوز هم جوان‌ترها براي دور هم بودن و شاد بودن و پاسداشت آيين‌هاي گذشته، كنار ما سالخوردگان مي‌آيند و خيلي هم احترام مي‌گذارند. ما براي زنده‌ماندن آيين نيكوي شب يلدا كه تنها يك دقيقه از ديگر شب‌ها طولاني‌تر است، با شور و عشق مهمانداري مي‌كنيم.
عصر همان روز، در يكي از ميدان‌هاي اصلي شهر هستم. بعد از ظهر سرد روزهاي آخر پاييز است وآدم‌ها با دماغ‌هاي سرخ و لباس‌هاي كلفت و سنگين، يا به دو به سمت مركز خريد راه پيدا مي‌كنند و يا وسط خيابان و دور ميدان به دنبال تاكسي‌ها مي‌دوند. ولي توجه من به جمع پر سر و صدايي جلب مي‌شود كه وسط پياده رو و مقابل شيشه‌مزون عروسي ايستاده‌اند. جوان مضطربي به خانواده‌اش مي‌گويد: پول تزيين ميز ميوه و سبد‌هاي آجيل را مي‌دهم، اما پالتو و چكمه را ديگر چرا بايد تزيين كنيم؟ همين‌طوري زيبا هستند، براي چه بايد مثل جعبه شعبده‌بازها، بسته‌بندي شان كنيم تا معلوم نشود چه چيزي خريده‌ايم؟ تو را به‌خدا براي اين يك شب به اندازه تمامي شب‌هاي ديگر خرج نتراشيد، بگذاريد به من هم خوش بگذرد!
بي صدا از كنارشان دور مي‌شوم و به مادر و كودك خوابيده در كالسكه‌آن سمت خيابان، نزديك مي‌شوم و مي‌پرسم براي شب چله چه دغدغه‌اي دارند؟ زن جوان مي‌گويد: از آنجا كه به منزل پدرشوهرم مي‌رويم، خدا را شكر دغدغه خريد نداريم و آنها همه چيز را تهيه مي‌كنند و ما هم زير سايه‌شان، اين شب را دور هم خواهيم بود! اگر قرار بود كه خودمان ميوه و آجيل و شيريني بخريم كه هيچ سالي نمي‌توانستيم مهماني بگيريم و بايد خيلي مختصر و سه نفري در خانه مي‌مانديم. من فقط يك دسته گل نرگس مي‌گيرم و به آنجا مي‌روم. كاشكي همه جايي را داشته باشند و در چنين شبي تنها نمانند.
تفاوت نسل‌ها و نگاه‌ها و دغدغه‌هاي ذهني و رفتارهاي اقتصادي و فرهنگي بزرگترها و امروزي‌ها را، به خوبي مي‌بينم، ولي نمي‌توانم درك كنم. مگر چه بر سر اين روزگار و مردمانش آمده است كه در فاصله كوتاه نسل‌ها، يكي با عشق به استقبال جشني آييني مي‌رود و ديگري فقط اضطراب و دغدغه مالي دارد و نمي‌داند براي چه در اين شب بيدار مي‌ماند!
جشن‌هاي عمومي در ايران
«جشن‌هاي ملي در كشورهاي مختلف دنيا به عنوان يك سنت ملي، شناخته و برگزار مي‌شود. به اين معنا كه اين يك امر پذيرفته شده در روابط مردم و دولت است و در برگزاري اين مراسم، به‌ويژه دولت‌ها تلاش دارند كه بهترين كيفيت را ارائه دهند و در نتيجه سطح رضايت مردم را بالا ببرند.»
ليلا فلاحتي- دكتراي علوم اجتماعي و متخصص مطالعه رفتارهاي اقتصادي، با بيان مطالب بالا، به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: بهتر است كه روند برپايي جشن‌هاي عمومي را به طور كلي و فراتر از مصداق شب چله، آسيب‌شناسي كنيم و در نظر داشته باشيم كه در كشور ما، جشن‌هاي ملي هنوز در برزخ مقبوليت و عدم مقبوليت مردم قرار دارند.
به عنوان مثال، چهارشنبه سوري از يك سو به عنوان يك مراسم سنتي در ميان مردم از مقبوليت ويژه برخوردار است، اما از نظر دولت پذيرفته شده نيست و از اينرو براي برپايي چنين مراسمي محدوديت‌هاي فراواني را قائل مي‌شوند و در نتيجه افراد به صورت خودجوش مراسم را اجرا مي‌كنند و موجب مي‌شوند آسيب‌هاي جدي گريبانگير مردم شود و بازار سوء استفاده نيز داغ باشد.
دكتر فلاحتي در ادامه سخنانش، توجه ما را به جشن‌هاي آتش بازي در نقاط مختلف دنيا جلب مي‌كند و مي‌افزايد: از مهم‌ترين و بزرگ‌ترين اين آتش بازي‌ها، توسط چيني‌ها و در مراسم مختلف برگزار مي‌شود كه چون دولت نظارت جدي بر كيفيت مواد مورد استفاده در برنامه را دارد، كمترين آسيب ممكن به مردم وارد مي‌شود. استاندارد اين مواد و وسايل به حدي بالاست كه افراد در منزل خود نيز تجهيزات آتش بازي دارند و گاهي در مراسم تولد فرزندان‌شان و ديگر جشن‌ها، آن را اجرا مي‌كنند.
سايه گراني بر جشن‌هاي عمومي
عضو هيأت علمي پژوهشكده مطالعات فرهنگي و اجتماعي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در ادامه گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات از رفتارهاي اقتصادي مردم در شب‌هاي جشن، مي‌گويد: مسأله به همين جا ختم نمي‌شود. ما شاهد برگزاري جشن‌هايي هستيم كه اقليتي سودجو بر اكثريت مردم غلبه مي‌كنند و بعضا جشن را با تلخي به كام مردم مي‌نشانند. به‌عنوان مثال، گراني‌هاي بي دليل و غيرمنطقي در ايام خاص مثل ماه مبارك رمضان و آيين‌هايي نظير شب يلدا و عيد نوروز از اين تلخي‌ها است و البته سال‌هاي متوالي است كه گراني‌هاي بي حساب و كتاب اقلام خوراكي را در مناسبت‌هاي اين چنيني شاهد هستيم كه گويا سنت شده‌است. سؤال اين است كه نقش دولت در اين ميان چيست؟ تنظيم بازار اقلام ضروري در اين زمان چگونه از دست دولت خارج مي‌شود و به ناگاه امواج گراني كام همه را تلخ مي‌كند؟
دكتر فلاحتي از جشن رمضان در مالزي به عنوان مهم‌ترين عيد مسلمانان آن كشور ياد مي‌كند و مي‌افزايد: با آغاز ماه مبارك رمضان، اكثر اقلام ضروري با كاهش شديد قيمت روبروست. به طوري كه اقليت چيني و هندي كه بعضا مذهب اسلام هم ندارند، از فرا رسيدن ماه مبارك رمضان خرسندند و به نوعي بر سفره ضيافت رمضان مهمان مي‌شوند. همين امر معناي يك جشن ملي را فارغ از بار مذهبي آن، براي همه افراد ولو غير مسلمانان، ايجاد مي‌كند.
وي ادامه مي‌دهد: وقتي مردم در جشن و مراسم ويژه، وضعيت پيش بيني پذيري را حدس مي‌زنند، بر همين اساس از آن لذت مي‌برند، ولي در كشور ما وضعيت متاسفانه در مسير معكوس حركت مي‌كند به نحوي كه در اغلب موارد با پديده افزايش قيمت‌ها روبرو هستيم و همين امر باعث مي‌شود كه در اكثر مواقع با نگراني مراسم جشن را برگزار كنيم. بالا رفتن قيمت اقلام مورد نظر در همين زمان باعث مي‌شود كه افراد،كمتر به فكر اين باشند كه مراسم جشن را گسترده‌تر و با حضور بستگان خود برگزار كنند و در نتيجه به مرور اين جشن‌ها در جمع‌هاي كوچك و كوچك‌تر برگزار مي‌شود.
متخصص رفتارهاي اقتصادي، سپس 2 راهكار عمده بيان مي‌دارد و مي‌گويد: راهكار اول، حضور پررنگ‌تر و كارآمدتر دولت در كنترل بازار و همچنين همراهي بيشتر در برگزاري اين نوع جشن‌ها و مراسم است كه اين امر باعث ارتقاء سطح فرهنگ مردم در برگزاري آيين‌هاي گروهي مي‌شود.
راهكار دوم، تغيير برخي از سنت‌ها است، مثلا در بسياري از كشورها افراد براي دور هم جمع شدن تقسيم وظايف مي‌كنند و هركس بخشي از مراسم را بر عهده مي‌گيرد و همين امر باعث مي‌شود دورهم جمع شدن‌ها، ساده‌تر و كم هزينه‌تر باشد. اما اين سنتي كه ما در ايران داريم كه يك نفر به عنوان ميزبان، وظيفه تأمين همه هزينه‌ها و انجام همه كارها را بر عهده دارد، موجب خستگي و دلزدگي افراد از برپايي جشن‌ها و همنشيني‌ها مي‌شود و به تدريج دور هم بودن‌ها را كمتر مي‌كند.
آشفتگي فرهنگي در برگزاري جشن‌ها
جبار رحماني- دكتراي مردم‌شناسي در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات، جشن‌ها و آيين‌هاي فرهنگي در ايران امروز را دچار نوعي آشفتگي مي‌داند و مي‌گويد: اين آشفتگي ناشي از عدم توجه به زمينه‌ها و كاركردهاي آن جشن‌ها در جامعه است. جشن، در اصل فضايي است كه جامعه خودش را در آن بازتوليد مي‌كند، و در اين فرآيند خلاقانه بازتوليد، شرايط و تغييرات جديد درجامعه نيز تعريف و مستقر مي‌شود. به عبارت ديگر جشن، شكلي آييني از هستي اجتماعي را ارائه مي‌دهد و به همين دليل اگر بحران و آسيبي در رفتارهاي مردم در اين جشن‌ها مشاهده مي‌شود، ناشي از بحران و آسيب‌هاي جدي در روابط اجتماعي آنهاست.وي مي‌افزايد: اگر ما با وضعيتي مواجه هستيم كه منطق سود حداكثري و مصرف تجملي در جشن‌ها بر همه چيز غلبه پيدا كرده، دليل غلبه اين 2 عنصر در زندگي اجتماعي مردم است. فروشنده يا مغازه داري كه حاضر است در اين ايام به هرقيمتي حداكثر سود را از مردم به‌دست آورد، و در مواقعي حاضر مي‌شود سر هموطنش را هم كلاه بگذارد، بيانگر نوعي اختلال اجتماعي در هنجارها و ارزش‌هاي جامعه است.
كاركرد جشن‌ها در جامعه
مديرگروه مطالعات فرهنگي پژوهشكده فرهنگي و اجتماعي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري همچنين بيان مي‌دارد: جشن‌ها و آيين‌هاي فرهنگي درجايي نمود پيدا مي‌كند كه جامعه از نظم روزمره و دنيوي خودش خارج مي‌شود تا آدم‌ها وراي سود و زيان و حساب و كتاب‌هاي روزمره، در كنار هم و در فضايي آييني از زندگي جمعي و صميمانه، لذت ببرند. به همين دليل، «جشن» نوعي وقفه در جريان عادي زندگي براي استعلاي معناي حيات در مفهومي عميق، انساني و اخلاقي است. در جشن‌ها و آيين‌هاست كه مردم حاضرند ازخود بگذرند و از مقام و ثروت دست بكشند، تا سور و مهماني بدهند و نذري و شيريني توزيع كنند. همه اين رخداد‌ها ناشي از يك نظام ارزشي و هنجاري است كه در بطن آن، به مردم ياد مي‌دهد از خلال اين جشن‌ها، ارزش‌هاي بنيادين خودشان را بازتوليد كنند.
اما پرسش كليدي اين است كه چرا در جامعه ايران امروز، مردم از جشن‌ها آن طور كه بايد و شايد لذت نمي‌برند؟ دكتر رحماني ادامه مي‌دهد: براي پاسخ به اين پرسش بايد 2 سطح را در نظر گرفت كه در سطح اول، زمينه‌هاي اين وضعيت و در سطح دوم، پيامدهاي آن مطرح است.
در پاسخ معطوف به سطح اول، بحران اخلاقي و هنجاري و ارزشي جامعه است كه سبب شده آرمان‌هاي انسان دوستي و ارزش‌هاي برابري و صميميت انساني در فضاي جشن‌ها و آيين‌هايي كه در كنه خودشان مبتني بر اين مواردند، تحقق پيدا نكند.
در سطح دوم هم بايد گفت آيين‌ها چيزي را مي‌سازد كه مردم آن را مطلوب مي‌دانند. وقتي در نظام ارزشي مردم، منافع مادي و خودمحوري، بالاترين ارزش‌ها باشد، در جشن‌ها هم همين مسايل حضور دارد و هركنش و رفتار مردم براي كسب حداكثر سود است، به ويژه كه وقتي مردم در شرايط اضطرار و تعجيل قرار دارند، فرصت بيشتري براي كسب سود فراهم مي‌شود. ضمن آن‌كه اين فروپاشي ارزشي فقط در فضاي آييني نيست، بلكه در هر فضايي كه نوعي تعليق امور روزمره و ايجاد شرايط اضطراري پيش مي‌آيد نيز مي‌توان آن را ديد. اگر ما شاهديم كه در فضاي آييني كه مردم بايد در يك اضطرار و تعجيل براي آن آماده شوند، عده‌اي حداكثر سودطلبي را در كمك با ديگران به نمايش مي‌گذارند، دليلش اين است كه در ساير عرصه‌ها نيز شاهد اين رفتار هستيم. به عبارت ديگر آيين‌ها از يك‌سو بيانگر هستي واقعي جامعه و از سوي ديگر، بيانگر وضع مطلوب آدم‌ها است. وقتي ارزش‌هاي نفع طلبي شخصي محور نظام ارزشي باشد، آيين‌ها هم حول اين محور ساماندهي مي‌شود. كما اين كه به تعبير فيلسوفان، از آدم‌هاي غيرفاضله نمي‌توان انتظار ايجاد مدينه فاضله را داشت.
لزوم ساماندهي جشن‌هاي عمومي
خستگي و دلزدگي مردم در فضاي جشن‌هاي عمومي، ناشي از نفع طلبي‌هاي برخي اشخاص است.
دكتر رحماني- مردم‌شناس، در اين‌باره مي‌گويد: فضاي آييني به نوعي مثالي و مقطعي بازنماي جامعه و انسان‌هاي دلخواه است و وقتي ايده آل‌هاي افراد جامعه مادي و نفع طلبانه باشد، شاهد اين وضع هستيم.البته عوامل ديگري هم به اين مسأله دامن مي‌زند، مثل بي‌توجهي نظام فرهنگي حاكم به تقويت اين آيين‌ها، و حتي در مواقعي تلاش براي سركوب آنها. اگر ما شاهد نوعي كژكاركرد مدني در آيين‌هايي مانند يلدا و چهارشنبه سوري هستيم، براي آن است كه نه فقط سيستم و سياست‌هاي فرهنگي ما براي ساماندهي اين آيين‌ها برنامه‌اي ندارند، بلكه آنها را به حاشيه رانده‌اند و در نتيجه اين آيين‌ها در روالي غير طبيعي و حاشيه‌اي رشد كرده‌اند و حيات دارند.
وي مي‌افزايد: غفلت فرهنگي جامعه ما از اهميت و نقش كليدي آيين‌ها، همراه با نوعي آنومي( نبود هنجار) ارزشي رايج در جامعه، سبب شده است اين آيين‌ها به جاي تجديد و تقويت وجدان جمعي، به تضعيف و تخريب آن منجر شوند. به همين دليل راه حل اصلي، تمركز و تأكيد بر محوريت آيين‌ها (مذهبي و غير مذهبي) براي تقويت حيات فرهنگي است. بايد برنامه ريزان فرهنگي بپذيرند كه لازم است همه آيين‌ها را در جاي خودشان به كار گيرند تا روح جامعه، شادابي خود را به هر مناسبتي، تجديد كند، در غير اين صورت، نوعي آزردگي و آشفتگي در روح جامعه مي‌ماند.از نظر اين مردم‌شناس، عدم تفكيك آيين‌هاي مذهبي و فرهنگي و تأكيد بر دسته اول آيين‌ها، سبب شده است نهادهاي فرهنگي نتوانند برنامه‌اي جامع براي آيين‌ها و مناسبت‌هاي غير مذهبي داشته باشند. در حالي‌كه هر دسته از آيين‌ها كاركرد خاصي براي جامعه دارند و به همين دليل لازم است در توجهي دوگانه به آيين‌هاي مذهبي و غير مذهبي، نقش كليدي آنها را در حيات فرهنگي جامعه، مد نظر داشته باشيم.
خستگي مردم در نوروز، چهارشنبه سوري و شب يلدا، بيانگر آسيبي جدي بر مكانيسم‌هاي اصلي بازسازي حيات اجتماعي است. و از اينرو مي‌بايست از يك‌سو بر چاره انديشي براي اصلاح جامعه تأكيد كرد و از سوي ديگر خود اين آيين‌ها در صورت برنامه ريزي درست مي‌توانند كمكي براي احياي شادابي جامعه باشند.
وجيهه تيموري
شنبه 30 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اطلاعات]
[مشاهده در: www.ettelaat.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 86]
-
گوناگون
پربازدیدترینها