تور لحظه آخری
امروز : شنبه ، 19 آبان 1403    احادیث و روایات:  امام جواد (ع):مؤمن نيازمند سه چيز است: توفيقى از پروردگار، پند دهنده اى از درون خويش و پذيرش از نصيح...
سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون شرکت ها

تبلیغات

تبلیغات متنی

صرافی ارکی چنج

صرافی rkchange

سایبان ماشین

دزدگیر منزل

تشریفات روناک

اجاره سند در شیراز

قیمت فنس

armanekasbokar

armanetejarat

صندوق تضمین

Future Innovate Tech

پی جو مشاغل برتر شیراز

لوله بازکنی تهران

آراد برندینگ

موسسه خیریه

واردات از چین

حمية السكري النوع الثاني

ناب مووی

دانلود فیلم

بانک کتاب

دریافت دیه موتورسیکلت از بیمه

قیمت پنجره دوجداره

بازسازی ساختمان

طراحی سایت تهران سایت

irspeedy

درج اگهی ویژه

تعمیرات مک بوک

دانلود فیلم هندی

قیمت فرش

درب فریم لس

زانوبند زاپیامکس

روغن بهران بردبار ۳۲۰

قیمت سرور اچ پی

خرید بلیط هواپیما

بلیط اتوبوس پایانه

قیمت سرور dl380 g10

تعمیرات پکیج کرج

لیست قیمت گوشی شیائومی

خرید فالوور

پوستر آنلاین

بهترین وکیل کرج

بهترین وکیل تهران

اوزمپیک چیست

خرید اکانت تریدینگ ویو

خرید از چین

خرید از چین

تجهیزات کافی شاپ

نگهداری از سالمند شبانه روزی در منزل

بی متال زیمنس

ساختمان پزشکان

ویزای چک

محصولات فوراور

خرید سرور اچ پی ماهان شبکه

دوربین سیمکارتی چرخشی

همکاری آی نو و گزینه دو

کاشت ابرو طبیعی و‌ سریع

الک آزمایشگاهی

الک آزمایشگاهی

 






آمار وبسایت

 تعداد کل بازدیدها : 1827617626




هواشناسی

نرخ طلا سکه و  ارز

قیمت خودرو

فال حافظ

تعبیر خواب

فال انبیاء

متن قرآن



اضافه به علاقمنديها ارسال اين مطلب به دوستان آرشيو تمام مطالب
archive  refresh

منابع موقوفات آستان قدس رضوي و فهرست واقفان مشهد مقدس


واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
منابع موقوفات آستان قدس رضوي و فهرست واقفان مشهد مقدس
منابع موقوفات آستان قدس رضوي و فهرست واقفان مشهد مقدس نويسنده: عزيزالله عطاردي منابع مربوط به موقوفات بيشتر وقف‏نامه‏هاي آستان قدس رضوي و يا مساجد و مدارس مشهد مقدس در طول تاريخ در جنگ‏ها و غارت‏هاي دشمنان و مخالفان غارت شده و از بين رفته‏اند. بخشي از وقف‏نامه‏ها هم به دست افراد متنفذ و بي‏اعتقاد و متجاوز به املاک و رقبات وقفي از آستان قدس خارج شده است. در اينجا بخشي از منابع مربوط به موقوفات اعم از کتب تاريخي و طومارها و مجموعه‏هاي وقفي به نظر خوانندگان مي‏رسد. تاريخ بيهقي ابوالفضل بيهقي از دبيران و منشيان دوره‏ي محمود غزنوي است. او در حالات تعدادي از رجال و کارگزاران حکومت غزنويان از آثار خير آنها در مشهد رضا - عليه‏السلام - سخن مي‏گويد، و از موقوفات آنان درباره‏ي عمران و آبادي مشهد مقدس ياد مي‏کند. تاريخ عالم ‏آراي عباسي اسکندربيک ترکمان از مورخان و منشيان عهد صفوي در اين کتاب از توجه سلاطين صفوي و اقدام آنها در عمران و آبادي مشهد مقدس و موقوفات آنان ياد کرده است. طومار علي شاه افشار علي شاه افشار برادرزاده‏ي نادرشاه افشار بعد از کشته شدن نادر چندي در مشهد مقدس به حکومت و سلطنت رسيد و خود را به نام عادل‏شاه معرفي کرد. عادل‏شاه دستور داد اسامي موقوفات و تعداد رقبات وقفي آستان قدس رضوي را در طوماري بنويسند. او علاوه بر ضبط اسامي رقبات وقفي و تعيين حدود و ثغور آنها براي نظم آستانه‏ي مقدسه هم، دستورات و احکامي صادر کرد و به کارگزاران روضه‏ي مبارکه‏ي رضويه ابلاغ نمود و آنها را موظف ساخت تا بر پايه‏ي دستورات عمل کنند و وظايف خود را انجام دهند. طومار علي شاه هم‏اکنون در آستان قدس رضوي محفوظ است. طومار عضدالملک مرحوم سيد محمد حسين عضدالملک که مدتي وزير خارجه بود در زمان ناصرالدين شاه به نيابت توليت برگزيده مي‏شود. او هنگام ورود به مشهد و استقرار در آستان قدس رضوي موقوفات و رقبات متعلق به آستان قدس را مرور مي‏کند تا از مندرجات آنها اطلاع يابد. در آن زمان اسامي موقوفات در ورقه‏هاي کوچکي به خط سياق (فرد) نوشته شده بود. عضدالملک دستور داد همه‏ي آن ورقه‏هاي گوناگون را در يک جا گرد آورند و مجموعه‏اي از اوقاف را فراهم نمايند تا دسترسي به آن آسان شود. از اين رو طوماري جديد از اوقاف را مي‏نويسند که به طومار عضدالملک معروف است. طومار در سال 1273 نوشته و براي امضا به تهران فرستاده شد تا ناصرالدين شاه هم آن را امضا کند. اين طومار پس از امضا بار ديگر به مشهد برمي‏گردد. 39 نفر از علماي مشهد نيز آن را امضا کرده‏اند. فهرست نوروزعلي بسطامي نوروزعلي بسطامي، فهرستي از رقبات وقفي آستان قدس را در کتاب خود، فردوس‏التواريخ، آورده است. مطلع الشمس اعتمادالسلطنه مترجم دربار ناصرالدين شاه و وزير مطبوعات در آن زمان، همراه ناصرالدين شاه به خراسان رفت و هنگام اقامت در مشهد مقدس تحقيقات و يادداشت‏هايي در اين سفر جمع کرد و بعد به صورت کتابي به نام مطلع‏الشمس به چاپ رسانيد. در کتاب مطلع‏الشمس درباره‏ي بارگاه ملکوتي حضرت رضا - عليه‏السلام - هم مطالب زيادي نقل شده است. از آن جمله راجع به موقوفات رضوي هم سخن به ميان آمده ولي جامع نيست. کتابچه‏ي صديق‏ الدوله ميرزا محمدرضا صديق‏الدوله در سال 1317 قمري نايب‏التوليه‏ي آستان قدس بود. او هنگام تصدي اين مقام طوماري از رقبات وقفي روضه‏ي مبارکه‏ي رضويه را فراهم کرد، و نام آن را آثارالرضويه گذاشت. اين کتاب همان زمان در چاپخانه‏ي سنگي مشهد به چاپ رسيد. اين کتاب در حقيقت تکميل طومار علي شاه و طومار عضدالملک بود و رقباتي که در آن دو طومار نيامده بودند در اينجا ذکر شده است. ظاهرا طومار صديق‏الدوله نخستين کتابي است که درباره‏ي موقوفات آستان قدس به چاپ رسيده اما ناياب است. جزوه‏ي خطي عهد ناصري در زمان ناصرالدين شاه جزوه‏اي درباره‏ي چند رقبه‏ي وقفي آستان قدس نوشته شده است. اين نسخه از ابتدا و انتها ناقص است از اين رو جامع آن شناخته نشد. نسخه‏ي مزبور مدتي دست نگارنده بود و از آن استفاده شد. جزوه‏ي محمد ولي خان اسدي محمدولي خان اسدي هنگامي که به عنوان نيابت توليت به مشهد مقدس رفت دستور داد گروهي از علما و موجهين شهر مشهد و تعدادي از کارمندان باسابقه‏ي آستان قدس وقف‏نامه‏ها را که در کتابخانه‏ي آستان قدس بود ، مطالعه کنند و فهرستي از آنها را تهيه نمايند. در اين باره تحقيقات زيادي توسط گروه مزبور انجام گرفت و فهرستي تهيه شد و در سال 1306 در يک کتابچه تنظيم و ذيل صفحات آن هم توسط آيت‏الله‏زاده خراساني امضا شد. اين جزوه هم‏اکنون در آستان قدس رضوي موجود است. کتابچه‏ي خطي درباره‏ي موقوفات آستانه در کتابخانه‏ي آستان قدس رضوي جزوه‏اي به خط ميرزا احمد نيريزي - خطاط معروف - محفوظ است. در اين جزوه تعدادي از رقبات وقفي آستان قدس ذکر شده است. از آن جمله موقوفات سلطان حسين صفوي مي‏باشد که سجل شاه سلطان حسين هم در آن ديده مي‏شود. اين جزوه‏ي زيبا و هنري معلوم نيست در چه زماني از آستان قدس بيرون برده شده بود. محمدولي خان اسدي اين وقف‏نامه را در سمنان ديد و آن را به مبلغ نود تومان خريد و به کتابخانه‏ي آستان قدس رضوي سپرد. وقف ‏نامه‏هاي آستان قدس اين عنوان کتابي است که در آن از وقف‏نامه‏هاي آستان قدس ياد شده است. از مؤلف و تاريخ تأليف آن اطلاعي در دست نيست. کتاب مزبور خطي و به شماره‏ي 1988 در کتابخانه‏ي مرکزي دانشگاه تهران ثبت شده است. کتابچه‏ي مختاربک مختاربک از کارگزاران آستان قدس رضوي بوده است و در سال 1282 قمري اين کتابچه را تأليف و در آن از موقوفات آستان قدس و مصارف آنها ياد کرده است. کتابچه به خط سياق بوده، مرحوم عبدالحميد مولوي بر اين کتابچه شرحي نوشته و رساله هم نزد او بوده است. موقوفات آستان قدس اين کتاب جامع‏ترين کتابي است که تاکنون درباره‏ي موقوفات آستان قدس رضوي تأليف شده است. اين کتاب از تأليفات دانشمند و محقق معروف مرحوم حاج عبدالحميد مولوي رييس اداره‏ي املاک آستان قدس رضوي است که بسيار جامع تأليف شده است. باقر پيرنيا نايب‏التوليه‏ي آستان قدس رضوي در سال 1346 دستور داد گروهي از اشخاص بصير و مطلع به امور، موقوفات آستان قدس را بررسي کنند و يک فهرست جامع درباره‏ي رقبات وقفي آستانه‏ي رضويه فراهم آورند. از جمله افراد اين هيأت مي‏توان از آقايان عبدالحميد مولوي، سيد عبدالحسين مجيد فياض، فضل‏الله مؤتمن و علي‏اصغر امينيان ياد کرد. اين هيأت در مرداد ماه سال 1346 شمسي کار خواندن طومارها و وقف‏نامه‏ها را آغاز کرد. بعد از سال‏ها تحقيق و فعاليت مداوم اين کار انجام گرفت و مجموعه‏ي بزرگي از موقوفات آستان قدس فراهم آمد، و سپس به صورت کتابي با مسؤوليت مرحوم مولوي مدون و براي چاپ آماده شد و حتي قرارداد چاپ آن هم بين آستان قدس و مرحوم مولوي تنظيم گرديد. اين کتاب در هشت دفتر ماشين‏نويسي و تايب شده و اکنون در کتابچه‏ي آستان قدس رضوي موجود است. نسخه‏ي ديگري هم از اين کتاب در منزل يکي از علماي مشهد که او هم جزو اين گروه بوده، موجود است. اما اين کتاب متأسفانه هنوز به چاپ نرسيده است. فهرست موقوفات آستان قدس در اداره‏ي املاک آستان قدس رضوي فهرستي به صورت الفبايي از موقوفات مرتب شده است. در اين فهرست نام واقف، موقوفه و محل وقف در مناطق مختلف آمده است و تاريخ وقف رقبه هم در آن ذکر شده است .اين فهرست اگرچه مختصر است ولي بسيار جامع مي‏باشد. اين فهرست هم از آثار مرحوم عبدالحميد مولوي است. او در يکي از آثار خود مي‏نويسد: من پس از اينکه موقوفات آستان قدس را مرتب کردم و براي چاپ آماده نمودم، در پايان فهرستي براي آن ترتيب دادم. اين فهرست از نظر تاريخي و جغرافيايي اهميت دارد. راهنماي آستان قدس رضوي اين کتاب تأليف مرحوم علي مؤتمن است. او يکي از کارگزاران روضه‏ي منوره‏ي رضويه بود، و سال‏ها در آستان قدس کار مي‏کرد. کتاب راهنماي آستان قدس به مناسبت‏هايي از موقوفات هم بحث کرده و مي‏تواند به عنوان يکي از مصادر و مآخذ موقوفات مشهد مورد استفاده قرار گيرد. تاريخ آستان قدس رضوي اين کتاب تأليف نگارنده است که در هزار صفحه چاپ شده و بخش اول کتاب فرهنگ خراسان است. در اين کتاب هم درباره‏ي آستان قدس و مسجد جامع گوهرشاد مطالبي آمده است. مجموعه‏ي اوقاف خراسان اداره‏ي کل اوقاف و امور خيريه‏ي استان خراسان از چند سال قبل مشغول تدوين کتابي جامع درباره‏ي اوقاف مشهد مقدس است. در اين مجموعه درباره‏ي موقوفات و واقفان تحقيق مي‏شود و رقبات وقفي شناسايي مي‏گردند. فهرستي از کارهاي اداره‏ي کل اوقاف و امور خيريه‏ي استان خراسان به نظر نگارنده رسيده است. اداره‏ي کل اوقاف و امور خيريه‏ي استان خراسان درباره‏ي موقوفاتي که از نظر قانوني تحت نظارت آن اداره قرار دارد تحقيق مي‏کند. ما در اينجا از ذکر اسامي واقفان اين مجموعه به جهت کثرت اسامي معذور هستيم و اميدواريم هر چه زودتر تحقيقات به پايان برسد و کتاب در اختيار همگان قرار گيرد. جناب آقاي شيباني مدير کل محترم اوقاف خراسان و همکارانشان در تحقيق و تدوين موقوفات مشهد مقدس بسيار کوشيده و هزاران سند وقفي را مورد بررسي قرار داده‏اند. موفقيت معظم‏له و همکارانشان را از خداوند مهربان خواستاريم. فهرست واقفان مشهد مقدس در اينجا نام کساني را که در مشهد مقدس رضوي در طول تاريخ، موقوفه‏اي از خود به جاي گذاشته‏اند به طور اجمال ذکر مي‏کنيم. اين موقوفات شامل مساجد، مدارس، حسينيه‏ها، کتابخانه‏ها، بيمارستان‏ها، آب‏انبارها، رباطها و ساير مؤسسات عام‏المنفعه مي‏باشد. ما اين اسامي را از اسناد و مدارک و کتب تاريخي و تذکره‏ها استخراج کرده‏ايم و صورت رقبات وقفي را هم در اينجا خواهيم آورد. اگر چه بسياري از آن رقبات اکنون وجود ندارند و در مسير تاريخ به عللي از بين رفته‏اند. اين اسامي به صورت الفبايي تنظيم شده است تا به سهولت از آنها استفاده شود. آصف‏ الدوله الله‏يارخان آصف‏الدوله صدر اعظم فتح‏علي شاه قاجار بود. او در زمان محمدشاه قاجار حاکم خراسان شد . وي هنگام اقامت در مشهد مقدس کاريزي براي چهارباغ حفر کرد، و اين کاريز سال‏ها جريان داشت و بعد در اثر حفر چاه عميق در مجاورت آن خشک گرديد. آغچه آغچه يکي از بانوان عصر تيموري است. اين بانو در مشهد مقدس رضوي بازارچه و گرمابه‏اي درست کرد. بازارچه و حمام آغچه در سال 1354 ويران گرديد. ابوالحسن صاحب نسق او که يکي از کارگزاران آستان قدس رضوي بود. در سال 1129 نصف قريه‏ي شيرين درزاب را وقف ايتام سادات نمود. اسماعيل خان ظاهرا اين واقف اهل شهرستان خوي بوده است. او در سال 1308 قمري شش دانگ مزرعه‏ي زاغه را که در دو فرسنگي خوي مي‏باشد به آستانه‏ي مقدسه‏ي رضويه وقف کرده است. اسماعيل اين واقف ظاهرا اهل قوچان بوده و در سال 1251 ده سهم از يک صد و چهار سهم مزرعه‏ي حسين‏آباد قوچان را وقف آستان قدس رضوي نموده است. الله ‏وردي خان گرجي او در زمان شاه عباس حاکم فارس بود. وي دهکده‏ي دوله را که در شمال مشهد مقدس مي‏باشد وقف آستانه‏ي مقدسه‏ي رضويه نمود. امام ‏وردي خان او از عشيره‏ي بيات نيشابور بوده است. امام‏وردي خان سه رقبه‏ي وقفي به نام نجف‏آباد، سنجليه و باغ آن، و محمدآباد را در اطراف نيشابور وقف آستان قدس کرده است. امي ‏خانم او دختر بهاءالدين ابردهي بوده و در سال 1333 قمري ملکي را وقف آستان قدس کرده است. انيس ‏الدوله او يکي از همسران ناصرالدين شاه بود. وي يک سوم بازار زرگرها را در مشهد مقدس خريداري کرد و به آستان مقدسه وقف نمود و درآمد آن را به روضه‏خواني در اماکن متبرکه و روشنايي و تنظيف درب نقره که خود آن را نصب کرده بود اختصاص داد. اين بازار بين صحن عتيق و جديد قرار داشت و در سال 1354 تخريب گرديد. بابا خان معتمد التوليه باباخان يک زوج از مزرعه‏ي اسماعيل‏آباد ميان ولايت را وقف مکتب‏خانه‏ي ايتام سادات و مزار برادر خود ميرزا رحيم مستوفي نمود. باقر سمناني يکي از خادمان روضه‏ي مبارکه‏ي رضويه بود. وي يک زوج و فرد از خين چماقي ميان ولايت و همچنين يک باب خانه را در مشهد وقف روضه‏خواني کرد. بهاءالدين وي دهکده‏ي محمدآباد را که در خارج دروازه‏ي نوقان بود و آن را محمدآباد سه‏گوشه مي‏گفتند وقف طلاب علوم ديني و غذاي زائران کرد. بيک ‏آغا خانم اين بانو ظاهرا اهل قزوين بوده و در سال 997 قريه‏ي سليمان‏آباد را در منطقه‏ي بشاريات قزوين به آستان قدس رضوي وقف کرده است. جان خانم او در سال 1266 شش دانگ سرده را در نيشابور وقف روضه‏ي منوره‏ي رضويه کرده است. جعفر خان بک او در سال 1172 يک دانگ از شش دانگ دهکده‏ي ادک را در نيشابور وقف آستان قدس رضوي نموده است. جعفر قلي ميرشکارباشي جعفر قلي در سال 1125 در مشهد مقدس آسيابي ساخت. اين آسياب با آب نهر بالا خيابان که از چشمه کلاس به طرف مشهد جريان داشت کار مي‏کرد، و تا سال 1307 خورشيدي داير بود. جعفر قلي ميرزا وي شش دانگ از مزرعه‏ي عاشقان و ربع مزرعه‏ي خارستانک را که در منطقه‏ي ميان ولايت مشهد مي‏باشند وقف آستان قدس نموده است. جعفر مازندراني او در سال 1312 قمري ده جريب شالي‏زار را در ساري وقف آستان قدس رضوي نموده است. جمالي قزويني آقا جمالي قزويني مزرعه‏اي را در قزوين وقف آستانه‏ي مقدسه و تأمين روشنائي حرم مطهر کرده بود. اين موقوفه در اثر توسعه‏ي شهر قزوين اکنون داخل شهر قرار گرفته است. حبيب رشتي حاج ميرزا حبيب‏الله رشتي ولد مرحوم حاج حسن خان قاجار در سال 1294 شش دانگ منزل خود را در مشهد وقف جناب سيدالشهدا - عليه‏السلام - و روضه‏خواني در شب‏هاي جمعه نموده است. حسام‏الدين او در سال 938 دهکده‏ي احمدآباد را به آستان قدس رضوي وقف کرده است. حسن امين ‏الرعايا حاج ملا ميرزا حسن امين‏الرعايا از آستان قدس درخواست کرد او را به عنوان خادمي روضه‏ي مبارکه‏ي رضويه قبول کنند. پس از قبولي، او هم يک ربع اسماعيل‏آباد کاشمر را وقف آستانه‏ي مقدسه کرد که در زمان ناصرالدين شاه سالي پنجاه تومان درآمد داشته است. حسنقلي خان ميرپنج او در سال 1276 دو باب دکان قصابي و غلاف‏سازي واقع در بازار سرشور را وقف کرده است. ميرزا حسين او در سال 1285 در حاجي‏آباد يک طاحونه را وقف کرده و در گلمکان هم يک ثلث از يک زوج و پنج سهم از قنات درويش‏بک را وقف کرده است. سيد حسين او در سال 1315 قمري ثلث مهدي‏آباد نيشابور را وقف آستان قدس نموده است. حسين تاجر سبزواري او در سال 1316 قمري يک شبانه‏روز از حسين‏آباد ابارش را در نزديک سبزوار وقف آستان مقدس رضوي کرده است. حسين خان شجاع‏ الدوله قوچاني امير حسين خان شجاع‏الدوله حاکم قوچان رقباتي به آستان قدس رضوي وقف کرده است که از آن جمله حسين‏آباد جنگل نيشابور دو ثلث، شاه فيل ميان ولايت دو زوج، محمديه و کلاته ميان ولايت چهار زوج، جوقان چناران دو زوج و شش دانگ قهرمان‏آباد اسفراين. حسين جويني ميرزا حسين جويني در سال 1229 قمري يک سهم از چهارده سهم رودبار شاداج را وقف آستان قدس کرده است. حسين خان شاهسون حسين خان شاهسون نظام‏الدوله که مدتي در مشهد والي خراسان بود، بحرآباد نيشابور و نصف محمدآباد تبادکان را وقف زائران آستان قدس نمود. حسينقلي بک او در سال 1259 باغ بيرم‏آباد را که در نيم فرسخي کرمان مي‏باشد با تمام عمارات و ابنيه و حمام و مزرعه به آستان قدس رضوي وقف کرده است. حسين ملک مرحوم حاج حسين ملک يکي از افراد خوش‏ذوق و صاحب‏انديشه در تاريخ معاصر بود. او از مردان موفق و رجال دانشمند، دانش‏دوست، متمکن و ثروتمند به شمار مي‏رفت. او از پدران خود املاک و مستغلات زيادي در خراسان و تهران به ارث برده بود. مرحوم ملک از مال و ثروت خود استفاده کرد و با وقف آنها زندگي جاويد براي خويشتن فراهم نمود. آثار فرهنگي به جاي مانده از او نام وي را در جهان زنده نگه داشته و خيرات و مبرات او عمر جاودان به او بخشيده و وي را در زمره‏ي نيکوکاران ثبت کرده است. مرحوم ملک کليه‏ي املاک و مستغلات و دارايي‏هاي خود را در خراسان و تهران طي هفت وقف‏نامه به آستان قدس رضوي وقف کرده و مصارف آنها را هم معين نموده است. وقف‏نامه‏هاي آن مرحوم در حيات خودش در يک کتابچه به چاپ رسيده است. موقوفات مرحوم حاج حسين ملک در آستان قدس رضوي يک دفتر ويژه دارد و جدا از ساير موقوفات آستانه‏ي رضويه زير نظر يک مسؤول به فعاليت‏هاي خود ادامه مي‏دهد و موقوفات ملک در حال حاضر يکي از تشکيلات آستان قدس رضوي مي‏باشد که صدها کارمند و کارگزار دارد. مرحوم ملک توليت موقوفات خود را در اختيار نايب‏التوليه‏هاي آستان قدس قرار داده و نظارت را هم به دو تن از دخترانش يکي عزت‏ملک خانم از بطن صبيه‏ي مرحوم حاج سيد عبدالله متولي مسجد گوهرشاد و دوم فاطمه خانم ملقب به فري خانم از بطن زرين‏ملک زوجه‏ي ديگر خود قرار داده است. حق ‏نظر ترکمان حاج حق‏نظر ترکمان مقبره‏اي در تکيه‏ي بکتاشيه مشهد مقدس وقف کرده بود. اين تکيه در هنگام سفر ناصرالدين شاه به مشهد وجود داشته است. حمدالله خان ياور او در سال 1311 قمري سه دانگ از يک مزرعه را در زنجان وقف آستان قدس رضوي کرده است. حيدرخان قاجار او در سال 1310 قمري مزرعه‏اي را در کاج‏کلاي مازندران وقف آستان مقدس رضوي نموده است. خواجه محتشم توني او احمدآباد تربت را وقف آستانه‏ي رضويه نمود، و مقرر داشت درآمد آن را صرف روشنايي و فرش حرم مطهر و حقوق حفاظ روضه‏ي مبارکه و تعمير رباط ميان دشت راه تربت کنند. خالق وردي او در سال 1240 ملکي را به مسجد جامع گوهرشاد وقف کرده است. خسرو ميرزا خسرو ميرزا ملقب به برهان‏الملک که از شاهزادگان بوده در سال 1323 قمري ملکي را وقف مسجد جامع گوهرشاد نموده است. خيرات خان او باني مدرسه‏ي خيرات خان در مشهد مقدس مي‏باشد، که در دوره‏ي صفويه در سال 1057 بنا گرديده است. مرحوم خيرات خان ظاهرا هندي است و از رجال دربار قطب شاهيان دکن و از کارگزاران آنها بوده است. قبر خيرات خان در بالاي کوه قلعه کولکنده در کنار يک مسجد کوچک در حيدرآباد دکن مي‏باشد و تصويري هم از دو در موزه‏ي سالار جنگ حيدرآباد محفوظ است. خيرالنساء اين بانوي نيکوکار در سال 1255 رقبات و املاک متعددي را در کرمان و شهربابک وقف آستان قدس کرده است. دبير سهرابي دبيرالسلطان مشهور به دبير سهرابي از وکلاي مجلس شوراي ملي بود و در اواخر قاجاريه از رجال سياست به شمار مي‏رفت. او در قوچان موقوفات زيادي دارد که همه را به آستان مقدس رضوي وقف کرده است . دبير سهرابي فرزندي نداشت و لذا املاک خود را وقف کرد. درويش بک او در شهر مشهد کاريزي احداث کرد که به نام کاريز درويش بک معروف بوده است. و درآمد آن صرف مکتب‏خانه ايتام سادات مي‏شد. اين قنات در اثر حفر چاه‏هاي عميق خشک و متروک گرديد. رابعه خانم اين بانوي نيکوکار مؤسس بيمارستان منتصريه است مرحوم حاج محمد حسن ميرزا منتصرالملک در حيات خود چند پارچه ملک خود را در جلگه‏ي کاشمر و محولات به زوجه‏ي خود بانو رابعه خانم احترام‏السلطنه واگذار کرد و شرط نمود که از محل آن املاک مريض‏خانه‏اي در مشهد بسازد. بانوي نام برده در سال 1297 شمسي قسمتي از املاک شوهرش را فروخت و قطعه زميني به مساحت 3,500 زرع خريداري کرد و بيمارستاني به نام منتصريه تأسيس و با شرايط معيني وقف آستان قدس رضوي کرد. رجبعلي بک او در سال 1118 هفت صد جريب و 385 زرع زمين مشجر و بياض را در محله‏ي سراب مشهد مقدس وقف آستان قدس رضوي نمود. رضا قلي خان حاج رضاقلي خان سپهدار در سال 1289 يک زوج از مدار بيست و چهار زوج جمال‏آباد از توابع سلطان‏آباد خرقان را وقف آستان قدس رضوي کرده است. زمرد ملک او از بانوان هنرمند و خطاط خاندان سلجوقيان بوده است. پدر او ابوالقاسم محمود خواهرزاده‏ي سلطان سنجر سلجوقي است. از زمرد ملک، قرآني در آستان قدس وجود دارد که در سال 540 تحرير شده است. زينب بکم زينب بکم دختر شاه تهماسب صفوي در مشهد مقدس گرمابه‏اي بنا کرد. اين گرمابه در کنار بازار بزرگ مشهد قرار داشت و در سال 1354 هنگام توسعه‏ي فلکه تخريب گرديد. سالار نام او حسن خان فرزند الله‏يارخان آصف‏الدوله و از رجال عصر قاجاريه مي‏باشد. سه قطعه از املاک و مستغلات سالار به نام باغ سالار، کاروان‏سراي سالار و حمام سالار وقف آستان قدس شده بود. حمام سالار که از حمام‏هاي مشهور بود و در سال 1354 هنگام توسعه‏ي فلکه ويران گرديد. سعدالدين سعدالدين محمد وزير خراسان در عهد شاه سليمان صفوي شش دانگ گود سلوک را وقف آستان قدس کرد و مقرر نمود عايدات آن صرف اجرت ساعت ساز حرم حضرت رضا - عليه‏السلام - شود. سعيد طباطبائي مرحوم حاج سيد سعيد طباطبائي نائيني که از رجال نيکوکار و علاقه‏مند به فرهنگ و معارف بوده در سال 1332 شمسي اقدام به تأسيس کتابخانه‏ي مسجد جامع گوهرشاد نمود و يادگاري از خود به جاي گذاشت و در حدود پنج هزار مجلد کتب چاپي و خطي خود را وقف مسجد گوهرشاد کرد و املاکي هم وقف نمود تا از عوايد آن کتابخانه به کار خود ادامه دهد. او خشت اول کتابخانه را نهاد و ديگران هم دنبال او را گرفتند و در تقويت آن کوشيدند. سلطان حسين صفوي شاه سلطان حسين صفوي در يکي از سفرهاي خود به مشهد مقدس رضوي چند قطعه ملک خريداري کرد و وقف آستان مقدسه نمود. آن املاک عبارتند از عشرت‏آباد، علي‏آباد و ابراهيم‏آباد. اين وقف‏نامه به خط ميرزا احمد نيريزي خطاط معروف بوده است. سلطانم سلطانم زوجه‏ي شاه تهماسب صفوي و جده‏ي شاه عباس بزرگ بود. او در مشهد مقدس سرايي بنا کرد که به سراي سلطاني معروف گرديد. ساختمان اين سرا در نوع خود بي‏نظير و در سه آشيانه ساخته شده بود. اين سرا وقف آستان قدس بود و در طومار علي‏شاه افشار عايدات او را سالي 35 تومان نوشته است. اين سراي تاريخي در سال 1354 ويران گرديد. سليمان خان سليمان خان اعتضادالسلطنه قاجار در مشهد مقدس مدرسه‏اي بنا کرد که اکنون هم آباد و به مدرسه‏ي سليمان خان معروف مي‏باشد و طالبان علوم در آن تحصيل مي‏کنند. اين مدرسه در سال 1200 بنا گرديد، و رقباتي هم در کاشمر و چند باب دکان در مشهد وقف آن بود. سيد ميرزا او در تاريخ 1169 ملکي را وقف مسجد جامع گوهرشاد کرده است. شاه تقي ‏الدين ميرزا شاه تقي‏الدين محمد رضوي در سال 1088 سه باب دکان واقع در پايين پاي مبارک و يک تيمچه و دو باب دکان در محله‏ي عيدگاه در جنب تيمچه‏ي چيت‏گران وقف آستان قدس کرده بود. شاهرخ تيموري شاهرخ فرزند امير تيمور که پايتخت او هرات بود، به مشهد مقدس رضوي بسيار علاقه داشت. او در مشهد قصري و چهارباغي ساخت و سالي چند ماه در اين شهر اقامت مي‏کرد. در زمان شاهرخ چند رواق در حرم مطهر و مسجد و مدرسه در مشهد بنا گرديد که هنوز هم باقي هستند. شاه سليمان در سال 1086 هنگام سلطنت شاه سليمان صفوي گنبد مطهر حضرت رضا - عليه‏السلام - که در اثر زلزله شکاف برداشته بود، تعمير و نوسازي گرديد و طلاکاري شد، و همچنين در عهد اين سلطان تعدادي مدرسه در مشهد بنا شد. شاه صفي در تعدادي از کتيبه‏هاي اماکن متبرکه و مساجد مشهد و حومه نام صفي شاه آمده است. شاه تهماسب شاه تهماسب صفوي براي دفع حمله‏ي ازبکان از خراسان و مشهد مقدس چند بار به مشهد مسافرت کرد، و پس از مرگ او جنازه‏اش را در مشهد رضوي در پشت سر حضرت رضا - عليه‏السلام - به خاک سپردند که آن محل به صفه‏ي شاه تهماسبي معروف بود. شاه تهماسب صفوي ملکي به نام مزرعه‏ي حسيني در ميان ولايت مشهد و رقبه‏اي در جمع‏آباد تبادکان خريداري و عوايد آن را صرف فتيله عنبر حرم مطهر و حفاظ مزار خود نمود. شاه عباس صفوي در ميان سلاطين صفويه شاه عباس بيش از همه آثار از خود به جاي گذاشته است. به چند مورد اشاره مي‏کنيم: 1. توسعه‏ي صحن کهنه؛ 2. ايوان عباسي؛ 3. تذهيب گنبد مطهر؛ 4. ساختن صندوق قبر مطهر؛ 5. بناي گنبد خواجه ربيع؛ 6. نهر خيابان. شاه محمد خان او از سلاطين قطب شاهي دکن هندوستان و از شيعيان بود، قطعه‏اي الماس گرانبها وقف روضه‏ي مبارکه‏ي رضويه نمود. شاه محمد خان سرهنگ او از کارمندان وزارت امور خارجه بود و در سال 1303 قمري دو سهم از دوازده سهم کاروان‏سراي بازار بزرگ مشهد که به سراي سالار مشهور بود وقف آستان قدس رضوي نمود. شاه ويردي بک او از معاصران شاه سليمان صفوي بود. وي چند باب دکان و يک حمام و کاروان‏سرا وقف آستان کرد. شهربانو بکم او در سال 1229 شش دانگ ده مظفر را وقف آستان قدس رضوي کرده است. شمس ‏النساء او نصف قريه‏ي بيلدر را که در غرب مشهد مقدس قرار دارد وقف آستان قدس رضوي کرده است. صالح نقيب او معاصر شاه سليمان صفوي و يکي از شخصيت‏هاي بزرگ عصر خود بود. او در شهر مشهد مقدس مدرسه‏اي بنا کرد که به نام «مدرسه‏ي نواب» معروف مي‏باشد. اين مدرسه اخيرا تخريب و نوسازي شده است . مدرسه‏ي نواب موقوفات زيادي هم دارد که روي سنگي نوشته شده است. صبيه‏ي حسينقلي خان اين بانو دکاني در مشهد مقدس وقف مسجد کرده است. صدرالدين خان ميرزا صدرالدين خان نجم‏السلطنه فرزند شيخ محمد حسن مجتهد شيرازي مزرعه‏اي را در جلگه رخ در سال 1336 وقف مسجد جامع گوهرشاد کرده است. صدرالعلماء او شش دانگ دهکده‏ي چاهوک تربت را وقف آستان قدس نموده است. صفي قلي خان صفي قلي خان بگلربگي فرزند رستم خان سپهسالار ايران در تاريخ 1072 هفده باب دکان و دو باب قهوه‏خانه را وقف آستان قدس کرده است. عادل خان او در کهستان کرمان مزرعه‏اي وقف آستان قدس رضوي نموده است. عباسقلي بک او از کارگزاران نادرشاه افشار بوده است، وي در سال 1118؛ هفت صد جريب و 385 زرع زمين مشجر و بياض را در مشهد مقدس وقف آستان قدس رضوي نمود. عباسقلي خان عباسقلي خان شاملو بيگلربيگي خراسان و حاکم هرات در زمان صفويه بود. وي در مشهد مقدس مدرسه‏اي بنا کرد که هنوز مورد استفاده‏ي طلاب علوم مي‏باشد. عباسقلي خان 84 رقبه ملک و مستغلات وقف مدرسه کرده که در مشهد مقدس، جام، تايباد، هرات، فراه و بادغيس بوده‏اند. عباسقلي خان سرتيپ او ده جريب زمين شلتوک‏زار را در يک فرسخي اشرف مازندران، بهشهر کنوني. در سال 1301 قمري وقف آستان قدس رضوي نموده است. عتيق ‏علي منشي طوس او از اعقاب خواجه نصيرالدين طوسي است. وقف‏نامه‏ي او قديمي‏ترين وقف‏نامه‏ي آستان قدس مي‏باشد. رقبات وقفي عتيق‏علي عبارتند از: حمام آغچه، مزرعه‏ي کنويست تبادکان، مزارع سنگور و توکار تبادکان، مزرعه‏ي عشر رادکان، مزرعه‏ي منزل‏آباد، مزرعه‏ي چاه خاصه ميان ولايت، مزرعه‏ي چاهنو تبادکان، مزرعه‏ي شاطغاي بلوک درزاب، مزرعه‏ي کاهو سه زوج، مزرعه‏ي جاياب هفت زوج و فرد، طاحونه‏ي کلوخ در طرق و باغ اخلمد. عبدالله خان مستوفي او در سال 1306 و 1310 قمري املاکي را در گيلان وقف آستانه‏ي مقدسه‏ي رضويه کرده است. حاج عبدالله او در سال 1168 تيمچه‏ي قيصريه را که مشتمل بر حجرات فوقاني و تحتاني بود و در کنار درب صحن مقدس خيابان سفلي قرار داشت، وقف آستانه‏ي مقدسه کرد. عبدالله رضوي عبدالله رضوي معروف به ميرزاي ناظر از معدود ثروتمنداني است که در فکر خدمت به جامعه خود برآمد، و مقدار زيادي از دارايي خود را وقف کرد و در اختيار مردم قرار داد و از خود نام نيکي در تاريخ باقي گذاشت و موجبات ايجاد يک درمانگاه به نام «درمانگاه ميرزاي ناظر رضوي» و پرورشگاهي به نام «پرورشگاه ايتام ميرزاي ناظر» را فراهم آورد. مرحوم عبدالله رضوي ميرزاي ناظر، املاک و مستغلاتي هم براي اداره‏ي اين دو مؤسسه‏ي خيريه‏ي عام‏المنفعه وقف نمود و محل اين دو مؤسسه را در مزرعه‏ي سوران واقع در بيست کيلومتري مشهد مقدس قرار داد. عبدالرحيم خان عبدالرحيم خان اعتمادالرعايا در سال 1313 قمري دو دربند دکان متصل به سراي بالا محله پلکو و يک جريب و نيم دوازده قبضه رطب‏آباد و يک جريب توت‏آباد را وقف آستانه‏ي مقدسه کرده است. عبدالرشيد خان او در سال 1225 صد من بذرافشان مبارک‏آباد واقع در نوق رفسنجان را وقف آستانه‏ي رضويه نموده است. عبدالکريم او در سال 1294 ملکي را وقف مسجد جامع گوهرشاد کرده است. عراقي او يکي از رجال بزرگ عصر غزنويان بوده است. او به مشهد علي بن موسي الرضا - عليه‏السلام - علاقه‏مند بود، و در مشهد رضا خدماتي انجام داد. ابوالفضل بيهقي دبير و مورخ معروف در تاريخ خود از او ياد مي‏کند و گويد: کاريز مشهد را که خشک شده بود باز روان کرده و کاروان‏سرايي برآورده و ديهي مستغل سبک خراج بر کاروان‏سرا و کاريز وقف کرده است. علاءالدين کشميري ميرزا علاءالدين کشميري در سال 1013 يک باب طاحونه ساخته و وقف آستانه‏ي مقدسه‏ي رضويه کرده بود. علي خان علي خان ولد الله‏يار خان در سال 1212 دو شبانه‏روز از محمدآباد جوين را وقف آستان قدس رضوي نموده است. علي خان سرهنگ علي خان سرهنگ در سال 1311 قمري ملکي را در خرقان وقف آستان قدس رضوي نموده است. علي ‏رضا ميرپنج علي‏رضا خان امير پنجه در سال 1310 قمري يک ملک شش دانگ را در کنار رودخانه‏ي تلوار در گروس وقف روضه‏ي مبارکه‏ي رضويه کرده است. علي شيرازي حاج ميرزا علي شيرازي در سال 1309 قمري شش دانگ دو دربند دکان در محله‏ي ميدان شاه شيراز را وقف آستان قدس کرده است. حاج ملاعلي قوچاني حاج ملاعلي قوچاني بازار کلاه‏دوزان را که در پشت آب‏انبار صحن مقدس جديد و داراي هفده باب دکان بود وقف آستان قدس رضوي کرد. علي نائيني او نيز بازاري که در آن کلاه مي‏فروختند وقف آستان قدس کرد. علي ‏اکبر حاج علي‏اکبر خان در سال 1302 قمري يک عشر از درآمد مزرعه‏ي حلوائي و مزرعه‏ي قاسم‏آباد را وقف آستان قدس کرد. علي اکبري او سه سهم از بيست سهم دهشتک را در ميان ولايت مشهد مقدس وقف آستان قدس کرده است. علي ‏اکبر خان سرهنگ علي‏اکبر خان سرهنگ سبزواري در سال 1310 قمري نيم سهم از دوازده سهم شاه‏بهرام واقع در بلوک فروغن سبزوار را وقف روضه‏ي رضويه کرده است. علي ‏اکبر تائبي او ملکي را وقف کرده و درآمد آن را به زوار جبل‏عامل و احساء و جزاير اختصاص داده و شرط کرده هر کدام از آنها هنگام اقامت در مشهد مقدس يک ختم قرآن انجام دهند. علي ‏شاه افشار او برادرزاده‏ي نادرشاه افشار بود و بعد از کشته شدن نادرشاه در مشهد به سلطنت رسيد و خود را به نام عادل‏شاه معرفي کرد. علي‏شاه موقوفات آستان قدس را که توسط نادر در اختيار دولت قرار گرفته بود بار ديگر به آستان مقدس رضوي بازگردانيد. علي ‏شير نوائي امير علي‏شير نوائي يکي از علما، ادبا و وزراي عصر تيموريان مي‏باشد. او شاعري بزرگ، اديبي نامور و سياستمداري مشهور بود. امير علي‏شير نوائي وزارت سلطان حسين ميرزا بايقرا را در هرات به عهده داشت و در همانجا درگذشت و قبرش در باغ مقبره‏ي گوهرشاد در هرات مي‏باشد. او در مشهد مقدس هم‏اکنون يادگاري دارد و آن ايوان جنوبي صحن کهنه که به ايوان طلا مشهور شده مي‏باشد که در تاريخ به ايوان امير علي‏شير معروف است. غازان خان غازان خان مغول فرزند ارغون خان در سال 667 در مازندران متولد شد. او از طرف پدر خود به حکومت خراسان منصوب شد. غازان خان در چهارم ماه شعبان سال 694 در حضور شيخ صدرالدين ابراهيم بن شيخ سعدالدين حموي جويني مسلمان شد و شهادتين گفت، و در آن روز صد هزار نفر از مغولان و ترکان مسلمان شدند. او در سال 699 سه محل را وقف آستان قدس کرده که دو محل آن از بين رفته و تنها فرهادگرد فريمان باقي مانده است. غياث ‏الدين غياث‏الدين يوسف يکي از رجال و اعيان زمان تيموريان است. او در مشهد مقدس مدرسه‏اي بنا کرد که به مدرسه‏ي دو درب مشهور است. اين مدرسه در دو طبقه بنا گرديده و اکنون در حوزه‏ي اماکن متبرکه قرار گرفته است و از هر طرف محصور مي‏باشد. مدرسه‏ي مزبور در زمان شاهرخ بنا گرديده و کتيبه‏ي موجود آن سال 843 را نشان مي‏دهد. قبر غياث‏الدين يوسف در زير گنبد جنوبي مدرسه قرار دارد و سنگي سياه روي قبر گذاشته شده که نام باني مدرسه و تاريخ فوت او روي آن نوشته شده است. فاضل خان توني او يکي از علماي بزرگ عصر خود بود، وي را علاءالملک هم مي‏گفتند. فاضل خان در مشهد مقدس مدرسه‏اي زيبا و مجلل در سال 1075 بنا کرد و رقبات زيادي هم وقف آن نمود، مدرسه‏ي فاضل خان در مشهد موقعيت ممتازي پيدا کرد و فضلا و اساتيد به آن روي آوردند. در سال 1307 خورشيدي مقرر شد دور اماکن متبرکه فلکه‏اي بسازند تا وسائط نقليه بتوانند حرم را دور بزنند و به خيابان‏هاي جنوبي و شمالي عبور کنند. در احداث اين فلکه مدرسه‏ي فاضل خان تخريب گرديد و به صورت خيابان درآمد. فتح ‏علي خان فتح‏علي خان صاحب ديوان شيرازي مدتي متولي آستان قدس رضوي بود، و رقباتي هم وقف آستان قدس کرده است. از جمله: شصت جريب زمين در محمودآباد شيراز، سه ربع از انابد کاشمر، تيمچه‏ي متصل به باغ آصف‏الدوله در بالا خيابان و باغ آصف‏الدوله از باغ‏هاي مشهور مشهد که اکنون اداره‏ي مرکزي آستان قدس و بازار مرکزي در جاي آن قرار گرفته‏اند. فتح‏علي خان، صاحب ديوان مقرر داشته از محل درآمد موقوفه‏ي انابد کاشمر که از بهترين رقبات وقفي آستان قدس مي‏باشد روز تولد امام حسين - عليه‏السلام - در روضه‏ي رضويه جشني گرفته شود و اعيان و اشراف مشهد در آن دعوت شوند و بهترين مأکولات به آنها داده شود. فتح ‏علي شاه قاجار در پايين پاي حضرت رضا - سلام الله عليه - دري مرصع و جواهرنشان داخل ضريح قرار داشت. دري طلايي و زيبا داراي خطوط و نقوش که هر بيننده‏اي را به طرف خود جلب مي‏کرد، بعد از مدتي اين در را از جاي خود برداشتند و در زير گنبد بالاي سر مبارک گذاشتند. در نامه‏ي آستان قدس آمده: اين در مرصع جواهرنشان را که اکنون بر ديوار روي مبارک مقارن بالاي سر مطهر به ديوار نصب شده است فتح‏علي شاه قاجار در سال 1233 قمري به شکرانه‏ي استيلاي بر خراسان تقديم آستان قدس کرده است. فتح‏ الله خان فتح‏الله خان مستوفي در سال 1306 قمري 99 جريب را در پشک گيلان وقف آستان قدس کرده است. فرنگيس بکم فرنگيس بکم دختر خليفه سلطان يک سهم از دوازده سهم رادکان را وقف مدرسه‏ي فاضل خان نموده است . فضل ‏الله اصفهاني امير فضل‏الله شهرستاني اصفهاني، جد شهرستان‏هاي ايران و عراق در سال 963 وقف‏نامه‏اي تنظيم کرده که نه متر و شصت و پنج سانتي‏متر طول آن است. در اين وقف‏نامه رقباتي وقف مکه معظمه، روضه‏ي مطهره‏ي پيامبر گرامي و حضرت صديقه‏ي طاهره و امام حسن مجتبي و امام حسين و قبه‏ي رفيعه‏ي سجاديه و باقريه و کاظميه و رضويه و تقويه و عسکريين و عباسيه در کربلا کرده است. فضل ‏الله وزير نظام فضل‏الله وزير نظام برادر ميرزا آقاخان نوري صدر اعظم ناصرالدين شاه از رجال عصر قاجار و نايب‏التوليه‏ي آستان قدس رضوي بود. او هنگام اقامت در مشهد مقدس بناها و موقوفاتي احداث کرد و در اختيار آستانه‏ي مقدسه‏ي رضويه قرار داد. قاسم تهراني حاج قاسم تهراني فرزند حاج علي‏اکبر کور تهراني است. او در مشهد مقدس چند سهم از شمس‏آباد ميان ولايت و دو خمس آسياب حاجي‏آباد را وقف دوازده نفر حافظ قرآن و يک صدرالحفاظ و يک خطيب کرد. قاسم خراساني حاج قاسم ملک‏التجار خراسان، شمس‏آباد ميان ولايت را وقف آستان قدس نمود. قمر نساء خانم قمرنساء دختر ميرزا بديع فندرسکي در سال 1228 شش دانگ سورمن از توابع فندرسک شاهرود را وقف آستان قدس رضوي نموده است. کلب علي بادکوبه‏اي او يکي از بزرگان شيعه و اهل بادکوبه است. وي در سال 1263 قمري تيمچه‏اي در مشهد وقف آستان قدس نمود و توليت آن را به ملا محمدکاظم استرآبادي و درآمد آن را به مکتب‏خانه‏ي ايتام سادات اختصاص داد. گنج ‏علي خان گنج‏علي خان از رجال و اعيان دوره‏ي صفويه است. وي در کرمان حاکم بود. از او بناها و آثاري در کرمان هنوز برجا است که يکي از آنها حمام معروف گنج‏علي خان است که نام او را همچنان زنده نگه داشته و يکي از بناهاي باارزش تاريخ است. گنج‏علي خان رقبات و املاکي وقف آستان قدس کرده که اکنون در کرمان محفوظ و موجود مي‏باشد. گوهرشاد مسجد جامع گوهرشاد در سال 821 بنا گرديده و باني آن گوهرشاد آغا فرزند امير غياث‏الدين ترخان و همسر شاهرخ فرزند امير تيمور گورکاني است که از خاندان‏هاي معروف عصر تيموريان بودند. گوهرشاد از بانوان بزرگ تاريخ به شمار است و آثار از خود به جاي گذاشته است. گوهرشاد بگم به مشهد مقدس رضوي بسيار علاقه داشته و در تعظيم و تکريم بارگاه امام رضا - عليه‏السلام - کوشش مي‏کرده است. رواق دارالسيادة و دارالحفاظ و دارالسلام در اماکن متبرکه از بناهاي گوهرشاد آغا مي‏باشد. مجدالملک او تعدادي دکان در کنار کاروان‏سراي ناصريه بنا کرده بود. مجدالملک مدتي متولي آستان قدس بوده است. محراب خان محراب خان يکي از رجال بزرگ عصر صفوي و از کارگزاران آن دولت بود. او مدتي در مرو حکومت مي‏کرد و در سال 1032 درگذشت. محراب خان در محله‏ي دروازه نوقان مشهد مسجدي بنا کرده که هنوز هم وجود دارد و به مسجد محراب خان معروف مي‏باشد. او يک مزرعه را هم در شمال شرق مشهد مقدس وقف روضه‏ي مبارکه‏ي رضويه نمود. اين مزرعه اکنون به منطقه‏ي مسکوني تبديل شده و به نام کوي طلاب معروف گرديده است، و ايستگاه راه آهن مشهد هم در اراضي محراب خان قرار دارد. محسن خان قزويني ميرزا محسن خان قزويني در سال 1316 قمري ربع آسياي خسروخاني را که در نزديک باجگيران مي‏باشد وقف آستان قدس کرده است. محمد اکبر خواجه محمداکبر در سال 1140 ملکي را وقف مسجد گوهرشاد نموده است و نام اين رقبه و واقف در ضمن اوقاف مسجد گوهرشاد و در اداره‏ي اوقاف مشهد محفوظ است. محمد بک او در سال 1176 نصف خرق را که از آبادي‏هاي بلوک درزاب مي‏باشد وقف آستان قدس رضوي کرده است. محمد تقي بجنوردي در مشهد موقوفه‏اي به نام خان حسينيه بوده که متولي اين موقوفه شيخ محمدتقي بجنوردي عالم مشهور مشهد بود. درآمد اين موقوفه صرف روضه‏خواني حضرت سيدالشهداء - عليه‏السلام - مي‏گرديد. محمد تقي ميرزا رکن‏الدوله محمدتقي ميرزا حاکم خراسان شش دانگ تيمچه‏ي بلورفروشان را در سال 1305 قمري از ورثه‏ي امام جمعه مشهد به مبلع 6,500 تومان خريد و به آستان قدس داد. آستان قدس سال‏ها آن را در تصرف داشت تا در سال 1354 هنگام توسعه‏ي فلکه تخريب گرديد. محمد جعفر بک او در سال 1169 نصف نوکاريز را در جلگه‏ي طوس وقف آستانه‏ي قدس کرده است. محمد حسين ميرزا محمدحسين که ظاهرا کرماني بوده مزرعه‏اي را در کرمان به روضه‏ي مبارکه‏ي رضويه وقف کرده است. محمد حسين تاجر حاج محمدحسين قره‏باغي تاجر در سال 1310 قمري يک باب کاروان‏سرا و دو باب دکان متصل به سراي مزبور واقع در بازار بزرگ را وقف روضه‏ي رضويه کرده است. محمد حسين شريف او در سال 1254 مزرعه‏ي حسين‏آباد درياچه و ربع قنات حسين‏آباد کرمان را وقف آستان قدس کرده است. محمد حسين شيرازي حاج محمد حسين شيرازي در سال 1314 قمري دو دانگ ده ريز را در شيراز وقف آستانه‏ي رضويه نموده است. محمد حسين طبيب حاج شيخ محمدحسين طبيب در سال 1212 قمري اسماعيل‏آباد و پنج سهم از چشمه‏ي صاد را در کاشمر وقف آستان قدس کرده است. محمد حسين عضدالملک ميرزا محمدحسين عضدالملک قزويني که از رجال عصر قاجار بود و نيابت توليت آستان قدس را هم به عهده داشت، منشأ آثار و خدمات زياد در آستان قدس رضوي بود. او قنوات مخروبه را آباد کرد، و طلاکاري ايوان صحن نو در زمان او انجام گرفت. طومار معروف عضدالملکي که مجموعه‏ي موقوفات آستان قدس را دربر دارد توسط او تهيه گرديد. او مزرعه‏ي حسين‏آباد را در ميان ولايت مشهد خريداري کرد و به روضه‏ي مبارکه‏ي رضويه وقف نمود و مقرر داشت که عوايد آن را صرف روضه‏خواني حضرت سيدالشهدا بنمايند. محمد حسين کرماني او در سال 1096 سه ربع از کنوگير، و شش دانگ سمرقند و کلاته‏بوغا و نصف عوضي و شش دهم زيرکن را وقف روضه‏ي مبارکه کرده است. محمد خان قاجار آقا محمدخان قاجار در سال 1205 به خراسان لشکر کشيد و مشهد مقدس را از تصرف فرزندان نادر خارج کرد و پنج عدد قنديل طلاي مرصع به لؤلؤ و جواهرات هر يک به وزن پنج من را وقف آستان قدس رضوي کرد. محمد خان محمدناصر خان ظهيرالدوله در سال 1288 شش دانگ شادکن را وقف آستان قدس نمود و مقرر داشت عوايد آن صرف دارالشفاي مبارکه شود. محمد خان کليدري او در سال 1254 چهار شبانه‏روز و سي و پنج سير از مدار دوازده شبانه‏روز مزرعه‏ي کليدر را که در سر ولايت قرار دارد وقف آستانه‏ي مقدسه نمود. محمد رضا اردستاني حاج محمدرضا اردستاني در سال 1116 ملکي را وقف مسجد گوهرشاد کرده است. محمد سعيد محمدسعيد خوافي در سال 1176 محوطجات سنگان با 26 جريب زمين و 45 سرقه آب را وقف آستان قدس رضوي کرده است. محمد صالح قزويني او در سال 1105 يک دربند دکان شمع‏ريزي واقع در حاشيه‏ي ميدان مشهد مقدس وقف روضه‏ي رضويه نموده است. محمد علم خان محمدعلم خان حاکم بدخشان نصف شمس‏آباد ميان ولايت و مؤمن‏آباد چناران را وقف آستانه‏ي مبارکه کرده است. محمد علي قائم ‏مقام حاج ميرزا محمدعلي قائم‏مقام التوليه روستاي خواجه جراح را که يکي از دهات نزديک چناران مي‏باشد، شش دانگ وقف آستانه‏ي قدس کرد. محمد علي وزيري مرحوم سيد محمدعلي وزيري يکي از علما و وعاظ شهر يزد و مردي صالح و جليل‏القدر بود. وي بسيار مورد علاقه‏ي مردم و خدمتگزار جامعه به شمار مي‏رفت و در ميان مردم محبوبيت فوق‏العاده‏اي داشت و غير از اينکه يک شخصيت روحاني و مذهبي بود از فرهنگيان، دانشمندان و اهل ادب هم به شمار مي‏رفت و همه‏ي طبقات او را دوست مي‏داشتند. حاج سيد محمدعلي وزيري - رحمة الله عليه - در طول زندگي خود کتاب‏هاي زيادي فراهم آورد، و يک مجموعه‏ي بزرگ علمي و فرهنگي را تأسيس کرد، مرحوم وزيري تصميم گرفت کتابخانه‏ي خود را به صورت عام در اختيار مردم بگذارد و لذا جايي در کنار مسجد جامع يزد براي کتابخانه‏ي خود برگزيد. اين کتابخانه در يزد به کتابخانه‏ي وزيري مشهور شد، مردم به آن روي آوردند و کتابخانه توسعه پيدا کرد و بر تعداد کتاب‏هاي آن افزوده گرديد، و شهرت آن همه جا را گرفت و اهل علم و ادب به آن روي آوردند. نگارنده‏ي اين مقال براي ديدن نسخه‏هاي خطي آن به يزد رفتم و از آن استفاده نمودم. يکي از روزها در تهران با وي ملاقاتي داشتم، مرحوم وزيري فرمودند: تصميم گرفته‏ام کتابخانه‏ي خود را وقف آستان قدس رضوي نمايم. از شنيدن اين موضوع خوشحال شدم و او را در اين مورد تحسين کردم و گفتم: کار بسيار خوبي مي‏کنيد و کتابخانه با اتصال به روضه‏ي مبارکه‏ي رضويه جاوداني خواهد شد. او گفت: من وقف‏نامه‏اي را تنظيم کرده‏ام دوست دارم شما هم آن را مطالعه کنيد و اگر نظري داريد بگوييد. من وقف‏نامه را مطالعه نمودم و آن را بسيار محکم و استوار يافتم و به او تبريک گفتم، بعد از مدتي او به يزد رفت و مقدمات کار را فراهم نمود. او کتابخانه‏ي خود را وقف آستانه‏ي مقدسه کرده ولي شرط نموده است که کتابخانه در يزد بماند و آستان قدس آن را اداره کند، و در اين مورد وقف‏نامه‏ي مفصلي هم تهيه شده است. آستان قدس هم شرايط او را قبول کرده و اکنون کتابخانه‏ي وزيري يزد متعلق به آستان قدس مي‏باشد. محمد قلي خان او فرزند الله‏يار خان آصف‏الدوله مي‏باشد. حسن خان سالار فرزند آصف‏الدوله در مشهد بر عليه دولت مرکزي قيام کرد و شهر مشهد را تا سبزوار تصرف نمود و بعد حسام‏السلطنه از طرف ناصرالدين شاه به خراسان آمد، و با سالار جنگ کرد و او را کشت. سالار هنگام قيام بر ضد ناصرالدين شاه و تصرف شهر مشهد به آستان رضوي تجاوز کرد و طلاها را تصرف نمود. پس از کشته شدن او فرزندش محمدقلي خان باغ و قنات سالار را در مشهد به آستان قدس واگذار کرد. آن باغ را باغ آصف‏الدوله مي‏گفتند که اکنون ادارات مرکزي آستان قدس در بالا خيابان در آنجا قرار دارد. محمد مؤمن وزير او در سال 1136 شش دانگ موقوفه‏ي جمع‏آباد را وقف مقبره‏ي شاه تهماسب صفوي که در رواق شمالي حرم مطهر دفن است نمود. محمد معين حاج محمد معين‏التجار رشتي در سال 1311 قمري سه دانگ يک کاروان‏سرا را وقف آستانه‏ي مقدسه کرده است. محمد ميرزا حاج سلطان محمد ميرزا سيف‏الدوله فرزند فتح‏علي شاه قاجار که در زمان پدرش متولي آستان قدس بود قريه‏ي حسن‏آباد سرجام را خريداري کرد و مبلغ هشت هزار تومان از مال آستانه‏ي مقدسه پرداخت کرد و جزء موقوفات مطلقه قرار داد. محمد ميرزا حاج محمد ميرزا فرزند قهرمان ميرزا در سال 1306 قمري يک سهم از شانزده سهم محمدآباد شادمهر را در تربت حيدريه خريداري نمود و به روضه‏ي مبارکه‏ي رضويه وقف کرد. محمد ولي بک محمدبک ديوان�





این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1723]

bt

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب







-


گوناگون

پربازدیدترینها
طراحی وب>


صفحه اول | تمام مطالب | RSS | ارتباط با ما
1390© تمامی حقوق این سایت متعلق به سایت واضح می باشد.
این سایت در ستاد ساماندهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت شده است و پیرو قوانین جمهوری اسلامی ایران می باشد. لطفا در صورت برخورد با مطالب و صفحات خلاف قوانین در سایت آن را به ما اطلاع دهید
پایگاه خبری واضح کاری از شرکت طراحی سایت اینتن