تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1836017014
نکات مرتبط با محتواهای آموزش ارزش‌های دینی و اخلاقی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
نکات مرتبط با محتواهای آموزش ارزش‌های دینی و اخلاقی
کار آموزش، بدون در دست داشتن منبع و محتوایی که با تکیه بر آن بتوان آموزش ارزش‌ها را ارائه داد، عملاً مختل می‌شود؛ از این‌رو، باید محتوای آموزشی بر اساس اصول و قواعدی خاص تهیه و تنظیم شود.
بخش اول چکیده فرایند تعلیم و تربیت، به ویژه آموزش ارزش‌ها، همواره به‌عنوان یکی از زیرساخت‌های مهم سازندگی و اصلاح انسان و اجتماع، مورد توجه بشر بوده است. این فرایند، خود از ارکانی تشکیل شده است که محتواهای آموزشی مناسب، یکی از آن ارکان می‌باشد. این پژوهش بر آن است تا به ارائة اصول مناسب در سازماندهی و تنظیم محتواهای آموزش ارزش‌های دینی و اخلاقی بپردازد. پژوهش حاضر، نظری و از نوع توصیفی ـ تحلیلی است و نتایج، بیانگر ارائة معیارهای درست انتخاب محتواهای آموزش ارزش‌ها، نحوة سازماندهی آنها، به‌ویژه منابع مناسب، جهت آموزش ارزش‌های دینی و اخلاقی است. کلیدواژه‌ها: محتواهای آموزش ارزش‌ها، ارزش‌های دینی، ارزش‌های اخلاقی. مقدمه تهیة محتوا، یکی از مراحل اساسی فرایند یاددهی ـ یادگیری است که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. استفاده از هر محتوایی که به سادگی و بدون هیچ تدبیر و اندیشه‌ای در اختیار مربی قرار می‌گیرد، کاری بس نابجاست. یک محتوای مناسب باید بر اساس اصول خاصی تهیه و تنظیم شود تا بتوان از کاربرد آن موفقیت آموزش را انتظار داشت. با اطمینان می‌توان گفت که حتی بهترین و کارآمدترین روش‌های تدریس هم بدون استفاده از محتواهای مناسب و مفیدی که بر اساس نکات خاصی طراحی شده باشند، در عمل پاسخ‌گوی فرایند آموزش نخواهند بود و در نهایت، بازدهی چندان مؤثری را هم به‌همراه نخواهند داشت. با توجه به اینکه هر آموزشی محتوای خاص خود را می‌طلبد، در آموزش ارزش‌ها، از جمله ارزش‌های دینی و اخلاقی نیز نیازمند محتواهایی هستیم که دربردارندة این مضامین‌اند. «یکی از اصول مهمی که باید در طراحی آموزشی مورد توجه قرار گیرد، تهیه و تنظیم محتواهای آموزشی است؛ زیرا هنگام طراحی آموزشی باید دربارة مطالب مشخصی که در برنامه گنجانده خواهد شد، تصمیم گرفته شود.» (1) در بیشتر موارد، عدم کارآیی و غیر مؤثر بودن برنامة درسی، به دلیل نامناسب بودن محتوای آن نیست؛ بلکه به دلیل چگونگی تنظیم و سازمان دادن آن است که یادگیری را مشکل می‌کند یا نتیجة کمتری از انتظار را به بار می‌آورد. به‌طور کلی، محتوای درهم‌و برهم و تجارب یادگیری پیش‌بینی‌شدة بی‌ارتباط و جدا از هم، برای رسیدن به هدف‌های تربیتی کارساز نیستند.» (2) محتوای دروس و کیفیت آموزش، به لذت بردن از تحصیل کمک می‌کند. اگر محتوای دروس، جالب و قابل فهم باشد، نوجوان را به سوی خود می‌کشد و چنانچه کیفیت آموزش مطلوب نباشد، نوجوان را از درس و مدرسه سرخورده و وازده می‌کند و در نتیجه، او علاقه‌ای به تحصیل نشان نمی‌دهد. یکی از اصول مهم در فرایند آموزش، تهیه و تنظیم محتوای آموزشی است. در مبحث آموزش ارزش‌ها، محتواها باید به‌گونه‌ای انتخاب شوند که به‌صورت منابع غنی از ارزش‌ها، توان آموزشی مربی را بالا ببرند و عامل مؤثری در موفقیت برنامة آموزشی باشند.» (3) هر معلم باید در هنگام انتخاب محتوا یا تدریس، محتوای آموزشی را بر اساس معیارهای زیر ارزیابی کند: 1. آیا محتوا رفتارهایی را که انتظار داریم، در شاگردان می‌پروراند؟ 2. آیا محتوا بر اساس توانایی‌های ذهنی و علمی شاگردان تهیه شده است؟ 3. آیا محتوا توالی مناسبی دارد؟ 4. آیا محتوا با اصول و مفاهیم علمی آن درس مغایرتی ندارد؟ 5. آیا محتوا با مدت زمان تخصیص‌یافته برای یادگیری انطباق دارد؟ اگر پاسخ همه این پرسش‌ها منفی باشد، معلم نمی‌تواند از آن محتوا در فعالیت‌های آموزشی استفاده کند؛ ولی اگر پاسخ تعدادی از پرسش‌ها منفی است، باید در محتوای آن بخش تغییرات لازم را انجام داد.» (4) پژوهش حاضر، نظری و از نوع توصیفی ـ تحلیلی است و با هدف ارائة اصول مناسب جهت سازماندهی و تنظیم محتواهای آموزش ارزش‌های دینی و اخلاقی انجام پذیرفته است. پیشینة تحقیق پژوهشی با عنوان «تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی چهارم ابتدایی بر اساس تکنیک ویلیام رومی، و مقایسة محتوایی کتاب بر اساس هدف‌های رفتاری حیطة شناختی بلوم» انجام شده است که جامعة آماری آن شامل تمام محتوای کتاب علوم تجربی پایة چهارم ابتدایی در سال 87 -86 می‌باشد. در این پژوهش، حجم نمونه برابر با جامعة مورد مطالعه انتخاب شده است. گردآوری اطلاعات بر اساس پرسش‌نامة هدف‌های رفتاری در سطوح حیطة شناختی بلوم (که شامل: دانش، درک و فهم، کاربرد، تجزیه و تحلیل، و ترکیب و ارزشیابی است) انجام شد، و تکنیک ویلیام رومی در دو محور، متن و تصویر، جهت تحلیل محتوای کتاب، که روایی و پایایی آن نیز محاسبه گردید و نتایج آن عبارت‌اند از: 1. تمام سطوح رفتاری حیطة شناختی بلوم، در محتوای کتاب علوم گنجانده شده است؛ اما از نظر میزان پوشش بر روی سطـوح مختلف، از توازن مناسبی بـرخوردار نیست. مقایسة میانگین نمرات، مؤید آن است که بالاترین درصد، مربوط به سطح «درک و فهم»، و پایین‌ترین درصد، مربوط به سطح «تجزیه و تحلیل» می‌باشد و بین مؤلفه‌های سطوح حیطة شناختی تفاوت معناداری وجود دارد؛ 2. کتاب علوم تجربی پایة چهارم ابتدایی، از لحاظ متن، به روش نیمه‌فعال و در حد متوسط، و از لحاظ تصویر، به روش غیرفعال طراحی شده است. (5) در پژوهشی با عنوان «تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دورة راهنمایی با توجه به مسائل و مباحث روز جهانی در حوزة برنامه‌های درسی» محتوای کتاب‌های درسی دورة راهنمایی تحلیل شده است. موارد مورد نظر در این تحلیل محتوا، مفاهیم و مضامین مطرح در رویکردهای جدید برنامه‌های درسی را شامل می‌شود که با توجه به اقتضائات عصر جدید، از جمله جهانی‌شدن، گسترش روزافزون مرزهای دانش، و ارتباط و به‌هم‌پیوستگی هرچه بیشتر مردم جهان، مطرح شده است. این موارد شامل آموزش توسعه، آموزش محیطی، آموزش حقوق بشر، آموزش صلح، آموزش برابری، آموزش سلامت، و آموزش رسانه‌ها و فناوری اطلاعات است. این مفاهیم را در برنامه‌های تربیتی، سازمان‌های بین‌المللی، مانند یونسکو و یونیسف نیز دنبال می‌کنند. یکی از برنامه‌ها با عنوان «آموزش جهانی یا آموزش همه جانبه»، در تعدادی از کشورهای جهان، از جمله جمهوری اسلامی ایران، به‌صورت آزمایشی اجرا شده است. نتایج حاصل از تحلیل محتوا نشان می‌دهد، به آموزش محیطی و آموزش چندفرهنگی بیش از حد انتظار، و به آموزش هروندی و توسعه در حد انتظار توجه شده است. در درون هر مفهوم نیز به مؤلفه‌های متعدد، به‌صورت متوازن توجه نشده است؛ به برخی مؤلفه‌ها بیشتر و به برخی کمتر از حد انتظار توجه شده است. (6) نکات اساسی در انتخاب محتواهای آموزش ارزش‌ها محتواهای آموزش ارزش‌ها نیز مانند سایر محتواهای آموزشی باید بر اساس اصول خاصی تهیه و سازماندهی شوند که عبارت‌اند از: 1. معیارهای انتخاب محتوا
1ـ1. اهمیت «محتوای انتخاب‌شده باید از درجة بالای اهمیت برخوردار باشد. آنچه که انتظار داریم مخاطبان یاد بگیرند و انجام دهند، باید در محتوا لحاظ گردد. مفاهیم اساسی به‌منظور تحقق اهداف برنامة آموزشی باید در محتوا مطرح شوند. قسمت اعظم محتوا باید شامل پیام‌هایی باشد که تأکید زیادی بر آن داریم. در واقع، محتوا باید باعث رشد توانایی‌ها، مهـارت‌ها و گرایش‌های فـراگیران شود. محتوا نباید صرفاً بر اساس حیـطة شناختی انتخاب شود، بلکه به حیطة عاطـفی نیـز باید توجه زیادی صورت گیرد. (7) «با اینکه برنامه‌ریزان درسی اهمیت در انتخاب محتوا را مهم و اساسی می‌دانند، ولی توافقی بین آنان وجود ندارد که معیار اهمیت محتوا چیست. ـ کسانی که از طرح‌های «موضوع ـ مدار» طرف‌داری می‌کنند، اعتقاد دارند که اندازة دانشی که به فراگیران انتقال می‌یابد، معیار اهمیت در محتواست. ـ آنانی که از طرح‌های « فراگیر ـ مدار» حمایت می‌کنند، می‌گویند سهمی که محتوا در ایجاد تجربیات معنادار برای فراگیر دار دارد، معیار اهمیت است. ـ افرادی که از طرح‌های «مسئله ـ مدار» طرف‌داری می‌نمایند، طرح مشکلات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ویژه را دلیل اهمیت محسوب می‌کنند. (8) در تعیین محتوا جهت آموزش ارزش‌ها، هر سه طرح یادشده به شکل مختلط می‌توانند به‌نوعی مثمر ثمر واقع شوند و در طرح مفاهیم ارزشی به شکل محتواهای آموزشی مورد استفاده قرار گیرند. بنابراین می‌توان گفت که طرح‌های «موضوع ـ مدار» که به افزایش و انتقال دانش در زمینة ارزش‌ها به فراگیران می‌انجامند، می‌توانند به‌عنوان معیار اهمیت محتوا مورد توجه قرار گیرند. طرح‌های «فراگیر- مدار» از این جهت که کسب تجربیات معنادار در زمینة مفاهیم اساسی ارزشی، از جمله عوامل مؤثر در جهت آموزش و تحکیم مباحث ارزشی‌اند به‌عنوان معیار اهمیت محتوا کانون توجه قرار می‌گیرند. طرح‌های «مسئله ـ مدار» نیز از این جهت که در جامعة ما افراد در معاشرت و برخورد با یکدیگر با مسائل ارزشی به‌عنوان پرکارآمدترین مسائل سروکار دارند می‌توانند، مورد استفاده قرار گیرند. از این‌رو، طرح مسائل و مشکلاتی در زمینة مباحث ارزش‌ها، به‌ویژه ارزش‌های اخلاقی و دینی می‌تواند به‌عنوان معیار اهمیت محتواهای درسی مطرح شود. تعیین معیار اهمیت محتوا با توجه به موقعیت فراگیران و میزان اطلاع و آگاهی آنها، به صلاح‌دید مربی آموزش ارزش‌ها بستگی دارد. 1ـ2ـ اعتبار «یکی از مهم‌ترین ویژگیهای یک محتوای آموزشی مناسب، معتبر بودن آن بر اساس منابع می‌باشد. بـاید مفاهیم و اصولی که از نـظر علمی صحیح و معتبر هستند، انتخاب شده و به‌طور مرتب، اعتبار محتوا بررسی و بازبینی گردد.» (9) در زمینة آموزش ارزش‌ها نیز می‌توان گفت: یکی از ویژگیهای مربی، تسلط و آگاهی از مسائلی است که وی قصد تدریس آنها را دارد، بنابراین، مربی ماهر باید تلاش کند تا با توجه به تسلط و آگاهی خویش از حوزة مباحث ارزشی، به طرح محتواهایی بپردازد که از اعتبار لازم برخوردار باشند. محتواهای ارائه‌شده در آموزش ارزش‌ها باید از پشتوانة محکمی از نظر اعتبار و سندیت برخوردار باشند؛ بنابراین، از طرح محتواهایی که از درجة اعتبار لازم ساقط‌اند و جنبة سلیقه‌ای دارند، باید جداً پرهیز شود. 1ـ3. سودمندی «سودمندی، به کاربرد مفید محتوا مربوط می‌شود؛ به این معنا که برنامة آموزشی تا چه حد بتواند دانشی را که در زندگی روزانه و آیندة فراگیران کاربرد دارد، به او بیاموزد.» (10) سودمندی، از نظر صاحب‌نظران مختلف، می‌تواند متفاوت باشد. «سودمندی در نظر معتقدان در طرح برنامة درسی «موضوع ـ مدار»، این است که تا چه حدی برنامة درسی بتواند دانشی را که در شغل آینده و فعالیت‌های دیگر بزرگ‌سالی کاربرد دارد، به فراگیران بیاموزد. از نظر طرف‌داران طرح «فراگیر ـ مدار»، محتوایی که بتواند فرد را در به دست آوردن یک درک صحیح از «هویت خود» و کسب معنا در زندگی کمک کند، سودمندی بیشتری دارد. آنانی که از طرح «مسئله ـ مدار» حمایت می‌کنند، می‌گویند: محتوایی سودمند است که در غلبه با مشکلات اجتماعی و سیاسی، کاربرد مستقیم داشته باشد.» (11) سودمند نبودن محتوا حاصلی جز هدر دادن وقت و هزینه را در پی نخواهد داشت. 1ـ4. انطباق با زمان آموزش و موقعیت‌های زمانی و مکانی «تهیه و تنظیم محتوا باید بر مبنای پیش‌بینی مدت زمانی باشد که برای آموزش نیاز است و چنانچه محتوای تنظیم‌شده بر اساس زمان تخصیص‌یافته تهیه و تنظیم نشود، هرگز نمی‌توان در فرایند آموزش، فعالیت مطلوب آموزشی و تحقق هدف‌ها را انتظار داشت.» (12) در رابطه با آموزش ارزش‌ها می‌توان افزون بر مطالب یادشده، یعنی انطباق محتوا با زمان آموزش، به بررسی مسئلة دیگری نیز پرداخت و آن اینکه بهتر است محتوای آموزشی ارزش‌ها با توجه به موقعیـت‌های خاص تهیه و تنظیم شود. برای مثـال، مربی می‌تواند در آستانة اعیاد مذهبی خاص و یا مراسم عزاداری خاص، به تهیه و تنظیم محتواهای لازم در رابطه با ارزش‌های دینی و اخلاقی متناسب با این موقعیت‌های زمانی بپردازد. از سوی دیگر، مربی می‌تواند با توجه به موقعیت‌های مکانی خاص، مثلاً حضور در زیارتگاه‌ها، به تهیه و تنظیم محتواهایی متناسب با آن مکان‌های خاص بپردازد. 1ـ5. انعطاف پذیری شایسته است که مربی در انتخاب محتوا، به این معیار توجه ویژه‌ای داشته باشد؛ زیرا با توجه به گستردگی حوزة ارزش‌ها، در هنگام تدریس امکان کشیده شدن دامنة بحث به مطالب جانبی وجود دارد؛ از این‌رو، محتوا باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که قابلیت رجوع به مسائل جانبی را داشته باشد و احیاناً محدودیت‌های زمانی، مانع از دسترسی کافی یادگیرنده به محتوای بیان‌شده نباشد. «آیز در کتاب خود (1985) ضمن تأکید به اهمیت انتخاب محتوا، به معیارهای دیگری نیز اشاره دارد: ـ ارتباط محتوا با هدف: ـ جذاب بودن محتوا: ـ تناسب با پیشینة تجربی فراگیر.» (13) در اینجا به‌طور مختصر به بررسی این موارد می‌پردازیم. 1ـ6. ارتباط محتوا با هدف از جمـله اصول اساسی که باید در طرح یک محتوا مد نظر قرار گیرد، ارتباط محتوا با هـدف آموزشی است. قرار گرفتن محتوا در جهت و سمت‌و سوی هدفِ آموزش، به حصول به مقصد و موفقیت فعالیت‌های آموزشی می‌انجامد. «محتوای آموزشی باید بر اساس هدف‌های آموزشی معین، تهیه و تنظیم شود. مطالب و فعالیت‌های پیشنهادی باید دقیقاً با هدف‌های کلی، جزئی و رفتاری، مطابق و همسو باشد تا تحقق آن را امکان‌پذیر سازد. به‌عبارت دیگر، رفتارهایی که در هدف‌های اجرایی ذکر می‌شوند، باید راهنمای گزینش محتوای آموزشی قرار گیرند.» (14) محتواهای آموزش ارزش‌ها باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که در راستای هدف اصلی از آموزش ارزش‌ها، یعنی ایجاد دانش، نگرش و بینش نسبت به مفاهیم ارزشی در میان آموزش گیرندگان باشد. 1ـ7. جذاب بودن محتوا محتواهای آموزشی باید به‌گونه‌ای باشند که قدرت جلب توجه و تمرکز حواس فراگیران را دارا باشند. جذابیت محتوا باعث افزایش میل به یادگیری و افزایش بازدهی آموزش خواهد شد. 1ـ8. تناسب با پیشینة تجربی فراگیر محتوا باید متناسب با تجربیات ِخانه و جامعه‌ای باشد که کودکان از آنجا آمده‌اند. مربی باید تلاش کند تا محتواهای آموزش ارزش‌ها در راستای تجربیات گذشتة کودکان باشد. تناسب محتواها با تجربیات گذشتة کودکان باعث می‌شود کودکان مطالب را به‌گونه‌ای ملموس دریابند و این امر به سهولت آموزش و سهل‌الوصول شدن دستیابی به هدف آموزش می‌انجامد. 1ـ9. پایة یادگیری مستمر و آموزش‌های بعدی انتخاب محتوا باید به‌گونه‌ای باشد که یادگیری‌های بعدی، آموزش را میسر سازد. (15)تجربیات یادگیری باید مبنای یادگیری‌های بعدی باشد. در مباحث ارزشی، مباحث محتوایی باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که مبحث جدید، زمینه را برای مباحث بعدی فراهم آورد؛ زیرا مباحث ارزشی به‌ویژه ارزش‌های دینی و اخلاقی، پایه و اساس یکدیگرند و می‌توانند به نوعی تکمیل‌کنندة یکدیگر باشند. از سویی، ارزش‌های موجود در هر یک از دو مقولة دین و اخلاق نیز به‌تنهایی، می‌توانند زمینه‌ساز یکدیگر باشند؛ بدین مفهوم که هر یک از ارزش‌های دینی بستر مناسبی برای ارزش دینی دیگری هستند. 1ـ10. فرصت دادن به انواع فعالیت‌های یادگیری: «تجربیات یادگیری باید به‌گونه‌ای فراهم شود که فعالیت‌های متعدد یادگیری را برانگیزد. مجاری مختلف ادراک فرد باید به کار آیند تا او به نحو ثمربخشی تجربه کند. در انتخاب محتوای برنامه‌ها باید سعی شود تا از تمامی مجاری ممکن برای درک بهتر آنها استفاده شود. شاید این امر بیشتر به نحوة ارائة محتوا مربوط باشد؛ اما در انتخاب محتوا هم باید به این امر توجه شود.» (16) 1ـ11. تناسب محتوا با مراحل رشد و توان فراگیران در تمامی مراحل تدریس، یادگیرنده، از جمله عوامل اساسی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد؛ از این‌رو، محتوای تدریس نیز نباید به‌گـونـه‌ای باشد که خارج از سطـح درک و فهم و توان یـادگیری یادگیـرنده باشد. در انتـخاب محتوا بـاید سطح معلومات یـادگیرنده و سن و قابلیت‌های مربوط به مراحل رشد یادگیرندگان، مورد توجه قرار گیرد. می‌توان گفت که عدم توجه به این نکتة اساسی، به دلیل ایجاد ناامنی، و یأس و احساس عدم توانایی در فراگیران، باعث ایجاد خلل در جریان آموزش می‌گردد. 1ـ12. کمک به رشد همه‌جانبة فرد «وجود آدمی از ابعاد مختلف شناختی، عاطفی، اجتماعی، اخلاقی، ایمانی و جسمانی تشکیل شده است و در آموزش فرد بایستی به تمام این جوانب توجه شود و مقدمات لازم برای رشد آنها فراهم گردد. عدم توجه به یکی از این جوانب، منجر به یک آموزش ناقص می‌گردد.» (17) 1ـ13. انتخاب محتوا بر اساس روش آموزش هر محتوایی را باید با روش خاصی آموزش داد و همة محتواها را نمی‌توان با یک روش آموزش داد؛ بنابراین، اگر در آموزش ارزش‌ها، مربی روش خاصی را در نظر دارد، باید به تنظیم محتوای خاصی برای آن روش بپردازد. 1ـ14. علاقة آموزش گیرنده علاقة آموزش‌گیرنده، باید در انتخاب محتواهای آموزشی مورد توجه مربی قرار گیرد. اگر محتوا به‌گونه‌ای باشد که علاقة مربی را برانگیزد، جریان آموزش با سهولت بیشتری ادامه می‌یابد؛ زیرا موجب ایجاد انگیزه در آموزش‌گیرنده می‌شود و تلاش او را برای فراگیری دو چندان می‌کند. 2. نحوة سازماندهی محتوا سازماندهی محتوا، بر اساس ملاک‌های متعددی صورت می‌گیرد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم. 2ـ1. توالی(تقدم و تأخر) تولی، ترتیب ارائة مفاهیم و مطالب است که اهمیت فراوانی دارد. توالی یکی از زمینه‌های عمدة بروز اختلاف نظر در زمینة سازماندهی محتوای برنامه است. «مهر محمدی (1367) در مقاله‌ای نظریه‌های مطرح‌شده در این زمینه را بیان می‌دارد: 1. گانیه: حرکت از ساده به پیچیده؛ 2. پیاژه: سیر از عینی به ذهنی؛ 3. قوای ذهنی: محور بودن موضوعات درسی ( دیسیپلین‌ها)؛ 4. برونر: محور بودن ساختار موضوعات درسی ( دیسیپلین‌ها)؛ 5. دیویی: تعامل شاگرد و معلم؛ 6. کمینیوس: سیر از موقعیت‌های واقعی به موقعیت‌های فرضی؛ 7. ایگن: سیر از موقعیت‌های فرضی به موقعیت‌های واقعی؛ 8. آزوبل: سیر از امور کلی به جزئی؛ 9. اسکینر: سیر از امور جزئی به کلی.» (18) بسیاری از صاحب‌نظران، اصول زیر را برای سازماندهی محتوا بیان می‌دارند: الف) سازماندهی محتوا از ساده و آسان به شکل پیچیده: «مطالب ساده و آسان، کار ایجاد انگیزه را برای یادگیری راحت می‌کند. انسان‌ها معمولاً در حل مسائل و پشت سر گذاشتن موانع، احساس شعف نموده و خود را افرادی توانا می‌یابند. چنین شور و شعف و احساس توانمندی، انگیزة درونی را برای یادگیری چند برابر می‌کند. مطالب ساده، اغلب مطالب پایداری بوده و بیشتر این دسته مطالب، شکل‌دهندة اجزای محتواهای پیچیده و دشوار هستند.» (19) برای نمونه، آموزش ارزش‌هایی چون مهربانی، دوستی و محبت، به‌مراتب آسان‌تر از آموزش ارزش عدالت می‌باشد که دارای جوانب متعددی است و گاهی باز نمودن مفهوم آن برای فراگیران، ممکن است باعث ایجاد ابهاماتی شود. ب) سازماندهی محتوا از کل به جزء «قبل از پرداختن به جزئیات، عنوان کردن مفاهیم کلی لازم است.» مثلاً پیش از آموزش مبارزه با وسوسه‌های شیطانی و نفسانی، باید دربارة عواقب و زیان‌های ناشی از وساوس شیطانی و نفسانی باید صحبت کرد. ج) استفاده از روش سازمان دهی مطالب «محتوای بخشی از مواد آموزشی به‌گونه‌ای است که به‌طور طبیعی باید طبق یک سلسله مراتب ویژه ارائه شود.» (20) برای مثال، در آموزش نماز خواندن، ابتدا مربی باید پیش از آموزش به فراگیر بفهماند که برای چه کسی نماز می‌خواند؟ چرا نماز می‌خواند؟ نماز خواندن چه فوایدی را در پی دارد؟ و نماز نخواندن چه عواقبی را به‌دنبال دارد؟ آن‌گاه پس از تثبیت مفهوم نماز در ذهن متربی و پذیرش آن توسط وی، به آموزش آن بپردازد. چ) سیر حرکت از معلوم به‌طرف مجهول «ترکیب و ترتیب محتوای آموزش به‌گونه‌ای تعیین شود که با معلومات فعلی یادگیرندگان آغاز شود و به‌طرف دانش جدید حرکت کند. همچنین آغاز کردن، با مفاهیمی است که برای فراگیران شناخته‌شده است. سپس مرتبط ساختن آنها با مفاهیم مشابه جدید.» (21) لازم است که در امر آموزش ارزش‌ها به‌گونه‌ای به پردازش اطلاعات پرداخته شود که متربی، ناگهان با توده‌ای از ناگفته‌ها و مجهولات روبه‌رو نگردد که اگر چنین شود، این امر به ایجاد تنش و در نتیجه یأس از عدم درک مطالب در متربی می‌انجامد و به یقین امر آموزش را در همان ابتدا مختل می‌کند؛ بنابراین واجب است که این سیر حرکتی از معلوم به مجهول، با مهارت مربی اجرا شود. ح) استفاده از ترتیب عملکرد: «این اصل می‌رساند که ترتیب تدوین محتوا باید بر اساس روال انجام گرفتن وظایف اثر بپذیرد.» (22) برای نمونه، در مورد آموزش ارزش‌های دینی می‌توان به آموزش نماز اشاره کرد که باید تمام ارکان، مستحبات یا واجبات نماز، به‌ترتیب خاص خود آموزش داده شود تا متربی به همان گونه عمل کند و نماز بخواند؛ مثلاً باید بداند که نمی‌توان جای تشهد را با اذان و اقامه عوض کرد. 2ـ2. مداومت یا استمرار «عناصر اصلی، یک محتوا بایستی در طول زمان از راه تجربه و آزمایش تکرار شوند. به عبارت دیگر، برای ایجاد مهارتهای خاص در فراگیران، باید زمان لازم برای پرورش آن مهارت و ارائة فرصت‌های کافی به فراگیران در محتوا داده شده باشد.» (23) همچون سایر فعالیت‌های یادگیری، در آموزش ارزش‌ها نیز مداومت و استمرار در تکرار و تمرین محتواهای ارزشی می‌تواند تأثیر بسزایی بر یادگیری، و سرانجام تثبیت ارزش‌ها در ضمیر فراگیران داشته باشد. 2ـ3. وحدت و یک‌پارچگی محتوای برنامة درسی باید به‌گونه‌ای باشد که برداشت‌های فراگیران در دروس مختلف در جهت تأئید یکدیگر باشند؛ یعنی بین مطالب و تجارب، پیوستگی و ارتباط وجود داشته باشد (همان) برای مثال، وقتی از مضرات ربا، ریا، بدحجابی و ـ صحبت می‌کنیم، محتواهای ما، اعم از داستان، شعر، فیلم و... نیز باید این مطلب را تأیید کند. بدین منظور، می‌توان به طـور غیرمستقیم در قالب تدوین محتوای سایر دروس آموزشی (تاریخ، زمین‌شناسی، فیزیک، جغرافی، دینی و...) به گونه‌ای ماهرانه ارزش‌ها را گنجاند و آموزش داد. پی نوشت ها: 1. حسن شعبانی، مهارت های آموزشی و پرورشی (روش ها و فنون تدریس)، 183. 2. علی تقی‌پور ظهیر، مقدمه ای بر برنامه ریزی آموزشی و درسی، ص 178. 3. ر.ک: احمد احمدی، روانشناسی نوجوانان و جوانان شامل ویژگی های رفتاری،تحصیلی،شغلی،بزهکاری و اعتیاد. 4. حسن شعبانی، مهارت های آموزشی و پرورشی(روش ها و فنون تدریس)، ص 183. 5. محبوبه سیدی، «تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی جهارم ابتدایی بر اساس تکنیک ویلیام رومی و مقایسه محتوایی کتاب بر اساس هدف های رفتاری حیطه شناختی بلوم»، دو فصلنامه، ش 1، پیاپی 3، ص49. 6. رضوان، حکیم‌زاده، علیرضا کیامنش، محمدعطاران، «تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دوره راهنمایی با توجه به مسایل و مباحث روز جهانی در حوزه برنامه های درسی»، فصل نامه مطالعات برنامه درسی،1386،ش 5،54-27. 7. غلامرضا عزیزی، مقدمات برنامه ریزی آموزشی و درسی،ص 64-63. 8. حسن ملکی، برنامه ریزی درسی ( راهنمای عمل)، ص 116-117. 9. غلامرضا عزیزی، مقدمات برنامه ریزی آموزشی و درسی، ص 64-63. 10. همان، ص 64. 11. حسن ملکی، برنامه ریزی درسی ( راهنمای عمل)، ص 117. 12. حسن شعبانی، مهارت های آموزشی و پرورشی (روشها و فنون تدریس)، ص 185 13.علی میرزابیگی، برنامه‌ریزی درسی و طرح درسی و طرح درس در آموزش رسمی و تربیت نیروی انسانی،ص 165. 14. حسن شعبانی، مهارتهای آموزشی و پرورشی ( روشها و فنون تدریس)، ص 180. 15. ر.ک: الف.لوی، مشایخ، مبانی برنامه ریزی آموزشی (برنامه ریزی درسی مدارس). 16. نعمت الله موسی‌پور، مبانی برنامه ریزی آموزش متوسطه، ص 117. 17. همان 18. همان، ص 122. 19. محرم آقازاده، محمد احدیان، راهنمای عملی برنامه ریزی درس، ص 64. 20. همان، ص 64. 21. علی میرزابیگی، برنامه‌ریزی درسی و... ، ص 199. 22. محرم آقازاده، محمد احدیان، راهنمای عملی برنامه ریزی درس، ص 66. 23. علی ابراهیمی، برنامه ریزی درسی (راهبردهای نوین)، ص 109. منابع نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، جمال، 1387. آقازاده، محرم و احدیان، محمد، راهنمای عملی برنامه ریزی درسی، تهران، نورپردازان(پیوند)، 1377. ابراهیمی، علی، برنامه ریزی درسی (راهبردهای نوین)، تهران، فکر نو، 1377. ابریشمی، احمد، مثل شناسی و مثل نگاری، تهران، زیور، 1377. احمدی، احمد، روانشناسی نوجوانان و جوانان شامل ویژگیهای رفتاری، تحصیلی، شغلی، بزهکاری واعتیاد، اصفهان، مشعل، 1382. اعتصامی، پروین، دیوان پروین اعتصامی، قم، آل‌طه، 1389. تقی‌پور ظهیر، علی، مقدمه‌ای برنامه ریزی آموزشی و درسی، تهران، آگه، 1383. حکیم‌زاده، رضوان؛ کیامنش، علیرضا و عطاران، محمد، «تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دوره راهنمایی با توجه به مسایل و مباحث روز جهانی در حوزه برنامه‌های درسی»، مطالعات برنامه درسی، ش5، 1386، 54-27. جوادی یگانه، عبدالهیان، حمید، دین در رسانه، تهران، طرح آینده، 1386. رهبر، محمدتقی ، رحیمیان، محمد حسن، اخلاق و تربیت اسلامی، تهران، سمت، 1377. سیدی، محبوبه، «تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی جهارم ابتدایی بر اساس تکنیک ویلیام رومی و مقایسه محتوایی کتاب بر اساس هدف‌های رفتاری حیطه شناختی بلوم»، دو فصلنامه، سال اول، ش 1، پیاپی 3، 1389. شعبانی، حسن، مهارتهای آموزشی و پرورشی(روشها و فنون تدریس)، تهران، سمت، 1384. صانعی، پرویز، جامعه شناسی ارزش‌ها، تهران، گنج دانش، 1372. عزیزی، غلامرضا، مقدمات برنامه ریزی آموزشی و درسی، تهران، دبیزش، 1387. فرهادیان، رضا، مبانی تعلیم و تربیت در قرآن و احادیث، قم، دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1387. فیروز، شیرزمان، فلسفه اخلاقی ناصر خسرو و ریشه‌های آن، اسلام آباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، 1371. مرادی، ژیلا، درونی شدن ارزش‌ها، تهران، مدحت، 1387. ملکی، حسن، برنامه ریزی درسی (راهنمای عمل)، چ ششم، تهران، مدرسه، 1383. موسی‌پور، نعمت‌الله، مبانی برنامه ریزی آموزش متوسطه، مشهد، آستان قدس رضوی، 1381. موسوی کاشمری، مهدی، روش‌های تربیت، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1379. میرزابیگی، علی، برنامه ریزی درسی و طرح درسی و طرح درس در آموزش رسمی و تربیت نیروی انسانی، تهران، سیطرون، 1380. نراقی، احمد، معراج السعاده، چ سوم. قم، علویون، 1389. - Baily, Richard, Teaching values and citizenship across the curriculum, London, Routledge falmer., 2004. -Gaur, RR. Sangal, R. Bag aria, GP, Introduction To Value Education, New Delhi, Excel books, 2010. منبع: فصلنامه پژوهش های تربیتی – شماره 8 ادامه دارد ...
94/02/16 - 01:30
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 190]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها