محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1827712172
دو شاعر زنداني (2)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
دو شاعر زنداني (2) نويسنده:علي آذرگون* (بررسي برخي عناصر مشترک حبسيه در شعر مسعود سعد سلمان و خاقاني شرواني) با اينکه اين دو شاعر فرزانه در دو قرن متفاوت زندگي کرده اند ، اما عناصر و تصاوير و موضوعاتي که در شعر آنها به کار رفته ،غالباً يکسان و مشترک است . ولي شيوه ي بيان و زبان و توصيف آنها متفاوت است .به عنوان مثال برخي از عناصر مشترک حبسيه در شعر اين دو شاعربه قرار زير است : 1- تاريکي زندان : زندانها درآن زمان عبارت بود از دخمه اي تنگ و تاريک که شاعر،سال و ماه ، از ديدار چشمه خورشيد جهان محروم بود و تنها روزنه اي او را با دنياي بيرون ارتباط مي داد. (1) مسعود سعد گويد : نور مهتاب و آفتاب همي به شب و روز بينم از روزن (2) هم او گويد : دو ديده همچون ثقبه گشاده ام شب و روز و ليک بي خبر از آفتاب و از مهتاب(3) خاقاني گويد : به صور صبگاهي بر شکافم صليب روزن اين بام خضرا (4) 2- تن جامه : از مسائل مورد توجّه زنداني از زمان قديم ، موضوع تن جامه و لباس بوده است . از فحواي کلام مسعود سعد چنين بر مي آيد که گويا از آغاز بازداشت تا پايان دوره حبس ، مجبور بوده که با همان پيراهن اوليه بسازد و هرگز به تعويض آن نپردازد تا آنکه تارهايش بپوسد و از تن ناتوانش فرو ريزد . تن پوش مسعود «شال» بالا پوشي که از پارچه ي ابريشمي خشن سازد (ف. معين ) است ، امّا خاقاني «پلاس پاره » برتن دارد. لباس مسعود از يک « پيراهن و شلوار » تشکيل مي شده است که سالي يکبار به دريافت آن چشمش روشن مي گرديد ، آن هم از نوع کهنه بود . (5) مسعود سعد گويد : نگاه کن که چگونه کسي زيد در حبس که فرش و جامه ي من شال بود و فرش بلال (6) هم او گويد : شکم و پشت من درين يک سال والله اريافتست جامه و زنان يافتست اين و ليک بس اندک داشته است آن و ليک بس خلقان(7) خاقاني گويد : مرا بينند که در سوراخ غاري شده مو لوزن و پوشيد چو خا به جاي صدره ي خارا چو بطريق پلاسي پوشم اندر سنگ خارا(8) 3-زندانبان : مسعود سعد ازاو با واژه هايي چون «مالک دوزخ » و «محافظ کليسا » و «خوک کريه روي » ياد مي کند و خاقاني وي را «سگ ديوانه» مي نامد: مسعود سعد گويد : راست مانند مالک دوزخ مر مرا خانه اي و درباني(9) وانگهم سنگدل نگهباني که چنو در کليسا باشد(10) گوريست سياه رنگ دهليزم خوکيست کريه روي دژبانم(11) خاقاني گويد : درسيه خانه دل کبودي من از سپيدي پاسبان برخاست سگ ديوانه پاسبانم شد خوابم از چشم سيل ران برخاست(12) 4-بند وزنجير بند برپاي مسعود سعد مانند «مار دو سر » و گاهي چون «رکاب» است . خاقاني ، مار درساق گياه مانندش پيچيده است . هر دو اژدهايي خفته بر دامن دارند. مسعود سعد گويد : بند بر پاي من چو مار دو سر من برو مانده همچو مار افساي (13) درهردو دست رشته ي بندست چو عنان برهردو پاي حلقه ي کندست چون رکاب(14) نه دشمن زي من نه من روم بر دوست که اژدهايي دارم نهفته در دامن (15) خاقاني گويد : مارديدي در گياپيچان کنون درغارغم مار بين پيچيده در ساق گيا آساي من اژدها بين حلقه گشته خفته زير دامنم زان نجنبم ترسم آگه گردد اژدهاي من (16) 5-صدمه و آسيب بند: مسعود سعد «بند چون مارگزيده اي ،ساقه هايش را چون پود کرده »و گويي ازفشار « بند دندان خاي <ساقهاي خاقاني> مانند کناره ي شمع ،دندانه دار شده » تا جايي که از آه صورآسايش ،عرش به لرزه در آمده است.(17) مسعود سعد گويد : از گوشت پود کر مرا بر دو ساق پاي اين مار بوده آهن گشته گزنده مار (18) خاقاني گويد : چون کنارشمع بيني ساق من دندانه دار ساق من خائيد گويي بند دندان خاي من تا که لرزان ساق من بر آهنين کرسي نشست مي بلرزد ساق عرش از آه صور آساي من(19) 6-گراني بند: اکثر سخنوران از گراني غل و زنجيرناليده اند. مسعود «بندش سنگيني کوه دارد» و يا « از ثقل زنجيردو پايش از هم گسسته » به هر صورت غل و زنجير براي همه ي آنها به سنگيني سنگ آسياست . مسعود سعد گويد : بند من وزن سنگ دارد و کوه روز من رنگ قير دارد و قار(20) گسسته بند دو پاي من از گراني بند ضعيف گشته تن من ز محنت الوان (21) مر مرا گويي ازگراني بند پاي در سنگ آسيا باشد (22) خاقاني گويد : آتشين آب ازخوي خونين برانم تا به کعب کاسيا سنگست بر پاي زمين پيماي من (23) 7-ناتواني و پيري: مسعود سعد از کندي شمشير و تنگي ميدان و رستم زال نبودن خود سخن گفته و خاقاني هم ازاينکه وي «مرغي لال و موري گرسنه است »شکايت کرده است و يا شاعر گاهي از ناچيزي خود سخن مي گويد : مسعود سعد گويد : حمله چه کني که کند شمشيرم پويه چه دهي که تنگ ميدانم در حمله من گدا کيم آخر؟ نه رستم زالم و نه دستانم (24) خاقاني گويد : مرغيم گنگ و مورگرسنه ام کس چنين مرغ در حصار کند ؟ بانگ مرغي چه لشکر انگيزد ؟ صف موري چه کار زارکند؟(25) 8- لاغري: مسعود سعد تنش به «تارپرنيان » وخاقاني به «تارقز » مي ماند. مسعود سعد گويد : چون تار پرنيان تنم از لاغري و من مانم همي به صورت بيجان پرنيان(26) خاقاني گويد : تن چو تارقز و بريشم وار ناله زين تار ناتوان برخاست(27) 9- خميدگي پشت: ناصر خسرو بر«قد الفي خود که چون کمان گشته »افسوس مي خورد و مسعود سعد هم از اين تشبيه استفاده کرده و خاقاني هم «چون رشته ي مريم » دو تا شده. مسعود سعد گويد : شخصي شده ازخوردن اندوه چو مويي قدي شده از رنج کشيدن چو کماني (28) خاقاني گويد : تنم چون رشته ي مريم دو تا است دلم چون سوزن عيسي است يکتا(29) 10-رنگ رخسار: مسعود سعد چهره اش به زعفران مي ماند و خاقاني هم بدين صفت ،اما گاهي هم به «کاه » شبيه است. مسعود سعد گويد : آن روي و قد بوده چو گلنار و ناردان با رنگ زعفران شده با خيزران ضعيف(30) خاقاني گويد : رنگ ورويم فتاد بر ديوار نام کهگل به زعفران برخاست(31) هم او گويد: روي خاک آلود من چون کاه بر ديوارحبس از زخم کهگل کند اشک زمين انداي من(32) 11- بخت و طالع: مسعود سعد شرّو شور زندگي را از فلان و بهمان نمي داند بلکه همه ي گناه را به گردن بخت و طالع مي اندازد و خاقاني معتقد است که هرکس درطالعش فراق افتد ،سايه هم از روي وي مي گريزد. مسعود سعد گويد : من نگويم که همي اين شر و شور از فلاني ست يا که بهماني ست نيست کس را گنه چو بخت مرا طالعي آفريده حرماني ست(33) هم او گويد: اي طالع نگون من اي کژ رو حرون ناي نحس بي سعادت واي خوف بي رجا خرچنگ آبيي و خداوند تو قمر آبيست سوزش تن و جان من از شما(34) خاقاني گويد : هرکه در طالعش فراق افتاد سايه ي او ازو فرارکند(35) 12-اشک زنداني: مسعود سعد ازاشک چشم ، دريا مي سازد ولي خاقاني ازاين هم پا فراتر مي نهد و هفت دريا را در برابر اشک چشمانش وامدار مي انگارد. مسعود سعد گويد : شده بر آب دو ديده سبک تر از کشتي اگر چه بندي دارم گران تر از لنگر(36) خاقاني گويد : هفت دريا گرو چشم من است من تيمّم به بيابان چه کنم(37) 13-گرمي آه: آه خاقاني منجنيق صد حصاراست. مسعود سعد تنها دريک مورد آن هم به طور ضمني -نه صريح -ازآه ياد مي کند. خاقاني گويد : منجنيق صد حساست آه من غافل چراست شمعشان بي منجنيق ازصدمه ي نکباي من(38) مسعود سعد گويد : دايم زدم سرد و آتش دل چون کوره ي تفته بود دهانم بفسرد همه خود دل ز اندوه بگداخت همه مغز استخوانم (39) 14-ناله: مسعود سعد گاه مانند ني مي نالد و وقتي چون رباب و زماني مانند چنگ. اما خاقاني ناله اش را به طنين زنگ شتر تشبيه کرده است. مسعود سعد گويد : نالم به دل چو ناي من اندرحصارناي پستي گرفت همّت من زين بلندي جاي(40) خاقاني گويد : تا چو بازم درآهنين چنگال چون جلاجل زمن فغان بر خاست(41) 15-بي خبري مردم زمانه: مسعود سعد معاصران خويش را «فرجي راه گم کرده و پريشان و بي دانش و فرهنگ» مي داند و خاقاني ازمردم روزگار خود با گزنده ترين کلمات ياد مي کند. مسعود سعد گويد : يک فوج همي بينم گم کرده ره خويش و ايام بر ايشان ز جهالت چو شب تار يک قوم همي بينم در خواب جهالت بيکار ز دانش برو بر دانش پيکار چون مردم خفته در بيهده مشغول بينند خيالاتي در بيهد،هموار يک شهرهمي بينم بي دانش و بي عقل افروخته ازکبرسرو ساخته دستار(42) خاقاني گويد : از بين مشتي سماعيلي ايام ازين جوقي سرابيلي برزن همه قلب وجود و شوله ي عصر نعايم وارآتشخوار و ريمن همه چون ديگ بي سر زاده ز اول کنون سريافته يعني نهنبن همه بي مغز و از بن يافته قدر که از سوراخ قيمت يافت سوزن(43) ودهها مورد ديگر از جمله تنهايي و بي وفايي ياران و دوستان ،وامداري و بي چيزي.شعرنشناني امرا و بي قدري شاعر، دشمنان و حسودان ،فلک و شادکامي دشمن که براي دوري ازاطاله ي کلام از ذکرآنها خوداري مي شود. آنچه مسلّم است عناصر و موضوعاتي که در شعر اين دو شاعرحبسيه سرا و شايد اغلب شعراي حبسيه سرا به کار رفته است ، يکسان و وجوه تشابه و اشتراک آن فراوان است. پی نوشت ها : *عضو هيات علمي واحد مرند منابع ومآخذ: 1-همان ، ص 147. 2-ياسمي ، رشيد ، ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ، تهران ، 1339 ، ص 461 . 3- همان ، ص29. 4- سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ،انتشارات زوار ، چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص 24. 5- ظفري ، ولي الله ، حبسيه در ادب فارسي ، انتشارات امير کبير ، چاپ دوم ، تهران، 1375 ، ص154. 6- ياسمي ، رشيد ، ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ، تهران ، 1339 ، ص 313. 7- همان ، ص 454 . 8- سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ،انتشارات زوار ، چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص 26 . 9- ياسمي ، رشيد ، ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ، تهران ، 1339 ، ص 98 . 10-همان ، ص 108 . 11-همان ، ص 351 . 12-سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ،انتشارات زوار ، چاپ ششم ، تهران ،1378 ، ص61 . 13-ياسمي ، رشيد ، ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ، تهران ، 1339 ، ص 526 . 14-همان ، ص 40 . 15-همان ، ص 422 . 16-سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ، انتشارات زوار ، چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص321 . 17- ظفري ، ولي الله ، حبسيه در ادب فارسي ، انتشارات امير کبير ، چاپ دوم ، تهران، 1375 ، ص 156 . 18- ياسمي ، رشيد ، ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ، تهران ، 1339 ، ص 15 . 19- سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ،انتشارات زوار ، چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص321. 20- ياسمي ، رشيد ، ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ، تهران ، 1339 ، ص284 . 21- همان ،ص419 . 22- همان ، ص108 . 23- سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ، انتشارات زوار ، چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص321 . 24- ياسمي ، رشيد ، ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ، تهران ، 1339 ، ص352 . 25- سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ،انتشارات زوار ، چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص173. 26- ياسمي ،رشيد ،ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ،تهران ، 1339 ، ص429 . 27- سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ،انتشارات زوار ، چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص 61 . 28- ياسمي ، رشيد ، ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ، تهران ، 1339 ، ص514 . 29- سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ،انتشارات زوار ، چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص 24 . 30-ياسمي ، رشيد ، ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ، تهران ، 1339 ، ص42 . 31-سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ، انتشارات زوار ، چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص61 . 32-همان ، ص321. 33-ياسمي ، رشيد ، ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ، تهران ، 1339 ، ص68 . 34-همان ، ص 2. 35-سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ،انتشارات زوار ،چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص 173 . 36-ياسمي ،رشد ،ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ،تهران ،1339 ، ص155 . 37-سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ، انتشارات زوار ، چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص251 . 38-همان ، ص321. 39-ياسمي ، رشد ، ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ، تهران ، 1339 ، ص354. 40-همان ، ص503. 41-سجادي ، ضياء الدين ،ديوان خاقاني شرواني ، انتشارات زوار ،چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص16 . 42-ياسمي ، رشد ،ديوان مسعود سعد ، انتشارات ابن سينا ، تهران ، 1339 ، ص177. 43-سجادي ، ضياء الدين ، ديوان خاقاني شرواني ،انتشارات زوار ، چاپ ششم ، تهران ، 1378 ، ص319 . نشريه پايگاه نور،شماره 11.
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 611]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها