واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: جام جم آنلاين: سريالهاي ژاپني و مستندهايي با عنوان راز بقا ، 2 عنوان بودند كه طي سالهاي ابتدايي دهه 60 بيشترين كاربرد را در اعلام پخش برنامههاي تلويزيوني داشتند. سريالهاي ژاپني شبكههاي يك و 2 را قبضه كرده بودند و تماشاي مستند زندگي جانوران با عنوان «راز بقا» نيز به كرات و هر جا كه كنداكتور خالي باقي مانده بود مورد استفاده قرار ميگرفت. حالا كه بيست و اندي سال از آن زمان ميگذرد، حسرت ديدار آن راز بقاها به دلمان مانده است. حسرت به دليل اين نيست كه الان شبكههاي سيما مستند پخش نميكنند، بلكه علت ساختار آن راز بقاها بود كه به معناي دقيق كلمه مستند بودند و استانداردهاي اين ژانر پرطرفدار را در خود داشتند. در حال حاضر مستندهاي فراوانتري به لحاظ مضمون و محتوا و موضوع از شبكههاي سيما پخش ميشود. از مستندهاي صنعتي، نجوم، تركيبي و تاريخي گرفته تا همان مستندهاي مربوط به زندگي جانوران حتي بيش از يك دهه است كه ايرانشناسي تحت قالب مستند توسط گروههاي توليدي مستند ساخته ميشود و در حقيقت اگر 2 دهه و اندي پيش آنچنان توليدات وطني در اين ژانر نداشتيم و سهم ساخت و ساز كم بود، ولي حالا اوضاع دقيقا برعكس است. تا جايي كه برنامهاي تركيبي حتي در مورد گردشگري (به عنوان يك زيرمجموعه و زيرگونه) هم داريم و حتي زندهاش را ميبينيم. بعد از تخصصي شدن شبكههاي سيما نيز به فراخور حال هر شبكه، پخش مستند يا توليد آن نيز ساز و كار متفاوتي پيدا كرد؛ به نحوي كه در حال حاضر شبكه 4 به دليل ماهيت و ذات آن سردمدار پخش مستند ناميده ميشود. همين الان مستند «ايران( »كه در 26 قسمت تهيه شده و اتفاقا پخش آن از سال گذشته دقيقادوم دي 87 شروع شده بود) در حال پخش است و به لحاظ ساختاري يك مستند گزارشي است و به بررسي و نمايش سينماي مستند ايران از ابتدا ميپردازد. «كارگاه علم» نيز كه از 15 مهرماه 87 به آنتن راه يافت، اگرچه بيشتر برنامهاي تركيبي و جنگ مانند است، اما شكل و شمايلي مستندگونه دارد و پخش آن حتي تا پايان امسال نيز ادامه خواهد داشت. «رودخانهها و سواحل ايران( »اولين بار در 4 تيرماه 87 پخش شد) نيز يك مستند خالص است كه از شبكه 4 روي آنتن ميرود و 30 قسمت آن ساخته شده و در هر برنامهاي به موضوعهاي متفاوت مربوط به رودخانهها و سواحل ايران مانند طغيان رودخانه، علل وقوع سيلاب، تشديد خسارت، ضرورت ساماندهي، حاشيهنشيني در سواحل رودخانه و... ميپردازد و اين مستند نيز دقيقا تا 29 اسفند امسال پخش خواهد شد. اما يك برنامه تركيبي جنگمانند كه عمدتا اطلاعات عمومي بيننده را افزايش ميدهد و لحني مستندگونه دارد و به لحاظ ساختاري نيز كمي تا قسمتي به اين ژانر وابسته است، برنامه معروف و پرطرفدار «4 سوي علم» است. هر برنامه 4 سوي علم به يك موضوع خاص ميپردازد. موضوعهاي علمي و فني، پزشكي، هوا و فضا، باستانشناسي، فناوري، آتشفشانها و جذابتر از همه حياتوحش از اين جمله هستند. جداي از شبكه 4 كه بيشترين سهم پخش مستند را دارد؛ اما شبكه2 سال گذشته با پخش مستند «پانتنون» واقعا تركاند؛ مستندي محض و خالص كه شايد بهترين مستند پخش شده اين شبكه به حساب بيايد؛ برنامهاي با موضوعات متفاوت جغرافيايي و محيطزيست و حياتوحش كه بينندگان بسياري را به خود جلب كرده است و گاهي پس از اتمام پخشاش هم در لابهلاي برنامهها يا بويژه در انتهاي برنامههاي اين شبكه روي آنتن ميرود. در شبكه يك هر هفته ميتوان ياد و خاطره مستندهاي «ديويد آتن بارو» را زنده كرد و از ديدنش لذت برد. اگر Earth Planet(سياره زمين، محصول BBC) را به ياد داشته باشيد و تيپيكالهاي منحصربهفرد آتن بارو و مهمتر از آن صداي نازنين احمد رسولزاده را حتما دچار نوستالژي عميقي ميشويد. خوشبختانه سري برنامههاي آتن بارو گاه و بيگاه هم از شبكه يك و 2 و حتي 4 و 5 پخش ميشود (و متاسفانه هر بار هم يك دوبلور روي اين برنامهها حرف زده است) و بايد اين برنامههاي ويژه را شكار كرد، چون هنوز خبري از آن براي پخش مجدد به صورت روتين در دست نيست. در حال حاضر يكي از مستنداتي كه از شبكه اول در حال پخش است (و احتمالا اولين بار هم در اول فروردين امسال روي آنتن رفته) مستند محض «آبزيان خليجفارس» نام دارد. يك كار علمي كه محصول گروه دانش سيما يك است و البته براي گروه مخاطب خاصي تهيه نشده و لحني عام دارد و اين يك ويژگي است كه بينندگان پرشماري بتوانند از اين كار استفاده ببرند. آبزيان خليجفارس همانگونه كه از اسمش برميآيد به شناسايي و معرفي و تنوع آبزيان خليجفارس ميپردازد. اين مستند كه پخش آن تا فروردين سالآينده هم ادامه خواهد يافت براي اولينبار قرار است تصويربرداريهاي خاصي در اعماق خليج فارس داشته باشد و به همين سبب قطعا ويژگي و جذابيتهاي بعدي خاصي هم به ارمغان ميآورد. به شبكه 5 يا شبكه تهران كه برسيم با يك عنوان برنامه روبهرو ميشويم كه واقعا كاري ديدني از لحاظ جذب مخاطب بوده است؛ برنامه «مستند 5» كه قالبش تقريبا مستند بازسازي شده و در گروه تامين برنامه اين شبكه تهيه و تنظيم و تدوين شده است. مستند 5 كه عمدتا در زمانهاي 45 دقيقهاي و هر شب (بجز جمعهها و شنبهها) پخش ميشود يك ويژگي ممتاز هم دارد، اين كه سال توليدش مربوط به 1384 است. اگر بيننده پروپا قرص «مستند 5» هستيد توجه داشته باشيد كه اين برنامه تا سي و يكم خرداد امسال روي آنتن خواهد بود. تنوع مستند 5 نيز البته جالب توجه است به نوعي كه اگر بينندهاي موضوع خاصي را علاقهمند باشد ميتواند به صورت گزينشي اين برنامه را تماشا كند، چرا كه هر شب موضوع مستند 5 با شب ديگر متفاوت است. از اين روست كه شنبهها جهانگردي، دوشنبهها ورزشي، سهشنبهها سياسي، چهارشنبهها فناوري و علم و پنجشنبهها موضوع فلسطين پخش ميشود. با همه اين حرفها تعداد برنامههايي كه در اين نوشتار دربارهشان توضيح داده شد، شايد تنها نيمي يا حتي يكسوم مستندهايي باشند كه از شبكههاي سيما پخش ميشوند. گنجينهاي فراوان و بسيار خوش ساختي در اختيار آرشيو شبكههاي تلويزيونيمان است كه اميدواريم تعدادي از آنها مانند همان سياره زمين و ديگر توليدات اينچنيني در برنامههاي پخش آتي قرار گيرند و طبعا يك اطلاعرساني كوچك كافي است تا بينندگان پرشمار و علاقهمندان بسيار به اينگونه برنامههاي مستند به نوستالژيشان پايان دهند و بتوانند دوباره اينچنين گنجينهاي را تماشا كنند. مهدي تهراني
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سایت ریسک]
[مشاهده در: www.ri3k.eu]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 287]