تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1836010053
منابع موقوفات آستان قدس رضوي و فهرست واقفان مشهد مقدس
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
منابع موقوفات آستان قدس رضوي و فهرست واقفان مشهد مقدس نويسنده: عزيزالله عطاردي منابع مربوط به موقوفات بيشتر وقفنامههاي آستان قدس رضوي و يا مساجد و مدارس مشهد مقدس در طول تاريخ در جنگها و غارتهاي دشمنان و مخالفان غارت شده و از بين رفتهاند. بخشي از وقفنامهها هم به دست افراد متنفذ و بياعتقاد و متجاوز به املاک و رقبات وقفي از آستان قدس خارج شده است. در اينجا بخشي از منابع مربوط به موقوفات اعم از کتب تاريخي و طومارها و مجموعههاي وقفي به نظر خوانندگان ميرسد. تاريخ بيهقي ابوالفضل بيهقي از دبيران و منشيان دورهي محمود غزنوي است. او در حالات تعدادي از رجال و کارگزاران حکومت غزنويان از آثار خير آنها در مشهد رضا - عليهالسلام - سخن ميگويد، و از موقوفات آنان دربارهي عمران و آبادي مشهد مقدس ياد ميکند. تاريخ عالم آراي عباسي اسکندربيک ترکمان از مورخان و منشيان عهد صفوي در اين کتاب از توجه سلاطين صفوي و اقدام آنها در عمران و آبادي مشهد مقدس و موقوفات آنان ياد کرده است. طومار علي شاه افشار علي شاه افشار برادرزادهي نادرشاه افشار بعد از کشته شدن نادر چندي در مشهد مقدس به حکومت و سلطنت رسيد و خود را به نام عادلشاه معرفي کرد. عادلشاه دستور داد اسامي موقوفات و تعداد رقبات وقفي آستان قدس رضوي را در طوماري بنويسند. او علاوه بر ضبط اسامي رقبات وقفي و تعيين حدود و ثغور آنها براي نظم آستانهي مقدسه هم، دستورات و احکامي صادر کرد و به کارگزاران روضهي مبارکهي رضويه ابلاغ نمود و آنها را موظف ساخت تا بر پايهي دستورات عمل کنند و وظايف خود را انجام دهند. طومار علي شاه هماکنون در آستان قدس رضوي محفوظ است. طومار عضدالملک مرحوم سيد محمد حسين عضدالملک که مدتي وزير خارجه بود در زمان ناصرالدين شاه به نيابت توليت برگزيده ميشود. او هنگام ورود به مشهد و استقرار در آستان قدس رضوي موقوفات و رقبات متعلق به آستان قدس را مرور ميکند تا از مندرجات آنها اطلاع يابد. در آن زمان اسامي موقوفات در ورقههاي کوچکي به خط سياق (فرد) نوشته شده بود. عضدالملک دستور داد همهي آن ورقههاي گوناگون را در يک جا گرد آورند و مجموعهاي از اوقاف را فراهم نمايند تا دسترسي به آن آسان شود. از اين رو طوماري جديد از اوقاف را مينويسند که به طومار عضدالملک معروف است. طومار در سال 1273 نوشته و براي امضا به تهران فرستاده شد تا ناصرالدين شاه هم آن را امضا کند. اين طومار پس از امضا بار ديگر به مشهد برميگردد. 39 نفر از علماي مشهد نيز آن را امضا کردهاند. فهرست نوروزعلي بسطامي نوروزعلي بسطامي، فهرستي از رقبات وقفي آستان قدس را در کتاب خود، فردوسالتواريخ، آورده است. مطلع الشمس اعتمادالسلطنه مترجم دربار ناصرالدين شاه و وزير مطبوعات در آن زمان، همراه ناصرالدين شاه به خراسان رفت و هنگام اقامت در مشهد مقدس تحقيقات و يادداشتهايي در اين سفر جمع کرد و بعد به صورت کتابي به نام مطلعالشمس به چاپ رسانيد. در کتاب مطلعالشمس دربارهي بارگاه ملکوتي حضرت رضا - عليهالسلام - هم مطالب زيادي نقل شده است. از آن جمله راجع به موقوفات رضوي هم سخن به ميان آمده ولي جامع نيست. کتابچهي صديق الدوله ميرزا محمدرضا صديقالدوله در سال 1317 قمري نايبالتوليهي آستان قدس بود. او هنگام تصدي اين مقام طوماري از رقبات وقفي روضهي مبارکهي رضويه را فراهم کرد، و نام آن را آثارالرضويه گذاشت. اين کتاب همان زمان در چاپخانهي سنگي مشهد به چاپ رسيد. اين کتاب در حقيقت تکميل طومار علي شاه و طومار عضدالملک بود و رقباتي که در آن دو طومار نيامده بودند در اينجا ذکر شده است. ظاهرا طومار صديقالدوله نخستين کتابي است که دربارهي موقوفات آستان قدس به چاپ رسيده اما ناياب است. جزوهي خطي عهد ناصري در زمان ناصرالدين شاه جزوهاي دربارهي چند رقبهي وقفي آستان قدس نوشته شده است. اين نسخه از ابتدا و انتها ناقص است از اين رو جامع آن شناخته نشد. نسخهي مزبور مدتي دست نگارنده بود و از آن استفاده شد. جزوهي محمد ولي خان اسدي محمدولي خان اسدي هنگامي که به عنوان نيابت توليت به مشهد مقدس رفت دستور داد گروهي از علما و موجهين شهر مشهد و تعدادي از کارمندان باسابقهي آستان قدس وقفنامهها را که در کتابخانهي آستان قدس بود ، مطالعه کنند و فهرستي از آنها را تهيه نمايند. در اين باره تحقيقات زيادي توسط گروه مزبور انجام گرفت و فهرستي تهيه شد و در سال 1306 در يک کتابچه تنظيم و ذيل صفحات آن هم توسط آيتاللهزاده خراساني امضا شد. اين جزوه هماکنون در آستان قدس رضوي موجود است. کتابچهي خطي دربارهي موقوفات آستانه در کتابخانهي آستان قدس رضوي جزوهاي به خط ميرزا احمد نيريزي - خطاط معروف - محفوظ است. در اين جزوه تعدادي از رقبات وقفي آستان قدس ذکر شده است. از آن جمله موقوفات سلطان حسين صفوي ميباشد که سجل شاه سلطان حسين هم در آن ديده ميشود. اين جزوهي زيبا و هنري معلوم نيست در چه زماني از آستان قدس بيرون برده شده بود. محمدولي خان اسدي اين وقفنامه را در سمنان ديد و آن را به مبلغ نود تومان خريد و به کتابخانهي آستان قدس رضوي سپرد. وقف نامههاي آستان قدس اين عنوان کتابي است که در آن از وقفنامههاي آستان قدس ياد شده است. از مؤلف و تاريخ تأليف آن اطلاعي در دست نيست. کتاب مزبور خطي و به شمارهي 1988 در کتابخانهي مرکزي دانشگاه تهران ثبت شده است. کتابچهي مختاربک مختاربک از کارگزاران آستان قدس رضوي بوده است و در سال 1282 قمري اين کتابچه را تأليف و در آن از موقوفات آستان قدس و مصارف آنها ياد کرده است. کتابچه به خط سياق بوده، مرحوم عبدالحميد مولوي بر اين کتابچه شرحي نوشته و رساله هم نزد او بوده است. موقوفات آستان قدس اين کتاب جامعترين کتابي است که تاکنون دربارهي موقوفات آستان قدس رضوي تأليف شده است. اين کتاب از تأليفات دانشمند و محقق معروف مرحوم حاج عبدالحميد مولوي رييس ادارهي املاک آستان قدس رضوي است که بسيار جامع تأليف شده است. باقر پيرنيا نايبالتوليهي آستان قدس رضوي در سال 1346 دستور داد گروهي از اشخاص بصير و مطلع به امور، موقوفات آستان قدس را بررسي کنند و يک فهرست جامع دربارهي رقبات وقفي آستانهي رضويه فراهم آورند. از جمله افراد اين هيأت ميتوان از آقايان عبدالحميد مولوي، سيد عبدالحسين مجيد فياض، فضلالله مؤتمن و علياصغر امينيان ياد کرد. اين هيأت در مرداد ماه سال 1346 شمسي کار خواندن طومارها و وقفنامهها را آغاز کرد. بعد از سالها تحقيق و فعاليت مداوم اين کار انجام گرفت و مجموعهي بزرگي از موقوفات آستان قدس فراهم آمد، و سپس به صورت کتابي با مسؤوليت مرحوم مولوي مدون و براي چاپ آماده شد و حتي قرارداد چاپ آن هم بين آستان قدس و مرحوم مولوي تنظيم گرديد. اين کتاب در هشت دفتر ماشيننويسي و تايب شده و اکنون در کتابچهي آستان قدس رضوي موجود است. نسخهي ديگري هم از اين کتاب در منزل يکي از علماي مشهد که او هم جزو اين گروه بوده، موجود است. اما اين کتاب متأسفانه هنوز به چاپ نرسيده است. فهرست موقوفات آستان قدس در ادارهي املاک آستان قدس رضوي فهرستي به صورت الفبايي از موقوفات مرتب شده است. در اين فهرست نام واقف، موقوفه و محل وقف در مناطق مختلف آمده است و تاريخ وقف رقبه هم در آن ذکر شده است .اين فهرست اگرچه مختصر است ولي بسيار جامع ميباشد. اين فهرست هم از آثار مرحوم عبدالحميد مولوي است. او در يکي از آثار خود مينويسد: من پس از اينکه موقوفات آستان قدس را مرتب کردم و براي چاپ آماده نمودم، در پايان فهرستي براي آن ترتيب دادم. اين فهرست از نظر تاريخي و جغرافيايي اهميت دارد. راهنماي آستان قدس رضوي اين کتاب تأليف مرحوم علي مؤتمن است. او يکي از کارگزاران روضهي منورهي رضويه بود، و سالها در آستان قدس کار ميکرد. کتاب راهنماي آستان قدس به مناسبتهايي از موقوفات هم بحث کرده و ميتواند به عنوان يکي از مصادر و مآخذ موقوفات مشهد مورد استفاده قرار گيرد. تاريخ آستان قدس رضوي اين کتاب تأليف نگارنده است که در هزار صفحه چاپ شده و بخش اول کتاب فرهنگ خراسان است. در اين کتاب هم دربارهي آستان قدس و مسجد جامع گوهرشاد مطالبي آمده است. مجموعهي اوقاف خراسان ادارهي کل اوقاف و امور خيريهي استان خراسان از چند سال قبل مشغول تدوين کتابي جامع دربارهي اوقاف مشهد مقدس است. در اين مجموعه دربارهي موقوفات و واقفان تحقيق ميشود و رقبات وقفي شناسايي ميگردند. فهرستي از کارهاي ادارهي کل اوقاف و امور خيريهي استان خراسان به نظر نگارنده رسيده است. ادارهي کل اوقاف و امور خيريهي استان خراسان دربارهي موقوفاتي که از نظر قانوني تحت نظارت آن اداره قرار دارد تحقيق ميکند. ما در اينجا از ذکر اسامي واقفان اين مجموعه به جهت کثرت اسامي معذور هستيم و اميدواريم هر چه زودتر تحقيقات به پايان برسد و کتاب در اختيار همگان قرار گيرد. جناب آقاي شيباني مدير کل محترم اوقاف خراسان و همکارانشان در تحقيق و تدوين موقوفات مشهد مقدس بسيار کوشيده و هزاران سند وقفي را مورد بررسي قرار دادهاند. موفقيت معظمله و همکارانشان را از خداوند مهربان خواستاريم. فهرست واقفان مشهد مقدس در اينجا نام کساني را که در مشهد مقدس رضوي در طول تاريخ، موقوفهاي از خود به جاي گذاشتهاند به طور اجمال ذکر ميکنيم. اين موقوفات شامل مساجد، مدارس، حسينيهها، کتابخانهها، بيمارستانها، آبانبارها، رباطها و ساير مؤسسات عامالمنفعه ميباشد. ما اين اسامي را از اسناد و مدارک و کتب تاريخي و تذکرهها استخراج کردهايم و صورت رقبات وقفي را هم در اينجا خواهيم آورد. اگر چه بسياري از آن رقبات اکنون وجود ندارند و در مسير تاريخ به عللي از بين رفتهاند. اين اسامي به صورت الفبايي تنظيم شده است تا به سهولت از آنها استفاده شود. آصف الدوله اللهيارخان آصفالدوله صدر اعظم فتحعلي شاه قاجار بود. او در زمان محمدشاه قاجار حاکم خراسان شد . وي هنگام اقامت در مشهد مقدس کاريزي براي چهارباغ حفر کرد، و اين کاريز سالها جريان داشت و بعد در اثر حفر چاه عميق در مجاورت آن خشک گرديد. آغچه آغچه يکي از بانوان عصر تيموري است. اين بانو در مشهد مقدس رضوي بازارچه و گرمابهاي درست کرد. بازارچه و حمام آغچه در سال 1354 ويران گرديد. ابوالحسن صاحب نسق او که يکي از کارگزاران آستان قدس رضوي بود. در سال 1129 نصف قريهي شيرين درزاب را وقف ايتام سادات نمود. اسماعيل خان ظاهرا اين واقف اهل شهرستان خوي بوده است. او در سال 1308 قمري شش دانگ مزرعهي زاغه را که در دو فرسنگي خوي ميباشد به آستانهي مقدسهي رضويه وقف کرده است. اسماعيل اين واقف ظاهرا اهل قوچان بوده و در سال 1251 ده سهم از يک صد و چهار سهم مزرعهي حسينآباد قوچان را وقف آستان قدس رضوي نموده است. الله وردي خان گرجي او در زمان شاه عباس حاکم فارس بود. وي دهکدهي دوله را که در شمال مشهد مقدس ميباشد وقف آستانهي مقدسهي رضويه نمود. امام وردي خان او از عشيرهي بيات نيشابور بوده است. اماموردي خان سه رقبهي وقفي به نام نجفآباد، سنجليه و باغ آن، و محمدآباد را در اطراف نيشابور وقف آستان قدس کرده است. امي خانم او دختر بهاءالدين ابردهي بوده و در سال 1333 قمري ملکي را وقف آستان قدس کرده است. انيس الدوله او يکي از همسران ناصرالدين شاه بود. وي يک سوم بازار زرگرها را در مشهد مقدس خريداري کرد و به آستان مقدسه وقف نمود و درآمد آن را به روضهخواني در اماکن متبرکه و روشنايي و تنظيف درب نقره که خود آن را نصب کرده بود اختصاص داد. اين بازار بين صحن عتيق و جديد قرار داشت و در سال 1354 تخريب گرديد. بابا خان معتمد التوليه باباخان يک زوج از مزرعهي اسماعيلآباد ميان ولايت را وقف مکتبخانهي ايتام سادات و مزار برادر خود ميرزا رحيم مستوفي نمود. باقر سمناني يکي از خادمان روضهي مبارکهي رضويه بود. وي يک زوج و فرد از خين چماقي ميان ولايت و همچنين يک باب خانه را در مشهد وقف روضهخواني کرد. بهاءالدين وي دهکدهي محمدآباد را که در خارج دروازهي نوقان بود و آن را محمدآباد سهگوشه ميگفتند وقف طلاب علوم ديني و غذاي زائران کرد. بيک آغا خانم اين بانو ظاهرا اهل قزوين بوده و در سال 997 قريهي سليمانآباد را در منطقهي بشاريات قزوين به آستان قدس رضوي وقف کرده است. جان خانم او در سال 1266 شش دانگ سرده را در نيشابور وقف روضهي منورهي رضويه کرده است. جعفر خان بک او در سال 1172 يک دانگ از شش دانگ دهکدهي ادک را در نيشابور وقف آستان قدس رضوي نموده است. جعفر قلي ميرشکارباشي جعفر قلي در سال 1125 در مشهد مقدس آسيابي ساخت. اين آسياب با آب نهر بالا خيابان که از چشمه کلاس به طرف مشهد جريان داشت کار ميکرد، و تا سال 1307 خورشيدي داير بود. جعفر قلي ميرزا وي شش دانگ از مزرعهي عاشقان و ربع مزرعهي خارستانک را که در منطقهي ميان ولايت مشهد ميباشند وقف آستان قدس نموده است. جعفر مازندراني او در سال 1312 قمري ده جريب شاليزار را در ساري وقف آستان قدس رضوي نموده است. جمالي قزويني آقا جمالي قزويني مزرعهاي را در قزوين وقف آستانهي مقدسه و تأمين روشنائي حرم مطهر کرده بود. اين موقوفه در اثر توسعهي شهر قزوين اکنون داخل شهر قرار گرفته است. حبيب رشتي حاج ميرزا حبيبالله رشتي ولد مرحوم حاج حسن خان قاجار در سال 1294 شش دانگ منزل خود را در مشهد وقف جناب سيدالشهدا - عليهالسلام - و روضهخواني در شبهاي جمعه نموده است. حسامالدين او در سال 938 دهکدهي احمدآباد را به آستان قدس رضوي وقف کرده است. حسن امين الرعايا حاج ملا ميرزا حسن امينالرعايا از آستان قدس درخواست کرد او را به عنوان خادمي روضهي مبارکهي رضويه قبول کنند. پس از قبولي، او هم يک ربع اسماعيلآباد کاشمر را وقف آستانهي مقدسه کرد که در زمان ناصرالدين شاه سالي پنجاه تومان درآمد داشته است. حسنقلي خان ميرپنج او در سال 1276 دو باب دکان قصابي و غلافسازي واقع در بازار سرشور را وقف کرده است. ميرزا حسين او در سال 1285 در حاجيآباد يک طاحونه را وقف کرده و در گلمکان هم يک ثلث از يک زوج و پنج سهم از قنات درويشبک را وقف کرده است. سيد حسين او در سال 1315 قمري ثلث مهديآباد نيشابور را وقف آستان قدس نموده است. حسين تاجر سبزواري او در سال 1316 قمري يک شبانهروز از حسينآباد ابارش را در نزديک سبزوار وقف آستان مقدس رضوي کرده است. حسين خان شجاع الدوله قوچاني امير حسين خان شجاعالدوله حاکم قوچان رقباتي به آستان قدس رضوي وقف کرده است که از آن جمله حسينآباد جنگل نيشابور دو ثلث، شاه فيل ميان ولايت دو زوج، محمديه و کلاته ميان ولايت چهار زوج، جوقان چناران دو زوج و شش دانگ قهرمانآباد اسفراين. حسين جويني ميرزا حسين جويني در سال 1229 قمري يک سهم از چهارده سهم رودبار شاداج را وقف آستان قدس کرده است. حسين خان شاهسون حسين خان شاهسون نظامالدوله که مدتي در مشهد والي خراسان بود، بحرآباد نيشابور و نصف محمدآباد تبادکان را وقف زائران آستان قدس نمود. حسينقلي بک او در سال 1259 باغ بيرمآباد را که در نيم فرسخي کرمان ميباشد با تمام عمارات و ابنيه و حمام و مزرعه به آستان قدس رضوي وقف کرده است. حسين ملک مرحوم حاج حسين ملک يکي از افراد خوشذوق و صاحبانديشه در تاريخ معاصر بود. او از مردان موفق و رجال دانشمند، دانشدوست، متمکن و ثروتمند به شمار ميرفت. او از پدران خود املاک و مستغلات زيادي در خراسان و تهران به ارث برده بود. مرحوم ملک از مال و ثروت خود استفاده کرد و با وقف آنها زندگي جاويد براي خويشتن فراهم نمود. آثار فرهنگي به جاي مانده از او نام وي را در جهان زنده نگه داشته و خيرات و مبرات او عمر جاودان به او بخشيده و وي را در زمرهي نيکوکاران ثبت کرده است. مرحوم ملک کليهي املاک و مستغلات و داراييهاي خود را در خراسان و تهران طي هفت وقفنامه به آستان قدس رضوي وقف کرده و مصارف آنها را هم معين نموده است. وقفنامههاي آن مرحوم در حيات خودش در يک کتابچه به چاپ رسيده است. موقوفات مرحوم حاج حسين ملک در آستان قدس رضوي يک دفتر ويژه دارد و جدا از ساير موقوفات آستانهي رضويه زير نظر يک مسؤول به فعاليتهاي خود ادامه ميدهد و موقوفات ملک در حال حاضر يکي از تشکيلات آستان قدس رضوي ميباشد که صدها کارمند و کارگزار دارد. مرحوم ملک توليت موقوفات خود را در اختيار نايبالتوليههاي آستان قدس قرار داده و نظارت را هم به دو تن از دخترانش يکي عزتملک خانم از بطن صبيهي مرحوم حاج سيد عبدالله متولي مسجد گوهرشاد و دوم فاطمه خانم ملقب به فري خانم از بطن زرينملک زوجهي ديگر خود قرار داده است. حق نظر ترکمان حاج حقنظر ترکمان مقبرهاي در تکيهي بکتاشيه مشهد مقدس وقف کرده بود. اين تکيه در هنگام سفر ناصرالدين شاه به مشهد وجود داشته است. حمدالله خان ياور او در سال 1311 قمري سه دانگ از يک مزرعه را در زنجان وقف آستان قدس رضوي کرده است. حيدرخان قاجار او در سال 1310 قمري مزرعهاي را در کاجکلاي مازندران وقف آستان مقدس رضوي نموده است. خواجه محتشم توني او احمدآباد تربت را وقف آستانهي رضويه نمود، و مقرر داشت درآمد آن را صرف روشنايي و فرش حرم مطهر و حقوق حفاظ روضهي مبارکه و تعمير رباط ميان دشت راه تربت کنند. خالق وردي او در سال 1240 ملکي را به مسجد جامع گوهرشاد وقف کرده است. خسرو ميرزا خسرو ميرزا ملقب به برهانالملک که از شاهزادگان بوده در سال 1323 قمري ملکي را وقف مسجد جامع گوهرشاد نموده است. خيرات خان او باني مدرسهي خيرات خان در مشهد مقدس ميباشد، که در دورهي صفويه در سال 1057 بنا گرديده است. مرحوم خيرات خان ظاهرا هندي است و از رجال دربار قطب شاهيان دکن و از کارگزاران آنها بوده است. قبر خيرات خان در بالاي کوه قلعه کولکنده در کنار يک مسجد کوچک در حيدرآباد دکن ميباشد و تصويري هم از دو در موزهي سالار جنگ حيدرآباد محفوظ است. خيرالنساء اين بانوي نيکوکار در سال 1255 رقبات و املاک متعددي را در کرمان و شهربابک وقف آستان قدس کرده است. دبير سهرابي دبيرالسلطان مشهور به دبير سهرابي از وکلاي مجلس شوراي ملي بود و در اواخر قاجاريه از رجال سياست به شمار ميرفت. او در قوچان موقوفات زيادي دارد که همه را به آستان مقدس رضوي وقف کرده است . دبير سهرابي فرزندي نداشت و لذا املاک خود را وقف کرد. درويش بک او در شهر مشهد کاريزي احداث کرد که به نام کاريز درويش بک معروف بوده است. و درآمد آن صرف مکتبخانه ايتام سادات ميشد. اين قنات در اثر حفر چاههاي عميق خشک و متروک گرديد. رابعه خانم اين بانوي نيکوکار مؤسس بيمارستان منتصريه است مرحوم حاج محمد حسن ميرزا منتصرالملک در حيات خود چند پارچه ملک خود را در جلگهي کاشمر و محولات به زوجهي خود بانو رابعه خانم احترامالسلطنه واگذار کرد و شرط نمود که از محل آن املاک مريضخانهاي در مشهد بسازد. بانوي نام برده در سال 1297 شمسي قسمتي از املاک شوهرش را فروخت و قطعه زميني به مساحت 3,500 زرع خريداري کرد و بيمارستاني به نام منتصريه تأسيس و با شرايط معيني وقف آستان قدس رضوي کرد. رجبعلي بک او در سال 1118 هفت صد جريب و 385 زرع زمين مشجر و بياض را در محلهي سراب مشهد مقدس وقف آستان قدس رضوي نمود. رضا قلي خان حاج رضاقلي خان سپهدار در سال 1289 يک زوج از مدار بيست و چهار زوج جمالآباد از توابع سلطانآباد خرقان را وقف آستان قدس رضوي کرده است. زمرد ملک او از بانوان هنرمند و خطاط خاندان سلجوقيان بوده است. پدر او ابوالقاسم محمود خواهرزادهي سلطان سنجر سلجوقي است. از زمرد ملک، قرآني در آستان قدس وجود دارد که در سال 540 تحرير شده است. زينب بکم زينب بکم دختر شاه تهماسب صفوي در مشهد مقدس گرمابهاي بنا کرد. اين گرمابه در کنار بازار بزرگ مشهد قرار داشت و در سال 1354 هنگام توسعهي فلکه تخريب گرديد. سالار نام او حسن خان فرزند اللهيارخان آصفالدوله و از رجال عصر قاجاريه ميباشد. سه قطعه از املاک و مستغلات سالار به نام باغ سالار، کاروانسراي سالار و حمام سالار وقف آستان قدس شده بود. حمام سالار که از حمامهاي مشهور بود و در سال 1354 هنگام توسعهي فلکه ويران گرديد. سعدالدين سعدالدين محمد وزير خراسان در عهد شاه سليمان صفوي شش دانگ گود سلوک را وقف آستان قدس کرد و مقرر نمود عايدات آن صرف اجرت ساعت ساز حرم حضرت رضا - عليهالسلام - شود. سعيد طباطبائي مرحوم حاج سيد سعيد طباطبائي نائيني که از رجال نيکوکار و علاقهمند به فرهنگ و معارف بوده در سال 1332 شمسي اقدام به تأسيس کتابخانهي مسجد جامع گوهرشاد نمود و يادگاري از خود به جاي گذاشت و در حدود پنج هزار مجلد کتب چاپي و خطي خود را وقف مسجد گوهرشاد کرد و املاکي هم وقف نمود تا از عوايد آن کتابخانه به کار خود ادامه دهد. او خشت اول کتابخانه را نهاد و ديگران هم دنبال او را گرفتند و در تقويت آن کوشيدند. سلطان حسين صفوي شاه سلطان حسين صفوي در يکي از سفرهاي خود به مشهد مقدس رضوي چند قطعه ملک خريداري کرد و وقف آستان مقدسه نمود. آن املاک عبارتند از عشرتآباد، عليآباد و ابراهيمآباد. اين وقفنامه به خط ميرزا احمد نيريزي خطاط معروف بوده است. سلطانم سلطانم زوجهي شاه تهماسب صفوي و جدهي شاه عباس بزرگ بود. او در مشهد مقدس سرايي بنا کرد که به سراي سلطاني معروف گرديد. ساختمان اين سرا در نوع خود بينظير و در سه آشيانه ساخته شده بود. اين سرا وقف آستان قدس بود و در طومار عليشاه افشار عايدات او را سالي 35 تومان نوشته است. اين سراي تاريخي در سال 1354 ويران گرديد. سليمان خان سليمان خان اعتضادالسلطنه قاجار در مشهد مقدس مدرسهاي بنا کرد که اکنون هم آباد و به مدرسهي سليمان خان معروف ميباشد و طالبان علوم در آن تحصيل ميکنند. اين مدرسه در سال 1200 بنا گرديد، و رقباتي هم در کاشمر و چند باب دکان در مشهد وقف آن بود. سيد ميرزا او در تاريخ 1169 ملکي را وقف مسجد جامع گوهرشاد کرده است. شاه تقي الدين ميرزا شاه تقيالدين محمد رضوي در سال 1088 سه باب دکان واقع در پايين پاي مبارک و يک تيمچه و دو باب دکان در محلهي عيدگاه در جنب تيمچهي چيتگران وقف آستان قدس کرده بود. شاهرخ تيموري شاهرخ فرزند امير تيمور که پايتخت او هرات بود، به مشهد مقدس رضوي بسيار علاقه داشت. او در مشهد قصري و چهارباغي ساخت و سالي چند ماه در اين شهر اقامت ميکرد. در زمان شاهرخ چند رواق در حرم مطهر و مسجد و مدرسه در مشهد بنا گرديد که هنوز هم باقي هستند. شاه سليمان در سال 1086 هنگام سلطنت شاه سليمان صفوي گنبد مطهر حضرت رضا - عليهالسلام - که در اثر زلزله شکاف برداشته بود، تعمير و نوسازي گرديد و طلاکاري شد، و همچنين در عهد اين سلطان تعدادي مدرسه در مشهد بنا شد. شاه صفي در تعدادي از کتيبههاي اماکن متبرکه و مساجد مشهد و حومه نام صفي شاه آمده است. شاه تهماسب شاه تهماسب صفوي براي دفع حملهي ازبکان از خراسان و مشهد مقدس چند بار به مشهد مسافرت کرد، و پس از مرگ او جنازهاش را در مشهد رضوي در پشت سر حضرت رضا - عليهالسلام - به خاک سپردند که آن محل به صفهي شاه تهماسبي معروف بود. شاه تهماسب صفوي ملکي به نام مزرعهي حسيني در ميان ولايت مشهد و رقبهاي در جمعآباد تبادکان خريداري و عوايد آن را صرف فتيله عنبر حرم مطهر و حفاظ مزار خود نمود. شاه عباس صفوي در ميان سلاطين صفويه شاه عباس بيش از همه آثار از خود به جاي گذاشته است. به چند مورد اشاره ميکنيم: 1. توسعهي صحن کهنه؛ 2. ايوان عباسي؛ 3. تذهيب گنبد مطهر؛ 4. ساختن صندوق قبر مطهر؛ 5. بناي گنبد خواجه ربيع؛ 6. نهر خيابان. شاه محمد خان او از سلاطين قطب شاهي دکن هندوستان و از شيعيان بود، قطعهاي الماس گرانبها وقف روضهي مبارکهي رضويه نمود. شاه محمد خان سرهنگ او از کارمندان وزارت امور خارجه بود و در سال 1303 قمري دو سهم از دوازده سهم کاروانسراي بازار بزرگ مشهد که به سراي سالار مشهور بود وقف آستان قدس رضوي نمود. شاه ويردي بک او از معاصران شاه سليمان صفوي بود. وي چند باب دکان و يک حمام و کاروانسرا وقف آستان کرد. شهربانو بکم او در سال 1229 شش دانگ ده مظفر را وقف آستان قدس رضوي کرده است. شمس النساء او نصف قريهي بيلدر را که در غرب مشهد مقدس قرار دارد وقف آستان قدس رضوي کرده است. صالح نقيب او معاصر شاه سليمان صفوي و يکي از شخصيتهاي بزرگ عصر خود بود. او در شهر مشهد مقدس مدرسهاي بنا کرد که به نام «مدرسهي نواب» معروف ميباشد. اين مدرسه اخيرا تخريب و نوسازي شده است . مدرسهي نواب موقوفات زيادي هم دارد که روي سنگي نوشته شده است. صبيهي حسينقلي خان اين بانو دکاني در مشهد مقدس وقف مسجد کرده است. صدرالدين خان ميرزا صدرالدين خان نجمالسلطنه فرزند شيخ محمد حسن مجتهد شيرازي مزرعهاي را در جلگه رخ در سال 1336 وقف مسجد جامع گوهرشاد کرده است. صدرالعلماء او شش دانگ دهکدهي چاهوک تربت را وقف آستان قدس نموده است. صفي قلي خان صفي قلي خان بگلربگي فرزند رستم خان سپهسالار ايران در تاريخ 1072 هفده باب دکان و دو باب قهوهخانه را وقف آستان قدس کرده است. عادل خان او در کهستان کرمان مزرعهاي وقف آستان قدس رضوي نموده است. عباسقلي بک او از کارگزاران نادرشاه افشار بوده است، وي در سال 1118؛ هفت صد جريب و 385 زرع زمين مشجر و بياض را در مشهد مقدس وقف آستان قدس رضوي نمود. عباسقلي خان عباسقلي خان شاملو بيگلربيگي خراسان و حاکم هرات در زمان صفويه بود. وي در مشهد مقدس مدرسهاي بنا کرد که هنوز مورد استفادهي طلاب علوم ميباشد. عباسقلي خان 84 رقبه ملک و مستغلات وقف مدرسه کرده که در مشهد مقدس، جام، تايباد، هرات، فراه و بادغيس بودهاند. عباسقلي خان سرتيپ او ده جريب زمين شلتوکزار را در يک فرسخي اشرف مازندران، بهشهر کنوني. در سال 1301 قمري وقف آستان قدس رضوي نموده است. عتيق علي منشي طوس او از اعقاب خواجه نصيرالدين طوسي است. وقفنامهي او قديميترين وقفنامهي آستان قدس ميباشد. رقبات وقفي عتيقعلي عبارتند از: حمام آغچه، مزرعهي کنويست تبادکان، مزارع سنگور و توکار تبادکان، مزرعهي عشر رادکان، مزرعهي منزلآباد، مزرعهي چاه خاصه ميان ولايت، مزرعهي چاهنو تبادکان، مزرعهي شاطغاي بلوک درزاب، مزرعهي کاهو سه زوج، مزرعهي جاياب هفت زوج و فرد، طاحونهي کلوخ در طرق و باغ اخلمد. عبدالله خان مستوفي او در سال 1306 و 1310 قمري املاکي را در گيلان وقف آستانهي مقدسهي رضويه کرده است. حاج عبدالله او در سال 1168 تيمچهي قيصريه را که مشتمل بر حجرات فوقاني و تحتاني بود و در کنار درب صحن مقدس خيابان سفلي قرار داشت، وقف آستانهي مقدسه کرد. عبدالله رضوي عبدالله رضوي معروف به ميرزاي ناظر از معدود ثروتمنداني است که در فکر خدمت به جامعه خود برآمد، و مقدار زيادي از دارايي خود را وقف کرد و در اختيار مردم قرار داد و از خود نام نيکي در تاريخ باقي گذاشت و موجبات ايجاد يک درمانگاه به نام «درمانگاه ميرزاي ناظر رضوي» و پرورشگاهي به نام «پرورشگاه ايتام ميرزاي ناظر» را فراهم آورد. مرحوم عبدالله رضوي ميرزاي ناظر، املاک و مستغلاتي هم براي ادارهي اين دو مؤسسهي خيريهي عامالمنفعه وقف نمود و محل اين دو مؤسسه را در مزرعهي سوران واقع در بيست کيلومتري مشهد مقدس قرار داد. عبدالرحيم خان عبدالرحيم خان اعتمادالرعايا در سال 1313 قمري دو دربند دکان متصل به سراي بالا محله پلکو و يک جريب و نيم دوازده قبضه رطبآباد و يک جريب توتآباد را وقف آستانهي مقدسه کرده است. عبدالرشيد خان او در سال 1225 صد من بذرافشان مبارکآباد واقع در نوق رفسنجان را وقف آستانهي رضويه نموده است. عبدالکريم او در سال 1294 ملکي را وقف مسجد جامع گوهرشاد کرده است. عراقي او يکي از رجال بزرگ عصر غزنويان بوده است. او به مشهد علي بن موسي الرضا - عليهالسلام - علاقهمند بود، و در مشهد رضا خدماتي انجام داد. ابوالفضل بيهقي دبير و مورخ معروف در تاريخ خود از او ياد ميکند و گويد: کاريز مشهد را که خشک شده بود باز روان کرده و کاروانسرايي برآورده و ديهي مستغل سبک خراج بر کاروانسرا و کاريز وقف کرده است. علاءالدين کشميري ميرزا علاءالدين کشميري در سال 1013 يک باب طاحونه ساخته و وقف آستانهي مقدسهي رضويه کرده بود. علي خان علي خان ولد اللهيار خان در سال 1212 دو شبانهروز از محمدآباد جوين را وقف آستان قدس رضوي نموده است. علي خان سرهنگ علي خان سرهنگ در سال 1311 قمري ملکي را در خرقان وقف آستان قدس رضوي نموده است. علي رضا ميرپنج عليرضا خان امير پنجه در سال 1310 قمري يک ملک شش دانگ را در کنار رودخانهي تلوار در گروس وقف روضهي مبارکهي رضويه کرده است. علي شيرازي حاج ميرزا علي شيرازي در سال 1309 قمري شش دانگ دو دربند دکان در محلهي ميدان شاه شيراز را وقف آستان قدس کرده است. حاج ملاعلي قوچاني حاج ملاعلي قوچاني بازار کلاهدوزان را که در پشت آبانبار صحن مقدس جديد و داراي هفده باب دکان بود وقف آستان قدس رضوي کرد. علي نائيني او نيز بازاري که در آن کلاه ميفروختند وقف آستان قدس کرد. علي اکبر حاج علياکبر خان در سال 1302 قمري يک عشر از درآمد مزرعهي حلوائي و مزرعهي قاسمآباد را وقف آستان قدس کرد. علي اکبري او سه سهم از بيست سهم دهشتک را در ميان ولايت مشهد مقدس وقف آستان قدس کرده است. علي اکبر خان سرهنگ علياکبر خان سرهنگ سبزواري در سال 1310 قمري نيم سهم از دوازده سهم شاهبهرام واقع در بلوک فروغن سبزوار را وقف روضهي رضويه کرده است. علي اکبر تائبي او ملکي را وقف کرده و درآمد آن را به زوار جبلعامل و احساء و جزاير اختصاص داده و شرط کرده هر کدام از آنها هنگام اقامت در مشهد مقدس يک ختم قرآن انجام دهند. علي شاه افشار او برادرزادهي نادرشاه افشار بود و بعد از کشته شدن نادرشاه در مشهد به سلطنت رسيد و خود را به نام عادلشاه معرفي کرد. عليشاه موقوفات آستان قدس را که توسط نادر در اختيار دولت قرار گرفته بود بار ديگر به آستان مقدس رضوي بازگردانيد. علي شير نوائي امير عليشير نوائي يکي از علما، ادبا و وزراي عصر تيموريان ميباشد. او شاعري بزرگ، اديبي نامور و سياستمداري مشهور بود. امير عليشير نوائي وزارت سلطان حسين ميرزا بايقرا را در هرات به عهده داشت و در همانجا درگذشت و قبرش در باغ مقبرهي گوهرشاد در هرات ميباشد. او در مشهد مقدس هماکنون يادگاري دارد و آن ايوان جنوبي صحن کهنه که به ايوان طلا مشهور شده ميباشد که در تاريخ به ايوان امير عليشير معروف است. غازان خان غازان خان مغول فرزند ارغون خان در سال 667 در مازندران متولد شد. او از طرف پدر خود به حکومت خراسان منصوب شد. غازان خان در چهارم ماه شعبان سال 694 در حضور شيخ صدرالدين ابراهيم بن شيخ سعدالدين حموي جويني مسلمان شد و شهادتين گفت، و در آن روز صد هزار نفر از مغولان و ترکان مسلمان شدند. او در سال 699 سه محل را وقف آستان قدس کرده که دو محل آن از بين رفته و تنها فرهادگرد فريمان باقي مانده است. غياث الدين غياثالدين يوسف يکي از رجال و اعيان زمان تيموريان است. او در مشهد مقدس مدرسهاي بنا کرد که به مدرسهي دو درب مشهور است. اين مدرسه در دو طبقه بنا گرديده و اکنون در حوزهي اماکن متبرکه قرار گرفته است و از هر طرف محصور ميباشد. مدرسهي مزبور در زمان شاهرخ بنا گرديده و کتيبهي موجود آن سال 843 را نشان ميدهد. قبر غياثالدين يوسف در زير گنبد جنوبي مدرسه قرار دارد و سنگي سياه روي قبر گذاشته شده که نام باني مدرسه و تاريخ فوت او روي آن نوشته شده است. فاضل خان توني او يکي از علماي بزرگ عصر خود بود، وي را علاءالملک هم ميگفتند. فاضل خان در مشهد مقدس مدرسهاي زيبا و مجلل در سال 1075 بنا کرد و رقبات زيادي هم وقف آن نمود، مدرسهي فاضل خان در مشهد موقعيت ممتازي پيدا کرد و فضلا و اساتيد به آن روي آوردند. در سال 1307 خورشيدي مقرر شد دور اماکن متبرکه فلکهاي بسازند تا وسائط نقليه بتوانند حرم را دور بزنند و به خيابانهاي جنوبي و شمالي عبور کنند. در احداث اين فلکه مدرسهي فاضل خان تخريب گرديد و به صورت خيابان درآمد. فتح علي خان فتحعلي خان صاحب ديوان شيرازي مدتي متولي آستان قدس رضوي بود، و رقباتي هم وقف آستان قدس کرده است. از جمله: شصت جريب زمين در محمودآباد شيراز، سه ربع از انابد کاشمر، تيمچهي متصل به باغ آصفالدوله در بالا خيابان و باغ آصفالدوله از باغهاي مشهور مشهد که اکنون ادارهي مرکزي آستان قدس و بازار مرکزي در جاي آن قرار گرفتهاند. فتحعلي خان، صاحب ديوان مقرر داشته از محل درآمد موقوفهي انابد کاشمر که از بهترين رقبات وقفي آستان قدس ميباشد روز تولد امام حسين - عليهالسلام - در روضهي رضويه جشني گرفته شود و اعيان و اشراف مشهد در آن دعوت شوند و بهترين مأکولات به آنها داده شود. فتح علي شاه قاجار در پايين پاي حضرت رضا - سلام الله عليه - دري مرصع و جواهرنشان داخل ضريح قرار داشت. دري طلايي و زيبا داراي خطوط و نقوش که هر بينندهاي را به طرف خود جلب ميکرد، بعد از مدتي اين در را از جاي خود برداشتند و در زير گنبد بالاي سر مبارک گذاشتند. در نامهي آستان قدس آمده: اين در مرصع جواهرنشان را که اکنون بر ديوار روي مبارک مقارن بالاي سر مطهر به ديوار نصب شده است فتحعلي شاه قاجار در سال 1233 قمري به شکرانهي استيلاي بر خراسان تقديم آستان قدس کرده است. فتح الله خان فتحالله خان مستوفي در سال 1306 قمري 99 جريب را در پشک گيلان وقف آستان قدس کرده است. فرنگيس بکم فرنگيس بکم دختر خليفه سلطان يک سهم از دوازده سهم رادکان را وقف مدرسهي فاضل خان نموده است . فضل الله اصفهاني امير فضلالله شهرستاني اصفهاني، جد شهرستانهاي ايران و عراق در سال 963 وقفنامهاي تنظيم کرده که نه متر و شصت و پنج سانتيمتر طول آن است. در اين وقفنامه رقباتي وقف مکه معظمه، روضهي مطهرهي پيامبر گرامي و حضرت صديقهي طاهره و امام حسن مجتبي و امام حسين و قبهي رفيعهي سجاديه و باقريه و کاظميه و رضويه و تقويه و عسکريين و عباسيه در کربلا کرده است. فضل الله وزير نظام فضلالله وزير نظام برادر ميرزا آقاخان نوري صدر اعظم ناصرالدين شاه از رجال عصر قاجار و نايبالتوليهي آستان قدس رضوي بود. او هنگام اقامت در مشهد مقدس بناها و موقوفاتي احداث کرد و در اختيار آستانهي مقدسهي رضويه قرار داد. قاسم تهراني حاج قاسم تهراني فرزند حاج علياکبر کور تهراني است. او در مشهد مقدس چند سهم از شمسآباد ميان ولايت و دو خمس آسياب حاجيآباد را وقف دوازده نفر حافظ قرآن و يک صدرالحفاظ و يک خطيب کرد. قاسم خراساني حاج قاسم ملکالتجار خراسان، شمسآباد ميان ولايت را وقف آستان قدس نمود. قمر نساء خانم قمرنساء دختر ميرزا بديع فندرسکي در سال 1228 شش دانگ سورمن از توابع فندرسک شاهرود را وقف آستان قدس رضوي نموده است. کلب علي بادکوبهاي او يکي از بزرگان شيعه و اهل بادکوبه است. وي در سال 1263 قمري تيمچهاي در مشهد وقف آستان قدس نمود و توليت آن را به ملا محمدکاظم استرآبادي و درآمد آن را به مکتبخانهي ايتام سادات اختصاص داد. گنج علي خان گنجعلي خان از رجال و اعيان دورهي صفويه است. وي در کرمان حاکم بود. از او بناها و آثاري در کرمان هنوز برجا است که يکي از آنها حمام معروف گنجعلي خان است که نام او را همچنان زنده نگه داشته و يکي از بناهاي باارزش تاريخ است. گنجعلي خان رقبات و املاکي وقف آستان قدس کرده که اکنون در کرمان محفوظ و موجود ميباشد. گوهرشاد مسجد جامع گوهرشاد در سال 821 بنا گرديده و باني آن گوهرشاد آغا فرزند امير غياثالدين ترخان و همسر شاهرخ فرزند امير تيمور گورکاني است که از خاندانهاي معروف عصر تيموريان بودند. گوهرشاد از بانوان بزرگ تاريخ به شمار است و آثار از خود به جاي گذاشته است. گوهرشاد بگم به مشهد مقدس رضوي بسيار علاقه داشته و در تعظيم و تکريم بارگاه امام رضا - عليهالسلام - کوشش ميکرده است. رواق دارالسيادة و دارالحفاظ و دارالسلام در اماکن متبرکه از بناهاي گوهرشاد آغا ميباشد. مجدالملک او تعدادي دکان در کنار کاروانسراي ناصريه بنا کرده بود. مجدالملک مدتي متولي آستان قدس بوده است. محراب خان محراب خان يکي از رجال بزرگ عصر صفوي و از کارگزاران آن دولت بود. او مدتي در مرو حکومت ميکرد و در سال 1032 درگذشت. محراب خان در محلهي دروازه نوقان مشهد مسجدي بنا کرده که هنوز هم وجود دارد و به مسجد محراب خان معروف ميباشد. او يک مزرعه را هم در شمال شرق مشهد مقدس وقف روضهي مبارکهي رضويه نمود. اين مزرعه اکنون به منطقهي مسکوني تبديل شده و به نام کوي طلاب معروف گرديده است، و ايستگاه راه آهن مشهد هم در اراضي محراب خان قرار دارد. محسن خان قزويني ميرزا محسن خان قزويني در سال 1316 قمري ربع آسياي خسروخاني را که در نزديک باجگيران ميباشد وقف آستان قدس کرده است. محمد اکبر خواجه محمداکبر در سال 1140 ملکي را وقف مسجد گوهرشاد نموده است و نام اين رقبه و واقف در ضمن اوقاف مسجد گوهرشاد و در ادارهي اوقاف مشهد محفوظ است. محمد بک او در سال 1176 نصف خرق را که از آباديهاي بلوک درزاب ميباشد وقف آستان قدس رضوي کرده است. محمد تقي بجنوردي در مشهد موقوفهاي به نام خان حسينيه بوده که متولي اين موقوفه شيخ محمدتقي بجنوردي عالم مشهور مشهد بود. درآمد اين موقوفه صرف روضهخواني حضرت سيدالشهداء - عليهالسلام - ميگرديد. محمد تقي ميرزا رکنالدوله محمدتقي ميرزا حاکم خراسان شش دانگ تيمچهي بلورفروشان را در سال 1305 قمري از ورثهي امام جمعه مشهد به مبلع 6,500 تومان خريد و به آستان قدس داد. آستان قدس سالها آن را در تصرف داشت تا در سال 1354 هنگام توسعهي فلکه تخريب گرديد. محمد جعفر بک او در سال 1169 نصف نوکاريز را در جلگهي طوس وقف آستانهي قدس کرده است. محمد حسين ميرزا محمدحسين که ظاهرا کرماني بوده مزرعهاي را در کرمان به روضهي مبارکهي رضويه وقف کرده است. محمد حسين تاجر حاج محمدحسين قرهباغي تاجر در سال 1310 قمري يک باب کاروانسرا و دو باب دکان متصل به سراي مزبور واقع در بازار بزرگ را وقف روضهي رضويه کرده است. محمد حسين شريف او در سال 1254 مزرعهي حسينآباد درياچه و ربع قنات حسينآباد کرمان را وقف آستان قدس کرده است. محمد حسين شيرازي حاج محمد حسين شيرازي در سال 1314 قمري دو دانگ ده ريز را در شيراز وقف آستانهي رضويه نموده است. محمد حسين طبيب حاج شيخ محمدحسين طبيب در سال 1212 قمري اسماعيلآباد و پنج سهم از چشمهي صاد را در کاشمر وقف آستان قدس کرده است. محمد حسين عضدالملک ميرزا محمدحسين عضدالملک قزويني که از رجال عصر قاجار بود و نيابت توليت آستان قدس را هم به عهده داشت، منشأ آثار و خدمات زياد در آستان قدس رضوي بود. او قنوات مخروبه را آباد کرد، و طلاکاري ايوان صحن نو در زمان او انجام گرفت. طومار معروف عضدالملکي که مجموعهي موقوفات آستان قدس را دربر دارد توسط او تهيه گرديد. او مزرعهي حسينآباد را در ميان ولايت مشهد خريداري کرد و به روضهي مبارکهي رضويه وقف نمود و مقرر داشت که عوايد آن را صرف روضهخواني حضرت سيدالشهدا بنمايند. محمد حسين کرماني او در سال 1096 سه ربع از کنوگير، و شش دانگ سمرقند و کلاتهبوغا و نصف عوضي و شش دهم زيرکن را وقف روضهي مبارکه کرده است. محمد خان قاجار آقا محمدخان قاجار در سال 1205 به خراسان لشکر کشيد و مشهد مقدس را از تصرف فرزندان نادر خارج کرد و پنج عدد قنديل طلاي مرصع به لؤلؤ و جواهرات هر يک به وزن پنج من را وقف آستان قدس رضوي کرد. محمد خان محمدناصر خان ظهيرالدوله در سال 1288 شش دانگ شادکن را وقف آستان قدس نمود و مقرر داشت عوايد آن صرف دارالشفاي مبارکه شود. محمد خان کليدري او در سال 1254 چهار شبانهروز و سي و پنج سير از مدار دوازده شبانهروز مزرعهي کليدر را که در سر ولايت قرار دارد وقف آستانهي مقدسه نمود. محمد رضا اردستاني حاج محمدرضا اردستاني در سال 1116 ملکي را وقف مسجد گوهرشاد کرده است. محمد سعيد محمدسعيد خوافي در سال 1176 محوطجات سنگان با 26 جريب زمين و 45 سرقه آب را وقف آستان قدس رضوي کرده است. محمد صالح قزويني او در سال 1105 يک دربند دکان شمعريزي واقع در حاشيهي ميدان مشهد مقدس وقف روضهي رضويه نموده است. محمد علم خان محمدعلم خان حاکم بدخشان نصف شمسآباد ميان ولايت و مؤمنآباد چناران را وقف آستانهي مبارکه کرده است. محمد علي قائم مقام حاج ميرزا محمدعلي قائممقام التوليه روستاي خواجه جراح را که يکي از دهات نزديک چناران ميباشد، شش دانگ وقف آستانهي قدس کرد. محمد علي وزيري مرحوم سيد محمدعلي وزيري يکي از علما و وعاظ شهر يزد و مردي صالح و جليلالقدر بود. وي بسيار مورد علاقهي مردم و خدمتگزار جامعه به شمار ميرفت و در ميان مردم محبوبيت فوقالعادهاي داشت و غير از اينکه يک شخصيت روحاني و مذهبي بود از فرهنگيان، دانشمندان و اهل ادب هم به شمار ميرفت و همهي طبقات او را دوست ميداشتند. حاج سيد محمدعلي وزيري - رحمة الله عليه - در طول زندگي خود کتابهاي زيادي فراهم آورد، و يک مجموعهي بزرگ علمي و فرهنگي را تأسيس کرد، مرحوم وزيري تصميم گرفت کتابخانهي خود را به صورت عام در اختيار مردم بگذارد و لذا جايي در کنار مسجد جامع يزد براي کتابخانهي خود برگزيد. اين کتابخانه در يزد به کتابخانهي وزيري مشهور شد، مردم به آن روي آوردند و کتابخانه توسعه پيدا کرد و بر تعداد کتابهاي آن افزوده گرديد، و شهرت آن همه جا را گرفت و اهل علم و ادب به آن روي آوردند. نگارندهي اين مقال براي ديدن نسخههاي خطي آن به يزد رفتم و از آن استفاده نمودم. يکي از روزها در تهران با وي ملاقاتي داشتم، مرحوم وزيري فرمودند: تصميم گرفتهام کتابخانهي خود را وقف آستان قدس رضوي نمايم. از شنيدن اين موضوع خوشحال شدم و او را در اين مورد تحسين کردم و گفتم: کار بسيار خوبي ميکنيد و کتابخانه با اتصال به روضهي مبارکهي رضويه جاوداني خواهد شد. او گفت: من وقفنامهاي را تنظيم کردهام دوست دارم شما هم آن را مطالعه کنيد و اگر نظري داريد بگوييد. من وقفنامه را مطالعه نمودم و آن را بسيار محکم و استوار يافتم و به او تبريک گفتم، بعد از مدتي او به يزد رفت و مقدمات کار را فراهم نمود. او کتابخانهي خود را وقف آستانهي مقدسه کرده ولي شرط نموده است که کتابخانه در يزد بماند و آستان قدس آن را اداره کند، و در اين مورد وقفنامهي مفصلي هم تهيه شده است. آستان قدس هم شرايط او را قبول کرده و اکنون کتابخانهي وزيري يزد متعلق به آستان قدس ميباشد. محمد قلي خان او فرزند اللهيار خان آصفالدوله ميباشد. حسن خان سالار فرزند آصفالدوله در مشهد بر عليه دولت مرکزي قيام کرد و شهر مشهد را تا سبزوار تصرف نمود و بعد حسامالسلطنه از طرف ناصرالدين شاه به خراسان آمد، و با سالار جنگ کرد و او را کشت. سالار هنگام قيام بر ضد ناصرالدين شاه و تصرف شهر مشهد به آستان رضوي تجاوز کرد و طلاها را تصرف نمود. پس از کشته شدن او فرزندش محمدقلي خان باغ و قنات سالار را در مشهد به آستان قدس واگذار کرد. آن باغ را باغ آصفالدوله ميگفتند که اکنون ادارات مرکزي آستان قدس در بالا خيابان در آنجا قرار دارد. محمد مؤمن وزير او در سال 1136 شش دانگ موقوفهي جمعآباد را وقف مقبرهي شاه تهماسب صفوي که در رواق شمالي حرم مطهر دفن است نمود. محمد معين حاج محمد معينالتجار رشتي در سال 1311 قمري سه دانگ يک کاروانسرا را وقف آستانهي مقدسه کرده است. محمد ميرزا حاج سلطان محمد ميرزا سيفالدوله فرزند فتحعلي شاه قاجار که در زمان پدرش متولي آستان قدس بود قريهي حسنآباد سرجام را خريداري کرد و مبلغ هشت هزار تومان از مال آستانهي مقدسه پرداخت کرد و جزء موقوفات مطلقه قرار داد. محمد ميرزا حاج محمد ميرزا فرزند قهرمان ميرزا در سال 1306 قمري يک سهم از شانزده سهم محمدآباد شادمهر را در تربت حيدريه خريداري نمود و به روضهي مبارکهي رضويه وقف کرد. محمد ولي بک محمدبک ديوان�
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1724]
-
گوناگون
پربازدیدترینها