حذف يارانه سوخت، آري يا نه؟

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: حذف يارانه سوخت، آري يا نه؟
مونا مشهدي رجبي حذف يارانه سوخت مدت‌هاست كه در محافل علمي ‌و اقتصادي مطرح است. اهميت حذف اين يارانه‌ها به حدي است كه نه تنها در بدنه داخلي دولت‌ها بلكه در سطح بين‌المللي نيز در مورد هزينه‌هاي پرداخت اين يارانه‌ها براي اقتصاد جهان و به خصوص بازار نفت بارها و بارها سخن به ميان آمده است.

حذف يارانه‌هاي سوخت در تمامي ‌محافل بين‌المللي از قبيل اجلاس‌هاي دوره‌اي‌ گروه هشت، اجلاس صندوق بين‌المللي پول، اجلاس داووس و حتي اجلاس آكرا -كه براي بررسي نحوه تاثيرگذاري سياست‌هاي غذايي صندوق بين‌المللي پول برگزار شد- مورد بحث و بررسي قرار ‌گرفت‌. حال سوال اينجا است كه چرا حذف يارانه‌هاي سوخت تا اين اندازه اهميت دارد و آيا بايد براي تعديل بازار جهاني اين فشار به مردم يك يا چند كشور تحميل شود؟
رابرت فرانك در بخش ديدگاه اقتصادي نيويورك تايمز در اين مورد مي‌نويسد: «زماني ‌كه يك يا چند كشور جهان سياست‌هاي اقتصادي نادرستي را تدوين مي‌كنند و آن را در كشور خود به اجرا در مي‌آورند نه تنها شهروندان و ساكنان آن كشور بايد هزينه اين سياست نادرست را بپردازند، بلكه كل جهان بايد تاوان اين اشتباه را بدهد. زيرا هم‌اكنون دنيا به يك دهكده كوچك تبديل شده است. دهكده جهاني كه بعد از پيدا شدن مفهوم جهاني‌سازي در دنيا و مقبوليت آن در ميان صاحبان انديشه شكل‌ گرفت و تمامي‌ كشورهاي دنيا را همچون حلقه‌هاي يك زنجير به هم پيوند داد. بدون شك نقص در هريك از اين حلقه‌ها به عملكرد كل زنجير آسيب وارد مي‌كند.»
اين يارانه‌ها بيشتر در كشورهاي در حال توسعه آسيايي پرداخت مي‌شود و دلايل مختلفي براي پرداخت آن وجود دارد. يكي از تحليل‌گران مسائل كشورهاي در حال توسعه در صندوق بين‌المللي پول در مورد دليل اجراي اين طرح مي‌گويد: «كشورهاي در حال توسعه براي حمايت از شهروندان خود در برابر نوسانات قيمت نفت به خصوص رشد فزاينده آن در برهه‌هايي از زمان يارانه‌ها را پرداخت مي‌كنند. اين كشورها با كمك يارانه‌ها قيمت بنزين و ديگر فرآورده‌هاي نفتي را در سطحي بسيار پايين‌تر از قيمت جهاني آن حفظ مي‌كنند بنابراين مردم ساكن در اين كشورها بيشتر از توان اقتصادي و نياز واقعي خود سوخت و فرآورده‌هاي ديگر نفتي را مصرف مي‌كنند.»
بسياري از تحليل‌گران بر اين باورند كشورهاي در حال توسعه‌اي كه از يارانه‌هاي سوخت استفاده مي‌كنند تنها عامل رشد تقاضاي نفت در دنيا هستند. بدون اين انگيزه مصنوعي در بخش تقاضا سطح تقاضا و مصرف نفت در جهان بسيار پايين‌تر خواهد بود و به دنبال آن سير فزاينده قيمت نفت در دنيا كنترل مي‌شود. به هر حال اهميت حذف يارانه‌هاي سوخت در دنيا به اندازه‌اي است كه ارائه يك پيش‌بيني كوچك در اين مورد يا حتي انتشار خبري مبني بر احتمال حذف يارانه در يك كشور دنيا مي‌تواند بازار را دچار تحول كند. به عنوان مثال در ماه‌هاي آغازين تابستان سال جاري اخباري مبني بر تمايل چين براي حذف يارانه‌هاي نفتي منتشر شد. در اين خبر آمده بود: «حذف يارانه‌هاي نفتي در كشور چين سبب مي‌شود تا قيمت نفت مصرفي در اين كشور آسيايي 17‌درصد افزايش يابد و به سطح جهاني برسد.» انتشار اين خبر سبب شد تا قيمت نفت 4 دلار تنزل يابد در حالي كه اين طرح اجرا نشده بود.
شايد به نظر برسد حذف يارانه‌هاي نفتي كه در گام اول به مصرف‌كنندگان داخلي كشورهاي در حال توسعه فشار اقتصادي وارد مي‌كند، تنها به نفع مصرف‌كنندگان ثروتمند غربي است. ولي واقعيت اين است كه در اولين گام اجراي اين طرح براي اقتصاد كشورهاي در حال توسعه مفيد است و موجب افزايش درآمد دولت و افزايش توان آن در ارائه خدمات به مردم مي‌شود. بدون شك قيمت بالاي نفت آسيب‌هاي اقتصادي زيادي را براي كشورهاي مصرف‌كننده ايجاد مي‌كند. واقعيت اين است كه با افزايش قيمت نفت در دنيا كشورهاي خريدار نفت يا وارد‌كنندگان با شوكي ناگهاني در اقتصاد روبه‌رو مي‌شوند. شوكي كه تداوم آن مي‌تواند به تخريب زيرساخت‌هاي اقتصادي كشور منجر شود و ارائه يارانه‌ها تاثيري در كاهش اين شوك اقتصادي ندارد. ارائه يارانه سوخت موجب مي‌شود اقتصاد كشور مذكور به دليل پذيرش هزينه سنگين‌تر و به دوش كشيدن بار بيشتري در اثر رشد قيمت نفت با شدت بيشتري تخريب شود. از طرف ديگر زماني كه قيمت يك كالا در يك كشور كمتر از ميزان جهاني يا كمتر از يك سطح مشخص باشد، مصرف آن كالا افزايش مي‌يابد.
قيمت پايين سوخت
هم‌اكنون متوسط قيمت هر گالن سوخت در دنيا 4 دلار است. در حالي‌كه در بسياري از كشورهاي در حال توسعه مصرف‌كنندگان سهم بسيار كمتري از اين قيمت را مي‌پردازند. به عنوان مثال در كشورهاي عربي حوزه خليج‌فارس قيمت هر گالن بنزين كمتر از يك چهارم قيمت جهان است و در برخي از آنها كه قيمت افزايش يافته است با نصف قيمت جهاني در اختيار مردم قرار مي‌گيرد. اما آيا قيمت پايين بنزين به نفع مردم و اقتصاد آن كشور است ؟
قيمت يك گالن بنزين بايد معادل هزينه‌اي باشد كه فرد در ازاي مصرف آن بايد بپردازد. به عبارت ديگر قيمت هر گالن بنزين بايد برابر با هزينه تمامي ‌كالاهاي خوبي باشد كه فرد در ازاي مصرف آن گالن بنزين از دست مي‌دهد‌. از جمله اين كالاهاي خوب مي‌توان به هواي پاك و احتمال افزايش سطح بيماري‌هاي تنفسي و هزاران مورد ديگر اشاره كرد‌. با توجه به اين مساله و تمامي‌ هزينه‌هايي كه جهان در ازاي مصرف بنزين مي‌پردازد، قيمت جهاني آن بسيار پايين است‌. ولي حتي اگر اين مبلغ يعني 4 دلار به ازاي هر گالن (گالن 4 ليتر) را نزديك به واقع در نظر بگيريم شاهد اين مساله هستيم كه در بسياري از كشورهاي دنيا هر گالن بنزين با پرداخت دو دلار يارانه به قيمت دلار به مردم فروخته مي‌شود. به تعبير بهتر هر ليتر بنزين در اين كشورها كمتر از 5/0 دلار(حدود 460 تومان) قيمت دارد كه بسيار غيرواقعي است.
اين قيمت غيرواقعي بنزين در تصميم‌گيري‌هاي تمامي ‌اقشار جامعه تاثيرگذار است و در نهايت بازار جهاني را تحت تاثير قرار مي‌دهد‌. به عنوان مثال فرض كنيد يك پيشنهاد كاري به يك راننده كاميون براي حمل بار از يك منطقه به يك منطقه ديگر داده شده است‌. وي براي تصميم‌گيري به اين مساله مي‌انديشد درآمدي كه كسب مي‌كند حداقل معادل هزينه‌اي باشد كه براي كار صرف مي‌كند‌. در اين شرايط وي قيمت بنزين را در نظر مي‌گيرد. با فرض بنزين سوبسيدي و قيمت دو دلار به ازاي هر گالن و توجه به اين نكته كه وي براي انجام كار خود به يك‌هزار گالن بنزين نيازمند باشد متوجه مي‌شويم كه هزينه بنزين وي دو هزار دلار خواهد بود‌. فرض كنيد وي هزينه زمان صرف شده براي اين كار را يك هزار دلار برآورد كند، در آن صورت پيشنهاد 3هزار دلاري را مي‌پذيرد و حجم زيادي بنزين را در مسير اين كار مصرف مي‌كند در حاليكه با قيمت واقعي يعني حداقل 4 دلار به ازاي هر گالن وي هيچ گاه اين پيشنهاد را نمي‌پذيرد و در ازاي دريافت دستمزد واقعي‌تري وارد كار مي‌شود. اما اين تنها يك روي سكه است‌. دولت براي صرف اين هزار گالن بنزين بايد دو ‌هزار دلار يارانه بپردازد و مصرف اين حجم بنزين آلودگي‌هاي زياد و بيماري‌هاي مختلفي ايجاد مي‌كند كه براي برطرف كردن آنها هزاران دلار ديگر بايد صرف شود‌.
چگونه يارانه را حذف كنيم؟
هميشه هدر دادن منابع كار نادرست و مضري است‌. هدر دادن منابع سبب تضعيف اقتصاد يا به تعبير ديگر كوچك شدن كيك اقتصاد مي‌شود بنابراين به فردي كه در اين اقتصاد زندگي مي‌كند تكه كوچكتري از اين كيك مي‌رسد‌. در مقابل اگر در مصرف منابع دقت لازم به عمل آيد و استفاده بهينه از منابع شود تكه‌اي كه از كيك اقتصاد به هر فردي مي‌رسد بسيار بزرگتر است و اين به معناي بيشتر شدن منافع تمام افراد جامعه است‌. بنابراين در مضر بودن وجود يارانه سوخت در اقتصاد هيچ شكي نيست ولي چگونه بايد آن را حذف كرد؟
مطالعات نشان مي‌دهد سخن گفتن پيرامون مضرات استفاده از يارانه‌هاي سوخت به تنهايي نمي‌تواند مشكل دنيا را حل كند بلكه بايد راه حل اين مشكل نيز انديشيده شود‌. در صورتي‌كه يارانه سوخت در يك كشور افزايش يابد و در مقابل دولت هزينه‌هاي بهداشت و درمان در مراكز خوب كشور را كاهش دهد و از ميزان ماليات‌ها بكاهد، درآمد قابل حصول و مطلوبيت افراد جامعه افزايش مي‌يابد‌. با اجراي اين طرح نه‌تنها مردم سود مي‌برند بلكه دولت هم منتفع مي‌شود‌.
پژوهشگر مركز مطالعات اقتصادي آمريكا معتقد است: «بايد يارانه‌هاي سوخت در كشورهاي در حال توسعه به خصوص كشورهاي پر مصرفي همچون چين و هند حذف شود كه اين سبب افزايش درآمد قابل حصول توسط دولت و ارتقاي توان خدمات‌رساني به مردم مي‌شود‌. در كنار اين طرح بايد ماليات‌ها كاهش يابد تا سهم بيشتري از درآمد نصيب فرد شاغل شود و خدمات بهداشت، درمان و آموزش نيز به كم‌هزينه‌ترين ميزان ممكن در اختيار مردم قرار‌ گيرد. بايد سهمي‌ از يارانه‌هاي سوخت به مواد غذايي اختصاص يابد تا مردم براي پرداخت هزينه تامين نياز غذايي خود سهم كمتري از درآمدشان را صرف كنند‌. در اين صورت است كه نه تنها دولت بلكه مردم و كل جهان نيز با طرح از ميان برداشتن يارانه سوخت موافقت و همراهي مي‌كنند.»
چهارشنبه 20 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 62]