محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1803330453
نقش علمای شیعه در حمایت از تولید ملی - بخش اول صدور فتوا و اعلامیه در تحریم کالای خارجی و ترویج کالای داخلی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نقش علمای شیعه در حمایت از تولید ملی - بخش اول
صدور فتوا و اعلامیه در تحریم کالای خارجی و ترویج کالای داخلی
یکی از راهبردهای علمای شیعه در مقابله با هجوم اقتصادی غرب، تقویت اقتصاد داخلی بوده است. یکی از اقدامات در این زمینه، تشویق و حمایت از تأسیس شرکت های اقتصادی داخلی است.
بخش اول چکیده جمهوری اسلامی ایران به‌سبب مقاومت در برابر نظام سلطه، آماج تهاجم‌های متعددی قرار گرفته است. از جمله این تهاجم‌ها، تهدیدها و تحریم‌های اقتصادی است. بر همین اساس، مقام معظم رهبری بحث «اقتصاد مقاومتی» را به‌عنوان بهترین راهبرد مطرح کردند. از نظر ایشان، یکی از راه‌کارها حمایت از تولید ملّی و کار و سرمایه ایرانی است. از آن‌رو که این‌گونه تهدیدها و تحریم‌ها در دوره‌های گذشته نیز در کشور ما سابقه داشته، این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش است که در تجربه تاریخی ما، علمای شیعه برای حمایت از تولید ملّی و کار و سرمایه ایرانی چه راه‌کارها و اقداماتی داشته‌اند؟ برای پاسخ به این سؤال، عملکرد و بیانات علمای شیعه در دوره قاجار، که دوران هجوم اقتصادی غرب به ایران بوده، در متون تاریخی بر اساس روش «تحلیل محتوای کیفی» بررسی شده است. نتیجه این بررسی آن است که عالمان شیعه با صدور بیانیه، در تحریم کالاهای خارجی و ترویج کالاهای داخلی، تشویق و حمایت از تأسیس شرکت‌های اقتصادی داخلی و تعهد عملی به استفاده از کالاهای داخلی و قناعت در زندگی، نقش زیادی در این زمینه داشته‌اند. 1.مقدمه علمای شیعه همواره بر اساس وظیفه ای که برعهده دارند و آن هدایت و رهبری جامعه اسلامی در عصر غیبت در راستای احکام اسلام و موازین شرع است، اقدامات گوناگونی انجام داده اند. اما ذهنیت عمومی جامعه این است که وظایف و اقدامات عملی علما عموماً در مباحث خاص دینی، مثل برپایی مراسم دینی، وعظ و خطابه و امامت جماعت و پاسخ گویی به سؤالات و شبهات اعتقادی و شرعی مردم بوده است. ازاین رو، فعالیت های علمای شعیه در عرصه های خاص اقتصادی، سیاسی، بین المللی و فرهنگ اجتماعی کمتر مورد توجه بوده و کمتر بیان شده است. نمونه های زیادی از اقدامات علما در حفظ مواریث دینی، مقابله با شبهات اعتقادی، مناظرات مذهبی و عقیدتی سراغ داریم. اما اگر از نقش علمای شیعه در حفظ اقتصاد ملی یا هویت ملی یا منافع ملی کشور سخن بگوییم قطعاً اطلاعات کمتری در این زمینه وجود دارد. این در حالی است که چون دین اسلام دین جامع است و برای همه عرصه های زندگی بشر برنامه دارد، طبیعتاً عالمان اسلامی، که وظیفه تبلیغ دین و حراست از آموزه های دینی و اجرای آن در جامعه برعهده دارند، باید در عرصه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیز فعال باشند. در تاریخ معاصر ایران، که دوره هجوم نظامی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی غرب به این کشور است، همواره شاهد حضور زیرکانه و مؤثر علمای شیعه در مقابله با این تهاجم بوده ایم. یکی از اقدامات علمای شیعه در مواجهه با این تهاج ها، به ویژه هجمه اقتصادی، دفاع و حمایت از کار، تولید و سرمایه ایرانی است. این مقاله نقش آنها در این مسئله اقتصادی را بررسی می کند. لازم به ذکر است در خصوص این موضوع، آثاری منتشر شده است؛ مثل مقاله نقش و آثار شرکت اسلامیه در اندیشه خودکفایی به قلم آقای مصطفی مرتضوی که صرفاً به یکی از اقدامات مذکور، یعنی شرکت اسلامیه پرداخته است. همچنین مقاله رهیافت امنیتی آقانورالله نجفی و شهید مدرس به قلم آقای رشید رکامیان که به مباحث امنیتی در بعد فرهنگی، قضایی، نظامی و اقتصادی پرداخته که یک بعد آن، یعنی بعد اقتصادی با این مقاله نزدیک است، آن هم صرفاً در خصوص اقدام اقتصادی آقانورالله به ویژه شرکت اسلامیه. همچنین مقاله ده فتوای مذهبی- سیاسی متعلق به آیت الله استادی که ایشان نیز تعداد محدودی از فتاوای علما را به صورت سند تاریخی ذکر کرده اند و تحلیل چندانی درباره محتوای آن ندارند. همچنین مقاله پیکار پیروز مرجعیت شیعه علیه استعمار انگلیس که به تفصیل به دو اقدام مرحوم کنی و مرحوم شیرازی در قراردادهای رویتر و رژی پرداخته است. مقاله ای نیز با عنوان مبانی فقهی حمایت از تولید ملی و کار و سرمایه ایرانی تألیف رضا اسلامی منتشر شده که صرفاً به مبانی فقهی بحث پرداخته است، نه نمونه های تاریخی. همچنین تک نگاری هایی درباره برخی علما، مثل آیت الله ملّاعلی کنی یا مرحوم صاحب عروه (ابوالحسنی، 1386) یا آقانجفی اصفهانی و آقانورالله اصفهانی (نجفی، 1390؛ نجفی، 1387) نوشته شده که به زندگی و حیات سیاسی ـ اجتماعی این بزرگواران پرداخته و ضمن آن برخی از اقدامات آنها را که در زمینه حمایت از منافع ملی و سرمایه های ملی بوده، ذکر کرده است. تفاوت این مقاله با تحقیقات مذکور در این است که اولاً، یک نگاه کلی به عملکرد علما در کل دوره قاجاریه در موضوع مذکور دارد، ثانیاً، به روش تحلیل محتوا، به تحلیل متن اعلامیه ها و فتاوا پرداخته و علل و انگیزه های صدور اعلامیه ها و فتاوا و سایر اقدامات را بررسی و تحلیل و در یک قالب خاص، دسته بندی کرده و با نگاه موضوع روز، یعنی حمایت از کار و سرمایه ایرانی این تحلیل را انجام داده است که این زاویه نگاه و این نوع تحلیل و دسته بندی نوآوری و تفاوت این مقاله با سایر آثار منتشرشده در این زمینه به شمار می آید. الف. ترغیب و حمایت از تأسیس شرکت های اقتصادی داخلی یکی از راهبردهای علمای شیعه در مقابله با هجوم اقتصادی غرب، تقویت اقتصاد داخلی بوده است. یکی از اقدامات در این زمینه، تشویق و حمایت از تأسیس شرکت های اقتصادی داخلی است. مهم ترین مصداق این حرکت، تأسیس شرکت اسلامیه اصفهان در سال 1316ق، یعنی قریب هفت سال پس از قیام تنباکو در اصفهان است. این شرکت با همت دو مجتهد بزرگ اصفهان، مرحوم آیت الله آقانجفی اصفهانی و برادرشان شهید حاج آقانورالله اصفهانی تأسیس شد. پس از قیام تنباکو، و بروز فواید بی شمار آن، این دو بزرگوار این گونه برنامه ریزی می کردند که علاوه بر حضور نداشتن کالاها و منسوجات خارجی در زندگی مردم، امکانات داخلی را برای تولید بسیج نموده و با ابتکار ایرانی، به تولید بپردازند و ملت را برای حمایت از آن تشویق کنند و تحریم کالاهای بیگانه را بعد اثباتیِ عملی ببخشند. ازاین رو، مرحوم آقانجفی پس از مراسم نماز جماعت در مسجد جامع سلطانی (مسجد شاه) طی سخنرانی مبسوط و مهمی با استناد به آیات و روایات، از مردم خواست از مصرف کالاها و منسوجات خارجی خودداری کنند و به مصرف کالاهای داخلی روی آورند. ایشان در نامه ها و اعلامیه های بعدی، مردم را به استفاده از کالاهای اسلامی تشویق می کرد (نجفی، 1387، ص 59-61). روزنامه حبل المتین به نقل از خبرنگار خود در اصفهان، در رابطه با نقش آقانجفی اصفهانی در این باره می نویسد: حضرت حجه الاسلام حاج شیخ محمدتقی [آقانجفی] ـ مدظله العالی ـ عنوان مفصلی را من باب ترک منسوجات و مصنوعات خارجه در ترویج امتعه و اقمشه داخله و بیست و هفت مورد در قرآن، که منع از معاشرت خارجه است، بیانی خیلی مفصل و عنوانی بسیار عام فهم، ارشاد فرموده اند... علمای اسلام در این شرکت مقدس، شخصاً شرکت مالیه نموده اند و از بذل نصایح و تشیوق عموم به امتعه اسلامی و دوری از استعمال امتعه خارجه، دقیقه ای فروگذار نمی کنند... حضرت حجه الاسلام آقای نجفی و بندگان ثقه الاسلام [حاج آقا نورالله] و جناب آقایان علمای اسلام ـ سلمهم الله تعالی ـ در راه این شرکت مقدس، از هستی خود گذشته اند (حبل المتین، ش 20، ص 9). 1. حمایت از تولید داخلی و کار و سرمایه ایرانی این شرکت که یک اساس نامه قوی با 43 فصل و یک خاتمه داشت، با اهداف مهمی در عرصه حفظ و تقویت اقتصاد ملی در مقابل نفوذ اقتصادی بیگانه تأسیس شد. آقا نجفی اصفهانی در نامه هایی که به مطبوعات، از جمله روزنامه حبل المتین نوشت، به پیشرفت در این زمینه در حد خودکفایی اقتصادی و احتیاج نداشتن به بیگانه اشاره کرد: رجاء دارم که به حسن اهتمام علماء اعلام و توجه اسلامیان، موجبات رواج صنایع و امتعه اسلامیه زیاده بر این، یوماً فیوماً در ترقی و شیوع بشود؛ چنانچه در اصفهان و توابع، لباس اغلب مسلمانان از همین منسوجات و امتعه اسلامیه می باشد و رواج دارد. ان شاءالله تعالی به طوری شایع خواهد شد که کفایت عموم اسلامیان را بنماید (همان، ش 19، ص 17). ... مسلمین را حاجت به منسوجات و ملبوسات غیر نباشد (همان، ش 25). بر همین اساس، روزنامه ثریا به آگاهی و توجه عالمان دینی به مسائل سیاسی ـ اجتماعی و اقتصادی اشاره کرد و به ویژه این عالم دینی را آغازکننده ترقی و پیشرفت در ایران دانست: ... رؤسای روحانی ملت و امر دولت ایران، معنی وطن و ترقی آن را شناخته و درصدد ارتقاء بدان مدارج عالیه برآمده اند. اگر نام مبارک حجه الاسلام آقانجفی ـ مدّ ظله العالی ـ را سرآغاز تاریخ ترقی ایران قرار دهیم، شایسته و سزاست... (ثریا، 1317ق، ش47). فصول گوناگون اساس نامه این شرکت و اهداف تعیین شده حاکی از دید وسیع و متفکرانه این عالم دینی و توجه دقیق وی به معضلات و مشکلات اقتصادی جامعه زمان خود است که برای حل این مشکلات، اقدام به تأسیس این شرکت نمود. در اساس نامه این شرکت، اهداف کلی تأسیس شرکت این گونه ذکر شده است: 1. دسترسی به سود بیشتر اقتصادی از طریق راه اندازی کمپانی و شرکت در نسبت با کار تجارت فردی؛ 2. خروج از ذلت احتیاج به امتعه خارجی؛ 3. تثبیت و تقویت هرچه بیشتر تجارت داخله در برابر تجارت خارجه؛ 4. جلوگیری از خروج ثروت داخلی به خارج از کشور؛ 5. جلوگیری از مهاجرت نسل های آینده به خارج از کشور برای مزدوری و کارگری نزد بیگانگان؛ 6. تسهیل در امر معیشت مردم به علت ارزان تر بودن منسوجات و مأکولات داخلی نسبت نوع خارجی آنها؛ 7. ارائه الگویی تجاری برای آینده ملت و دولت؛ 8. جلوگیری از رواج معاملات ربوی بیگانگان. چنانکه پیداست، تأکید بر کار جمعی به جای فردی، احتیاج نداشتن به بیگانگان، ممانعت از خروج ثروت ملی و نیروی کار و تقویت اقتصاد ملی، و حل مشکلات اقتصادی مردم از جمله اهداف اصلی شرکت است؛ مشکلاتی که تقریباً همگی امروز از جمله مشکلات اقتصادی جامعه ماست (ر.ک: نجفی، 1384، ص32-34). بنیان گذاران این شرکت در اساس نامه آن، فواید و کارایی آن را این گونه بیان کرده اند: [این شرکت] آب رفته را به جوی آورد و رشته گسیخته تجارت داخله ما را محکم خواهد نمود. ملک و وطن ما را آباد و احیای صنایع منقرض شده ما را حیات می دهد. ما را از ذلّت احتیاج به امتعه خارجی می رهاند. قماش های قلب فسادشده خارج که در عوضش روح و ثروت مملکت ما می رود موقوف دارد، و صنایع استادان خودمان را، که فعلاً جاذب انظار تمام صنعت گران عالم است و در تماشاخانه های خارجه به یادگار در کمال احترام نگه می دارند، به حال اولین عود می دهد. راه های مملکت را شوسه و آهن کرده، حمل و نقل ما را سهل خواهد نمود. از قحط سالی و تعدّی محتکرین بی انصاف نجاتمان می دهد. اطفال ما را تربیت می کند. در سال، که هزارها از نفوس و برادران دینی ما به خارجه مسافرت کرده، در کمال ذلت به مزدوری غیر مذهب ما، جان شیرین می سپارند، به کار و شغل داخله مملکت باز خواهد داشت (همان، ص 48-49). 2. استقبال اقشار جامعه از محصولات شرکت این شرکت، که برای تقویت اقتصاد داخلی و مقابله با نفوذ اقتصادی بیگانگان و سلطه آنها بر کشورهای اسلامی تأسیس شد، استقبال عظیم مردم را در پی داشت و میزان سرور و بهجت مردم از توفیق این شرکت به اندازه ای بود که در برخی شهرها، از جمله بوشهر و کاشان به هنگام ورود اولین البسه این شرکت، مجلس جشن و بزم به راه انداختند. در توصیف این شور و حرارت آمده است: چنان وجد و سرور در اهالی از وضیع و شریف ملاحظه شد که در هیچ عید از اطفال ندیده بودم. و در تعریف منسوجات وطنی، همین یک نکته شاهد است که بلژیکی های مأمورین گمرک و سایر اهالی خارجه از این تن خواه خریدند و نهایت توصیف می نمودند. الفضل ما شهدت به الاغیار (حبل المتین، ش 24، ص 25؛ ش 29، ص15). مطبوعات و رسانه های داخلی و خارجی نیز به شدت نسبت به این حرکت توجه نشان دادند و اخبار گسترش و توسعه آن را منتشر می کردند. آقانجفی و حاج آقا نورالله اصفهانی در نامه هایی که در تشکر از توجه روزنامه ها به این اقدام نوشتند، از این حرکت به مثابه یک جهاد اقتصادی نام بردند. در نامه ایشان به روزنامه ثریا آمده است: گمانم این است اقدام در این عمل خیر، امروز به منزله جهاد است و عندالله ثواب و اجر عظیم دارد؛ چه ملت و امت ناجیه را از احتیاج به کفار مانع بزرگی است... در این مدت قلیل، منسوجات شرکت اسلامیه بین المسلمین خیلی رواج یافته و ترقی نموده است و بسیار اشیاء و اجناس نفیسه اختراع کرده اند (ثریا، 1317ق، ش47). همچنین نوع این اقدام، که در جهت حفظ منافع اقتصادی جامعه اسلامی و مقابله با سلطه بیگانگان بر امت مسلمان بود، حمایت جدی علمای مسلمان در مناطق گوناگون را موجب گردید و علمای بزرگی همچون آیات عظام ملّا محمدکاظم خراسانی، سید محمد کاظم یزدی، میرزا حسین نجل میرزا خلیل، محمد الغروی الشربیانی، ملّا محمدحسن مامقانی، میرزا فتح الله شیرازی اصفهانی معروف به شریعتمدار، میرزا محمدحسین نوری معروف به محدث نوری و صدر اصفهانی به شکل های گوناگون مثل فتوا، اعلامیه، سخنرانی و تألیف کتاب، به حمایت از آن برخاستند. برای نمونه، آیت الله آخوند خراسانی در نامه ای، از شاه خواست تا با خلع لباس ذلّت و لبس لباس عزّت و استفاده از البسه مصنوعه اسلامیه، هم به ترویج ملت بیضاء و تقویت دولت عظمی و اسباب آسایش عموم عباد و ترقیات عامه و قاطبین بلاد محروسه ایران بپردازد و هم باعث شود تا ملت، که به مقتضای الناس علی دین ملوکهم شیوه وی را ادامه دهند که کهن جامه خویش را پیرایش، به از جامه عاریت خواستن است (ر.ک: ثریا، ش 13). حتی در برخی شهرها از جمله در شیراز، علما برخی از وعاظ را روانه نقاط گوناگون شهر و روستا کردند تا به مردم اطلاع دهند و از آنان بخواهند که از این به بعد، تنها از منسوجات شرکت اسلامیه اصفهان استفاده کنند (حبل المتین، ش18، ص12). آنچه در این مکتوبات و اعلامیه های تاریخی قابل دقت و پژوهش است نوع نگاه و منطق گفتاری مندرج در آن است. استفاده از واژه هایی مثل پوشیدن لباس عزت و خلع لباس ذلت و مفاهیمی که از فرهنگ سیاسی شیعه منبعث شده است ما را به موضوع مهم تر و ژرف تر تکوین سیاست دینی شیعه در دوران قاجار و سیر تحولات آن سوق می دهد (نجفی، 1384، ص71). نکته مهمی که در این اقدامات وجود دارد این است که برای رسیدن به خودکفایی و استقلال اقتصادی و رونق تولیدات داخلی بر حرکت و اقدام ملی مبتی بر قناعت و پرهیز از تجمل تأکید فراوان شده است؛ چنان که حاج آقا نورالله اصفهانی در یکی از سخنرانی های خود می فرمایند: امروزه بر ملت ایرانیه و حوزه اسلامیه لازم و متحتم که در رفع احتیاج از خارجه به قدر مقدور و اندازه میسور بکوشیم؛ یعنی لوازم زندگانی را ... تا آخرین درجه امکان از امتعه داخله خود استعمال نماییم و تا در مملکت خود، اگرچه به اضعاف قیمت و خشن باشد، دربند ظرافت نباشیم و از خارجه نخریم و این اقتصاد ملکی و ملی را کار بندیم و سرمایه و نقود را به خارجه نسپاریم (همان، ص183، به نقل از روزنامه جهاد اکبر، 1325ق، ش14). استقبال از محصولات این شرکت، که در حوزه نساجی فعالیت می کرد، روز به روز افزایش یافت. ازاین رو، برای لباس های رسمی نیروهای نظامی، مدارس علمیه و مدارس جدید از منسوجات این شرکت استفاده می شد (حبل المتین، ش10، ص11؛ انجمن مقدس ملی اصفهان، 1325ق). 3. گستره فعالیت شرکت با اقدامات انجام شده و استقبال و حمایت های فراوان از محصولات شرکت مزبور، شرکت به سرعت توانست توسعه یافته و قلمرو فعالیت خود را از شهر اصفهان فراتر برد و در بیشتر شهرهای ایران شعبه دایر کند. گسترش توفیق شرکت تا حدی بود که فعالیت آن فراتر از مرزهای ایران هم رفت و شعبه هایی از این شرکت در شهرهای پاریس، لندن (با وکالت حاجی میرزا اسدالله کاشانی و حاجی علی اکبر صاحب شیرازی)، مسکو (با وکالت میرزا محمدجواد مشکی اصفهانی و میرزا علی محمدخان کاشانی مدیر روزنامه ثریا)، اسلامبول (با وکالت حاجی میرزا محمد شفیع آقا امین التجار اصفهانی)، بمبئی (با وکالت حاجی سلطان علی شوشتری و حاجی محمدجواد عرب کرمانی)، کلکته (با وکالت مؤیدالاسلام مدیر روزنامه حبل المتین)، بغداد (با وکالت حاجی سید محمد کاظم اصفهانی و حاجی سید حسین افندی اصفهانی)، بادکوبه (با وکالت حاجی زین العابدین تقی اوف)، قاهره، و... نیز ایجاد شد. با توسعه فعالیت اقتصادی شرکت، حوزه کاری شرکت از حوزه نساجی فراتر رفت و به برخی امور مهم اقتصادی، مثل حوزه حمل و نقل و ساختن راه آهن، راه اندازی کارخانه نخ ریسی و به تعبیر آن زمان، ریسمان تابی نیز گسترش یافت. 4. به خطر انداختن منافع استعمار گسترش روز افزون شرکت اسلامیه اصفهان، که با هدف مقابله با نفوذ و سلطه اقتصادی استعمارگران شکل گرفته بود، موجب لطماتی به منافع بیگانگان شد، به گونه ای که روزنامه ها و نمایندگان انگلیس، توسعه آن را سکته به منافع انگلیس در تمام منطقه خلیج فارس اعلام کردند: معلوم می شود ایرانیان اندک اندک از خواب غفلت بیدار شده و قدر و اهمیت تجارت، خاصه تجارت شرکت را نیکو دانسته، چیزی که در این شرکت اهمیت دارد این است که علمای این ملت نیز در آن شرکت دارند و مشوّق اند. و اگر این شرکت معتبر شود، سکته بزرگی به تجارت انگلیس در اصفهان، بلکه در خلیج فارس وارد آید. و باید تجّار ما نوعی رفتار کنند که در آینده، بازار تجارتشان از رونق نیفتد، و الاّ عن قریب باید منتظر خبر بود که بازار تجارت ما در اصفهان بسته شود (ثریا، 1317ق، ش 47، ص11، به نقل از: روزنامه کامیرشل انگلیس). رشد روزافزون معاملات و عایدات شرکت اسلامیه اصفهان به قدری زیاد بود که سفارت انگلیس را در معرض موضع گیری و چاره اندیشی قرار داد، تا جایی که سفارت انگلیس در یادداشتی به وزارت امور خارجه کشورمان نوشت: از قرار اطلاعاتی که از اصفهان می رسد، علمای آنجا بیشتر بر ضد تجارت خارجه می باشند... علناً می گویند که مردم نباید امتعه خارجه را بخرند... جناب آقا نورالله در مسجد، چند روز قبل از این گفته بودند که این اقدام، اقدام وطن خواهی است که تجارت داخله را ترغیب و تجارت خارجه را خارج کنند... [با این اقدام علما] مشتریان داخله ورشکست خواهند شد و تجار خارجه خانه های خود را از اصفهان برخواهند داشت، و در شهرهای دیگر ایران هم همین طور خواهد شد. این فقره اسباب خرابی مملکت است (نجفی، 1384، ص63-64). بر همین اساس، انگلیسی ها برای جلوگیری از خطر شرکت، به حیله و نیرنگ متوسل شدند و سعی کردند با استفاده از اختلافات مسلمانان و اهل کتاب به اقدامات شرکت لطمه زده، مانع موفقیت های آن شوند. اما این طرح ظاهراً بسیار به موقع از جانب اندیشمندان طرفدار شرکت اسلامیه لو رفت و آنها از طریق اطلاع رسانی به مردم، تا حدّ زیادی این نقشه را خنثا کردند. از سوی دیگر، هوشیاری اقلیت مسیحی نیز نقشه انگلیس را خنثا می کند. در همین خصوص، خلیفه پادری [یکی از القاب روحانیان مسیحی] پاسکال معلم روحانی ارامنه و مسیحیان اصفهان طی نامه ای به مدیر روزنامه حبل المتین، کذب ادعای انگلیس را فاش ساخت: از دیدن این خبر خیلی متألم شدم... به طور یقین، عرض می کنم که از زمانی که شاه عباس صفوی ماها را به ایران کوچانید، در ضمن این مدت، که تقریب سیصد سال است، هیچ زمان طایفه ما آسوده تر و راحت تر از زمان سلاطین قاجار نبوده ]است[. همچنین علمای اصفهان همیشه ما را محترم می داشته و می دارند و در کمال دقت، به امور راجعه به ما اقدام می فرمایند. با این لطف دولت و ملت، راضی نیستیم کسی این تهمت بزرگ را به ما بزند. خواهش داریم این مطلب را در روزنامه درج و ما را از بدنامی بیرون آورده، آسوده دارند (حبل المتین، 1317ق). در مجموع، حرکت جهادی حاج آقانورالله اصفهانی در عرصه اقتصادی، که با همیاری و حمایت سایر علما و اقشار مردم همراه شد، موجب گردید برخی از مشکلات جدی کشور در عرصه اقتصادی با یک حرکت جهادگونه حل شود و در عصری که عصر امتیازات استعماری روس و انگلیس در ایران بود، تا حدی از سلطه اقتصادی بیگانگان بر کشور جلوگیری نمایند. امیدواریم هریک از اقشار امروز جامعه ما نیز با چنین اقداماتی بتوانیم گامی مهم در جهت جهاد اقتصادی برداریم و امروز، که در عرصه های گوناگون سیاسی، جهان اسلام و جمهوری اسلامی ایران به موفقیت های روزافزون جهانی رسیده است، در این عرصه نیز بتوانیم موفقیت هایی را کسب کنیم و کارآمدی نظام اسلامی و حکومت دینی را در عرصه های گوناگون به رخ جهانیان بکشیم. صدور فتوا و اعلامیه در تحریم کالای خارجی و ترویج کالای داخلی یکی از اقدامات علمای شیعه در حمایت از تولید ملی و کار و سرمایه ایرانیان و مسلمانان، صدور اعلامیه ها و فتاوای گوناگون مبنی بر تحریم کالاهای خارجی و حمایت از کالاهای داخلی و ترویج فرهنگ استفاده از پارچه، لباس، کاغذ و انواع کالاها و صنایع داخلی و ایرانی است. علت صدور این فتاوا و اعلامیه ها آگاهی علمای شیعه از پیامدهای منفی ورود بی رویه کالاهای خارجی به کشور بوده است. مرحوم آیت الله سید محمد کاظم طباطبائی، معروف به صاحب عروه، از علمای بزرگ شیعه در پاسخ به سؤالی در همین زمینه می نویسند: آنچه نوشته بودید، از ترتب مفاسد بر حمل اجناس از بلاد کفر به محروسه ایران - صانها الله تعالی عن حوادث الزمان - صواب، و همیشه ملتفت به آنها و اصناف آن، که مایه خرابی دین و دنیای مسلمین است، بوده ام و از اقدام شما در تهیه دفع آنها، که باید از محض غیرت دین و خیرخواهی مسلمین باشد، زیاده مسرور شدم (آیت اللهی، 1363، ص174-177). در این بخش، به نمونه هایی از این اعلامیه ها و فتاوا اشاره می شود. تحریم کالای خارجی و ترویج کالاهای داخلی بنا به علل گوناگون و برای رسیدن به اهداف متفاوتی صورت می گرفت که مستند به متون این فتاوا و اعلامیه ها علل و اهداف این اقدامات بیان می شود: منابع آیت اللهی، سید محمد تقی(1363)، ولایت فقیه زیربنای فکری مشروطه مشروعه، تهران، امیرکبیر. ابوالحسنی(منذر)، علی(1386)، مروری بر اندیشه و سیره سیاسی صاحب عروه(تابستان1386)، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، ش 42، ص 133-204 بصیرت منش، حمید(1378)، علما و رژیم رضاشاه، چ دوم، تهران، عروج. رجبی، محمدحسن(1390)، مکتوبات و بیانات سیاسی و اجتماعی علمای شیعه دوره قاجار، تهران، نشر نی. شریف کاشانی، محمدمهدی(1362)، واقعات اتفاقیه در روزگار، به کوشش: منصوره اتحادیه (نظام مافی) و سیروس سعدوندیان، تهران، نشر تاریخ ایران. نجفی، موسی و موسی حقانی(1381)، تاریخ تحولات سیاسی ایران، چ 2، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. نجفی، موسی(1391)، اندیشه تحریم و خودباوری، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تهران. ـــــ ، (1378)، اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی، چ دوم، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. ـــــ ، (1390)، حکم نافذ آقانجفی، با همکاری علیرضا جوادزاده، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. ـــــ ، (1384)، اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی، چ سوم، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. نجفی، موسی، 1390، حکم نافذ آقانجفی، با همکاری علیرضا جوادزاده، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. نجفی، موسی، 1378، اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقانورالله اصفهانی، چ دوم، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. مطبوعات روزنامه انجمن مقدس ملی اصفهان، شوال المکرم سنه 1325 ق. روزنامه ثریا، ش 47، 10 جمادی الاول 1317 قمری. روزنامه حبل المتین، س 7، ش 24 و ش 29. روزنامه زاینده رود، شماره 10، ربیع الثانی1329. مهدی ابوطالبی: استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). تاریخ - سال دهم، شماره دوم، پیاپی 35 ادامه دارد...
94/06/24 - 05:55
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 161]
-
اقتصادی
پربازدیدترینها