واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: هيچ جامعهاي را نميتوان پيدا كرد كه بدون مشاركت اعضايش به اهداف خود برسد و پيشرفت كند. جامعه هر چه بزرگتر باشد، مشاركت تك تك اعضا الزاميتر ميشود. اصلا ميتوان گفت يگانگي حاصل از مشاركت اعضا شرط بقاي جامعه است. هر چه اين همبستگي بيشتر باشد، نظم اجتماعي بهتري برقرار خواهد شد و هنجارها بيشتر مورد احترام قرار خواهند گرفت. در واقع توانايي رسيدن به اهداف در جوامعي حاصل ميشود كه افراد آن جامعه توانايي مشاركت و همكاري در اجتماعات كوچك و بزرگ را داشته باشند. ماحصل همه اينها چيزي است كه به آن سرمايه اجتماعي ميگويند. سرمايه اجتماعي در واقع همان چسبي است كه اعضاي يك جامعه را به يكديگر پيوند ميزند و نيرويي پديد ميآورد تا خير عمومي در جامعه توليد شود. اگر در جامعهاي اين سرمايه دچار خدشه يا عواملي مانع از شكلگيري آن شود، بايد نگران برهم خوردن همبستگي و انسجام اجتماعي بود.كاوه مظفري، كارشناس ارشد جامعهشناسي، تحقيقي را براي اداره كل مطالعات اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران انجام داده است كه نتايج آن در همايش محلهگرايي و تأثير آن در همبستگي اجتماعي ارائه شد. بخشي از اين مقاله كه عنوان آن« تقويت اجتماعات محلي، راهبرد تقويت سرمايه اجتماعي» است در ادامه ميآيد. عموما نميتوان جامعهاي را بدون سرمايه اجتماعي متصور شد اما موقعيتهايي ايجاد ميشود كه سرمايه اجتماعي دچار چالش ميشود. در واقع سرمايه اجتماعي از شكلي به شكل ديگر تغيير ميكند و در فرايند اين تغيير ممكن است مشكلاتي براي جوامع ايجاد كند. بروز جدي اين نوع تغييرات را ميتوان در تغيير و تحولات جوامع محلي شهري جستوجو كرد. بدين ترتيب سرمايه اجتماعي در محلات شهري جوامع معاصر بهدليل تغييرات كالبدي، اقتصادي و تكنولوژيك دچار دگرگونيهاي متعدد ميشود. شبكه روابط اجتماعي و الگوي اعتماد عمومي تغيير ميكند و مناسبات ميان شهروندان به هم ميخورد. در واقع، بستري براي تحول فراهم ميشود، اما همين وضعيت ميتواند آسيبزا باشد. در شهر تهران، بهويژه مناطق فرودست آن، سرمايه اجتماعي و در واقع اجتماعات محلي سنتي دچار چالشهايي شدهاند. ساختار سنتي محله بر هم خورده است، الگوهاي سنتي اعتماد، تضعيف شدهاند اما در مقابل هنوز مناسبات و روابطي جايگزين و تثبيت نشده است. با يك نگاه كلاسيك جامعهشناسانه ميتوان از مفهوم آناتومي اجتماعي براي توصيف چنين وضعيتي استفاده كرد؛ وضعيتي كه ممكن است منجر به افزايش آسيبهاي اجتماعي شود و هزينههاي اجتماعي را بالا ببرد؛ مسئلهاي كه شايد امروز با نخستين نشانههاي آن روبهرو هستيم. از سوي ديگر شايد همين وضعيت آنوميك (بيهنجاري)، بتواند به فرصتي براي پيشرفت تبديل شود. به عبارت ديگر چالش سرمايه اجتماعي وضعيتي دوگانه را پيش آورده كه يا ممكن است به آسيبهاي اجتماعي بيشتر، افول همبستگي و اضمحلال اجتماعي منجر شود يا از سوي ديگر ممكن است به سمت پيشرفت و تحول رهنمون شود. در چنين وضعيتي ضرورت مداخله متعهدانه احساس ميشود. تا پيش از اين رويكرد مديريت شهري، رويكردي متمركز، از بالا و بروكراتيك بود؛ رويكردي كه تصور ميكرد شهر، صرفا كالبدي فيزيكي است كه ميتوان با مهندسي عمران، سازههاي آن را تغيير داد و به توسعه دست پيدا كرد. چنين رويكردي با ناديده گرفتن جنبههاي اجتماعي و فرهنگي زندگي شهري، نميتواند براي حل مشكلات و حركت رو به پيشرفت مؤثر باشد. درك اين مسئله سبب شد كه مسئولان شهرداري به سمت الگوهاي مشاركتي در مديريت شهري متمايل شوند. آنها با اتخاذ سياست محله محوري سعي دارند نشان دهند كه رويهاي جديد براي مديريت مسائل شهري برگزيدهاند؛ رويهاي مبتني بر مشاركت شهروندان در فرايند تصميمسازي، برنامهريزي و اجرا. اما يكي از پيشنيازهاي موفقيت چنين رويكردي، ارتقاء همزمان سرمايه اجتماعي در محلات است. به عبارت ديگر محلهمحوري پديدهاي تجويزي نيست كه بتوان آن را مهندسي كرد بلكه وضعيتي است كه از طريق مشاركت واقعي شهروندان حاصل ميشود. مسئله اصلي اين مقاله بررسي فرايند و راهكارهايي است كه ميتواند به ارتقاء سرمايه اجتماعي در محله كمك كند. به عبارت ديگر سؤال اصلي اين است كه چگونه ميتوان به فرايند رشد سرمايه اجتماعي در محلات شهري كمك كرد؟ منطقه 15 نمونه مطالعه موردي در اين تحقيق براي پاسخ به اينكه چطور ميتوان سرمايهاجتماعي را در محلات اضافه كرد، محلات منطقه 15شهرداري تهران در نظر گرفته شده و با توجه به ويژگيها و مختصات اين منطقه راهكارهاي توسعه محلي ارائه شده است. براساس نتايج سرشماري سال 85، منطقه 15 جمعيتي حدود 640 هزار نفر دارد. اين منطقه از حوالي سال 40 شكل گرفته است. پس از انقلاب نيز در طول دهه 60 بر سرعت گسترش بيرويه و بيبرنامه اين منطقه افزوده شد تا اينكه در سالهاي دهه70 رشد اين منطقه تحت كنترل مديريت شهري درآمد. بديهي است خصلت اصلي و پيوسته رشد و شكلگيري منطقه در تمام اين سالها با موقعيت حاشيهاي و دروازهاي آن پيوند داشته است تا جايي كه اين امر در تعيين هويت و سيماي شهري منطقه نقش اصلي و قطعي پيدا كرده است. منطقه 15 به حدود 20 محله تقسيم شده است. براساس اطلاعات آماري موجود تعداد مراكز فرهنگي و اجتماعي در اين منطقه نسبت به ساير محلات تهران پايين است. شايد به همين دليل باشد كه ميزان مشاركت اجتماعي و فرهنگي شهروندان اين منطقه نيز پايين ارزيابي شده است. همچنين در اين منطقه براساس تحقيقات انجام شده آسيبهاي اجتماعي همچون اعتياد، تكديگري و كودكان كار، مشكلات عديدهاي ايجاد كرده است. مجموعه چنين شرايطي حاكي از آن است كه وضعيت سرمايه اجتماعي در اين منطقه دچار چالش است. راهكارهايي براي توسعه محلي موضوع اجتماعات محلي فقط يك شعار انتزاعي در جامعه معاصر و تلاش براي احياي همبستگي محلي نيست، بلكه وسيلهاي براي پيشبرد نوسازي اجتماعي و كالبدي محلات، شهرها و مناطق مهم شهري محسوب ميشود. در واقع تحقق توسعه محلي و مردمسالاري بدون احياي اجتماعات محلي، حفاظت از حوزه محلي و تأمين مشاركت محلي امكان پذير نخواهد بود. اگر قرار است با شعار محلهمحوري به سمت افزايش مشاركت شهروندان در مديريت شهري و همچنين توسعه محلهاي حركت كنيم ضرورت دارد تا بسترهاي لازم در اين خصوص را از طريق موارد زير مهياسازي كنيم. 1-گسترش فضاهاي عمومي: اماكن عمومي همچون بوستانها، كتابخانهها، مراكز فرهنگي وسراي محل يا فرهنگسراها، مكانهايي هستند كه شهروندان اين فرصت را پيدا ميكنند كه با يكديگر تعامل و تبادل اجتماعي داشته باشند. در واقع در چنين مكانهايي امكان شكلگيري روابط اجتماعي و در نتيجه ارتقاء سرمايه اجتماعي فراهم ميشود. 2- تقويت اجتماعات محلي: انجمنهاي محلي، گروههاي همسالان و هيأتهاي مذهبي انواع گروههاي محله محور محسوب ميشوند. اين گروهها هستند كه به اهالي محل هويت ميدهند و اعتماد عمومي را ميان آنها بهوجود ميآورند. اجتماعات محلي آن بخشي از جامعه محلي هستند كه ميتوانند بار اصلي توسعه محلي را بر دوش بكشند. 3-افزايش اختيارات شوراياريها: مشاركت اجتماعي تنها از طريق اجراي برنامهها و سياستهاي از پيش تعيين شده ميسر نميشود. مشاركت واقعي زماني تحقق مييابد كه شهروندان بتوانند از حق تصميمسازي و برنامهريزي توسط نمايندگان بهرهمند شوند. بهطور مثال شوراياريها توانستهاند بستر مناسبي را براي اينكه اجتماعات محلي بتوانند تصميمگيري مشاركتي را تجربه كنند، فراهم كنند. منبع:
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 295]