واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: ایسکانیوز: امروز چهارشنبه پنجم دیماه سالروز تولد تئاتری ترین کارگردان سینمای ایران ؛ یکی از برجسته ترین نمایش نامه نویسان تاریخ ایران و جهان "بهرام بیضایی" است. بهرام بیضایی در ۱۳۱۷ در تهران متولد شد، در دارالفنون درس خواند، وقتی سال آخر دبیرستان بود نمایشهای آرش و اژدهاک را نوشت و تحصیل در رشته ادبیات فارسی دانشگاه را به دلیل رد پایان نامه اش ترک کرد. فعالیت نوشتاری را از سال 1338 با نوشتن نقد، تحقیق و مطالب پراکنده درباره تئاتر و سینما در نشریات علم و زندگی، هنر و سینما، گاهنامه ی آرش، مجله موسیقی، کیهان ماه، ماهنامه ی ستاره ی سینما، ویژه ی سینما و تئاتر، کتاب چراغ و ... آغاز کرد که تا سال 1361 ادامه داشت. تحقیقات ارائه شده توسط وی پس از گذشت نزدیک به چهل سال، هنوز از معدود آثار چاپ شده در زمینه های مذکور به شمار می آیند. وی در کنار این تحقیقات، از همان سال ها نمایشنامه نویسی را شروع کرد، که بسیاری از آنها طی سال های بعد علاوه بر کارگردانی توسط خودش، توسط دیگران به روی صحنه برده شد. بیضایی با نگارش نمایشنامه عروسکیها در ۱۳۴۱ کار خود را در حوزه نمایش شروع کرد و یک سال بعد پهلوان اکبر می میرد را نوشت که در همان سال عباس جوانمرد آن را روی صحنه برد. در ۱۳۴۵ نمایش میراث را با بازی جمشید مشایخی و محمود دولت آبادی در تئاتر سنگلج اجرا کرد. با ساخت فیلم کوتاه عمو سیبیلو با بازی صادق بهرامی فعالیت سینمایی خود را آغاز کرد و با اولین فیلم بلندش رگبار با هنرمندی پرویز فنی زاده و پروانه معصومی یکی از بهترین فیلمهای تاریخ سینمای ایران را ساخت و به عنوان هنرمندی متعهد و نوآور شناخته تر شد. پیش از انقلاب فیلم های سفر، کلاغ، غریبه و مه و چریکه تارا را ساخت. چریکه تارا قبل و بعد از انقلاب در توقیف ماند. بعد از انقلاب نمایشهای مرگ یزدگرد و سلطان مار را روی صحنه برد. بعد از سالها ممنوع الصحنه بودن نمایشهای کارنامه بندار بیدخش و سپس بانو آئویی و سال گذشته نمایش مجلس شبیه خوانی در ذکر مصائب نوید ماکان و همسرش رخشید فرزین را روی صحنه برد که روی صحنه توقیف شد. پس از انقلاب در عرصه سینما مرگ یزدگرد را به تصویر کشید و در اواسط دهه شصت فیلم باشو غریبه کوچک را ساخت که در سال 1368 در جشنواره فیلم فجر نمایش داده شد و با استقبال جامعه فرهنگی و مخاطبان روبرو گردید و سال بعد شاید وقتی دیگر را نوشت و کارگردانی کرد. اوایل دهه هفتاد فیلم متفاوت مسافران و چهار سال پیش سگ کشی را ساخت و آخرین کار سینمایی او ساخت یک قسمت از مجموعه مستند فرش ایران به نام فرش سخنگو است. براساس فیلمنامه های او پنج فیلم توسط کارگردانان دیگر ساخته شده است، از جمله فیلم روز واقعه که وقایع آن در روز عاشورا در کربلا می گذرد. بیضائی از معدود کارگردانانی است که فیلمهایش به جشنواره های خارجی فرستاده نمی شود. آثار او در عرصه ادبیات نمایشی نیز عبارتند از کتاب تحقیقی معروف نمایش در ایران و نمایشنامه های خاطرات لیلا دختر ادریس،سلطان مار، آرش، خاطرات هنرپیشه نقش دوم،سلطان آبسکون،راه توفانی فرمان پسر فرمان از میان تاریکی،دیوان بلخ، آهو،سلندر،طلحک و دیگران، آوازهای ننه آرسو،پرونده قدیمی پیرآباد،مغولها،پرده خانه،طومار شیخ شرزین،سه صندوق،دیباچه نوین شاهنامه و دهها نمایشنامه دیگر. نقش زنان در نمایشنامه ها ( و فیلمنامه های ) بهرام بیضایی همواره نقش پر رنگ و غیر قابل انکاری بوده است. و همیشه زنان در آثار او همسطح مردان عمل می کنند و بیضایی به آنان همچون جنس مخالفشان – مردان – اهمیت می دهد. هموازه زن در تصاویر دراماتیک او تاثیرگذار هستند و بیننده نمی تواند به راحتی از کنار آن ها عبور کند و بی تفاوت بگذرد. اگر به نوشته ها و آثار صحنه ای و تصویری او توجه کنیم گاه مستقیم و گاه غیر مستقیم و در بطن جملات و معانی دیالوگ ها و گفت و گوهای شخصیت های نوشته های او زن همواره در سایه اقتدار و قدرت مردان جامعه از آغاز تاریخ تاکنون قرارگرفته ، او این هدایت گم شده را در تاریخ جست وجو می کند ، زیرا معتقد است که نقش زن در تاریخ فراموش شده و گمشده است . نکته قابل تئجه در آثار بیضایی زبان روایتی اوست که در اکثر نمایشنامه هایش زبانی فاخر و بسیار دلنشین است بویژه در آثاری چون "دیباچه نوین شاهنامه" یا در" روز واقعه" چنان لحن حماسی به خود می گیرد که بی اختیار شاهنامه فردوسی به ذهن خواننده متبادر می شود. شاید یکی از دلایل مقایسه پنهان و آشکار زبان و موقعیت بیضائی با فردوسی در همین نکته نهفته باشد. آنچه آثار بیضایی بویژه نمایشنامه های او را از آثار دیگر هنرمندان متمایز می کند بجز زبان پیراسته و فاخر نگاه متفاوتی است که او به زن و جایگاه او در زندگی و اجتماع دارد. زنان بیضائی، زنانی مقتدر، شجاع، با اعتماد به نفس و آگاهند. در حال حاضر بهرام بیضایی به سختی مشغول تمرین تازه ترین نمایش خود با نام “افرا” است تا آن را به روی صحنه ببرد، اما در همین زمانها برای دومین بار در سال جاری پروانه ساخت فیلمی از سوی ارشاد برای این کارگردان پر اعتبار سینما و تئتار کشور صادر شد و قرار است “وقتی همه خوابیم” را که فیلمنامه اش را تابستان گذشته نوشته، تا پایان سال جاری جلوی دوربین ببرد. با این حساب امسال برای بهرام بیضایی سالی پرکار خواهد بود. در سالهای اخیر مشکلات ناشی از ممیزی و نیز سخت گیری های خود او باعث شده است که در عرصه فیلمسازی و حتی اجرای نمایش حضور کم تری داشته و بیش تر به نوشتن بپردازد. او از سال 1370 به این سو - یعنی در هفده سال اخیر - تنها دو فیلم مسافران و سگ کشی را ساخته است. بهرام بیضایی پس از سک گشی دیگر نتوانست فیلمی بسازد تا اوایل امسال که برای ساختن “لبه پرتگاه” خبرساز شد و با معرفی بازیگران کار را شروع کرد. اما به خاطر اختلافاتی که با تهیه کننده پیدا کرد، فیلم متوقف شد. قرار بود در آن فیلم محمدرضا گلزار، مهران مدیری، مژده شمسایی و نگار فروزنده نقش های اصلی را بازی کنند. بیضایی پس از این ماجرا دعوت مرکز هنرهای نمایشی را برای اجرای یک نمایش قبول کرد و اکنون نمایش افرا را در فرهنگسرای نیاوران تمرین می کند . قرار بود بیضایی در اواخر آبان ماه "افرا" را در سالن اصلی تئاتر شهر به روی صحنه ببرد اما این اجرا تا کنون هر بار به دلایل مختلف از جمله آماده نبودن سالن اصلی و تاخیر پیمانکار در تحویل به موقع تئاتر شهر به تاخیر افتاده است. اما بر طبق اخرین شنیده ها قرار است در اواخر دی ماه در تالار مولوی روی صحنه برود. معمولا نمایش های بیضایی در تهران با استقبال بسیار روبه رو می شود. آخرین نمایش او به ماجرای قتل های زنجیره ای اختصاص داشت که در آخرین ماه های دولت قبلی در سالن اصلی تئاتر شهر روی صحنه رفت و با استقبال زیادی روبه رو شد. آن نمایش در حالی که قرار بود ۴۰ شب اجرا شود، پس از ۲۵ اجرا متوقف شد. دلیل رسمی توقف نمایش اعلام نشد، اما به نظر می رسید فشارهای سیاسی عامل آن بوده است. بیضایی آغاز ساخت فیلم را به پیدا شدن یک سرمایه گذار مناسب موکول کرده است، اما امیدوار است که بتواند تا پایان سال آن را آغاز کند. او گفته است: “قصد دارم با انجام پیش تولید تا پایان سال جاری فیلمبرداری “وقتی همه خوابیم” را شروع کنم و به پایان برسانم و قاعدتا عمده کار در زمستان خواهد گذشت.” بهرام بیضایی درباره فیلم تازه اش گفته است: “خلاصه داستان خطی برای آن در نظر نگرفته ام، اما باید بگویم در دل این فیلمنامه ژانرهای مختلفی مثل ژانر اجتماعی جا می گیرد و مضمون فراگیری دارد که می تواند هر ژانر را در برگیرد.” در کارنامه پر بار هنری تئاتری ترین کارگدان سینمای ایران تنها ساخت 9 مورد فیلم به عنوان کارگدان دیده می شود، کارنامه ای که با "رگبار" در سال 1351 شروع شد و تا کنون به" سگ کشی" در سال 1379 ختم شده است. بیضایی یکی از ماندگار ترین فیلم های تاریخ سینمای ایران را در سال 65 با نام " باشو غریبه کوچک" و با بازی زیبای سوسن تسلیمی ساخت. و مابقی فیلم های او(مسافران (۱۳۷۰) ،شاید وقتی دیگر (۱۳۶۶) ، مرگ یزدگرد (۱۳۶۱) ،چریکه تارا (۱۳۵۷) ،کلاغ (۱۳۵۶) ،غریبه و مه (۱۳۵۳) در کنار آثار تئاتری وی برای همیشه جزو آثار ماندگار ایران به جای خواهند ماند.120
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 502]