واضح آرشیو وب فارسی:فارس: پيشنهاد فارس براي مطالعه آخر هفته/ كتاب «مجلس حر بن يزيد رياحي»بيان شاعرانه آزادگي«حر» در واقعه كربلا
خواندن كتاب «مجلس حر بن يزيد رياحي» براي آن گروه از خوانندگان ادبيات عاشورايي كه به مطالعه اشعار عاشورايي استاد علي معلم دامغاني علاقه مند هستند در اين روزها كه به اربعين شهيدان كربلا نزديك ميشويم خالي از لطف نيست.

خبرگزاري فارس - گروه كتاب و ادبيات: پيشنهاد پايان هفته، كتاب«مجلس حر بن يزيد رياحي» به چهار بخش جداگانه؛ «زمينه و زمانه ماجراي حر»، «غفلت رنج آور تاريخي در ماجراي حر»، «روايتي ديگر گونه از زندگي حر» و «مقدمه اي بر شناخت واقه بينانه حر» تقسيم شده است.
كتاب مجلس حربن رياحي را علي معلم دامغاني به نگارش درآورده است و مقدمه آن را محمدرضا تقي دخت نوشته است. روايت استاد علي معلم دامغاني، از ماجراي حر، بخش كوتاهي است از يك كار مفصل با الهام از زيارت وارث.
اين منظومه كه لحني حماسي، عاشقانه دارد، با فرازهاي برجستهاش، ميتواند مدخل پرسشهاي جديتر باشد در ماجراي اين مرد رياحي كه تاريخ عاشورا جز نقل چند روز از احوال او را در اختيار ما قرار نداده است.
اين منظومه، پوسته زيبا و منقشي دارد كه در حد خود مانند ديگر سرودههاي علي معلم، بسي جذب كننده و پي آور است، اما فرازهاي بسيار برجستهاش در عين زيبايي گاهي اوقات تا حدي عميق است كه بداعت و نوآوري آن را در داستاني كه به تكرار شنيدهايم چندين برابر ميكند. اهميت اين منظومه در آن است كه در داستان حر بن يزيد رياحي تا اين اندازه در بررسي شرايط غور در زمانه و تصوير كردن زمانه و ماجراي حر چيزي شبيه به قهرمان سازي و قهرمان بازي هاي معمول راويان نبوده است، راوي اين روايت، از درون جويي و تاويل و به هم بافتگي رشتهاي از وقايع تاريخي براي رسيدن به سرانجامي دلخواه پرهيز كرده و از اساس واقع بينانه همه سختيها، فشارها و شرايطي را كه شخصيت اول داستان با آن درگير بوده است را شرح داده و رنگ شاعرانه بخشيده است.
به بيان ديگر، در ميان وقايع متعددي كه تاريخ شيعه تا به امروز پشت سر گذاشته، حادثه كربلا يك نقطه عطف است كه مورخان بسياري درباره آن نوشته و تفسير و تاويلهاي مختلفي هم از سوي محققان و پژوهشگران در اين باره صورت گرفته است. البته اغلب اين مورخان و محققان، پايه و اساس نوشتهاي خود را بر مستنداتي استوار كردهاند كه مورد تاييد بزرگان مكتب شيعه بوده و هست. با اين حال، در حوزه ادبيات كه به نوعي تاريخ عاطفي و احساسي اقوام و ملل مختلف محسوب ميشود، براي پرداختن به واقعه كربلا هنوز راههاي پيموده نشده بسياري وجود دارد كه حضور شاعران و نويسندگان خلاق در اين عرصه ميتوان اين خلاءها پر كند. در اين زمينه، اخيراً كتاب «مجلس حر بن يزيد رياحي» اثر علي معلم دامغاني چاپ و منتشر شده كه در جاي خود اثر قابل تامل و خلاقانههاي است.
اين كتاب با مقدمه و توضيحات محمدرضا تقي دخت انتشار يافته كه همين بخش اول كتاب مخاطب را براي مواجه با اثر منظوم استاد علي معلم دامغاني آمادهتر ميكند. مقدمه ابتداي كتاب، متن منثور و روايتي تقريباً كاملي در ارتباط با موضوع كتاب است كه با عنوان «چه كسي ميتواند در برابر خويش بايستد؟!» به چهار بخش جداگانه؛ «زمينه و زمانه ماجراي حر»، «غفلت رنج آور تاريخي در ماجراي حر»، «روايتي ديگر گونه از زندگي حر» و «مقدمهاي بر شناخت واقع بينانه حر» تقسيم شده است. در قسمت اول مقدمه به جايگاه زماني و مكاني حضور شخصيت حر در واقعه كربلا اشاره شده، بخش دوم هم به غافل ماندن برخي از مورخان و محققان در پرداختن به ابعاد محتلف حضور حر در واقعه كربلا تاكيد دارد، بخش سوم تصوير ديگرگونه و تقريباً كاملي از زندگي اين شخصيت ارائه ميدهد و در بخش چهارم به واقعيتهاي موجود درباره اين شخصيت سرنوشت ساز در واقع عاشورا اشاره شده است. در مجموع، نويسنده مقدمه كتاب، از غفلتهاي تاريخي درباره جايگاه واقعي شخصيت حر سخن ميگويد كه جاي خالي آنها در تاريخ همواره احساس ميشود. البته منظور نويسنده مقدمه بيشتر زمينههاي تحول شخصيت حر است كه در مقتلها و متون تاريخي به آن كمتر اشاره شده است. از اين روي، به اعتقاد نويسنده مقدمه كتاب مجلس حر بن يزيد رياحي، اثر منظوم استاد علي معلم دامغاني در اين كتاب دقيقاً نقطهاي را نشانه رفته است كه در آثار شاعران، نويسندگان و محققان پيشين همواره مورد غفلت واقع شده و كمتر در اين باره قلم فرسايي شده است.
روايت استاد معلم دامغاني در اثر منظوم و بلند خود درباره شخصيت حر، با تصاوير ذهني از اين آزاده مرد طول تاريخ شروع ميشود:
«-دل اي دل، كار با اهل است...
بر جا باش
به دريا ميروي
-هشدار!-
دريا باش...
بر او ره گرفتي!
ره زدي خورشيد را چون شب
- چرا شب؟!
دست بالا، ابر
-ابري پيلگون- يارب!...» (ص 21)
همين واگويه ذهني مقدمهاي ميشود براي ورود به دنياي دروني كسي كه يكي از نقش آفرينان اصلي واقعه كربلا در روز عاشورا بود. شاعر با اين وروديه هوشمندانه، زمينههاي ترديد در ذهن شخصيت حر را جست و جو ميكند، چرا كه به اعتقاد وي، ترديد در درون شخيصت حر زمينه قبلي داشته و او به رغم حضور در راس يكي از لشكرهاي سپاه تحت امر عبيدالله بن زياد، دل در گرو حق و حقيقت داشته و با توجه به ادراك خود از وقايع در حال وقوع در پيرامونش، حق و حقيقت را در نزد حسين بن علي (ع) مييابد و با شور و اشتياق و ايمان كامل به اين سوي ملحق ميشود.
در بخش ديگري از واگويههاي شخصيت حر در اين اثر، ايستادگي اوليه او در برابر حسين بن علي (ع)، به نوعي خود بيني تشبيه شده كه زمينههاي تحول را در او به وجود ميآورد:
«من و اين مايه خودبيني؟!
- خدايا دور-
بد كردم
چرا وقتي سخن از راه رجعت كرد،
چرا وقتي به جد آهنگ هجرت كرد
رد كردم؟!» (ص 22)
اشاره شخصيت حر به موقعيت خود در لحظه مواجه با حسين بن علي (ع) هم به زيبايي بيان شده وكه باز نشانههايي از غفلت گذشته در آن موج ميزند:
«مرا مامور كردستند
پس معذوركردستند
و چشمان دلم را كور كردستند
و محروم از جمال نور كردستند...» (ص 22)
اين روايت منظوم همچنان ادامه مييابد و شاعر از زبان حال شخصيت حر به مرور واقعهاي ميپردازد كه تا به حال كمتر از اين زاويه به آن اشاره و پرداخته شده است.
نويسنده مقدمه كتاب در بخشي از نوشته خود آورده است: روايت تازه علي معلم دامغاني، از ماجراي حر، كه من با موافقت ايشان نام مجلس حر بن يزيد رياحي را بر آن نهادهام بخش كوتاهي است از از يك كار مفصل با الهام از زيارت وارث.
اين منظومه، كه لحني حماسي- عاشقانه دارد، با فرازهاي برجستهاش، ميتواند مدخل پرسشهاي جديتري باشد در ماجراي اين مرد رياحي، كه تاريخ عاشورا، جز نقل چند روز از احوال او را در اختيار ما قرار نداده است. اين منظومه، پوسته زيبا و منقشي دارد كه در حد حود، مانند ديگر سرودههاي علي معلم، بسي جذب كننده و پي آور است، اما فرازهاي بسيار برجسته آن، در عين زيبايي، گاه تا حدي عميق است كه بداعت و نوآوري آن را در داستاني كه به تكرار شنيدهايم، چندين برابر ميكند. با اين همه، اهميت اين منظومه در آن است كه در داستان حر بن يزيد، كاري تا به اين اندازه، در بررسي شرايط، غور در زمانه و تصوير كردن زمانه و ماجراي حر، با تصريح به گذشتهاش، توفيق نيافته است و كليتي كه علي معلم در پي ريزي طرح اين روايت در نظر داشته، چيزي شبيه قهرمان سازيها و قهرمان بازيهاي معمول راويان نبوده است، راوي اين روايت، از درون جويي و تاويل و به هم بافتگي رشته اي از مكنونات تاريخي براي رسيدن به سر انجامي دلخواه پرهيز كرده و از اساس،«واقع بينانه» همه سختيها، فشارها، شرايط و... را، كه شخصيت اصلي ماجرا با آن درگير بوده، شرح كرده و رنگ شاعرانه داده است.
چاپ دوم (1390) كتاب« مجلس حربن يزيد رياحي» اثر علي معلم دامغاني در 34 صفحه، قطع رقعي با قيمت 1500 تومان در مركز آفرينشهاي ادبي حوزه هنري تهيه و توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسيده است.
علاقهمندان براي تهيه اين اثر ميتوانند با شماره تلفنهاي 66460993 (پنج خط) تماس بگيرند. همچنين خريد نسخه ديجيتال كتب به شكل اينترنتي از كتابخانه ديجيتال سوره مهر به نشاني Sooremehr.avaabook.com امكان پذير است.
انتهاي پيام/
جمعه 29 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 102]