مسجد جامع اردستان

واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: hosseinmahtab10th October 2009, 07:37 PMبنای مسجد جامع اردستان در مركز محله محال اردستان واقع شده و از كهن ‌ترین مساجد ایران است كه براساس بررسی های صورت گرفته بنای اولیه آن ، مربوط به قرون اولیه اسلامی است و در دوره سلجوقی تجدید بنا و در دوره های دیگر، بخش‌های مختلفی به آن اضافه شده است. براساس بررسی‌های باستان ‌شناسی، مسجد جامع اولیه اردستان، بین اواخر قرن دوم هجری تا نیمه اول قرن چهارم هجری، بر روی بقایای ساختمان‌های بزرگ خشتی ـ احتمالاً از دوره ساسانی ـ ساخته شده است. در نیمه دوم قرن ششم هجری، با تخریب بخشی از شبستان جنوبی مسجد اولیه، گنبدخانه كنونی بنیاد شده و چندی بعد از آن، ایوان جنوبی و رواق‌های متصل به آن ساخته شده‌اند. در مرحله بعد، با حفظ تركیب اصلی، تغییراتی در جرزها و پایه‌ها به منظور تقویت و تحكیم آنها صورت گرفته و سرانجام در مرحله چهارم ساختمانی كه احتمالاً دوره صفوی را شامل می‌شود، ایوان‌های دیگر ـ خاوری، باختری و شمالی ـ به صحن اضافه شده‌اند. گسترش و اتصال مسجد به بناهای دیگر ـ مدرسه و حسینیه ـ نیز در همین دوره صورت گرفته است. با توجه به اطلاعات به دست آمده، ایوان شمالی و غرفه های جانبی آن، در یک زمان ـ 946هـ . ق بر روی آثار مسجد اولیه بنا شده است. کاربران ثبت نام کرده قادر به مشاهده لینک می باشند hosseinmahtab10th October 2009, 07:38 PMمسجد اولیه با نقشه شبستانی ستون دار، دارای صحن مركزی تقریباً به اندازه صحن فعلی شبستان‌های ستوندار در چهار جانب صحن، دیوار خشتی محصور كننده و سردر بوده است. شبستان‌های جنوبی و شمالی مسجد دارای پنج دهانه عریض به طرف صحن و سه چشمه عمق و شبستان‌های خاوری و باختری دارای شش دهانه كم عرض‌تر به طرف صحن و دو چشمه عمق بوده‌اند. از نقطه نظر ساختمانی، ستون‌ها دارای تفاوت‌های مشخصی بوده‌اند كه به نظر می‌آید به خاطر وجود دوره های مختلف ساختمانی باشد. در گوشه شمال باختری مسجد، ساختمان كوچک و مجزایی ـ در فصل مشترک مسجد و مدرسه ـ قرار دارد كه نمازخانه‌ای هم زمان با مسجد اولیه بوده است. پوشش این نمازخانه در دوره های گذشته تجدید شده، ولی دیوارها و قوس‌های خشتی پایین آن دست نخورده باقی مانده است. بقایای ستون‌ها، جرزها و تزیینات مسجداولیه، در دالان ورودی جنوبی باختری، شبستان باختری و شبستان شمال خاوری كشف شده است. مصالح مسجد اولیه، آجر با ملاط گچ بوده و تزیینات آن را گچ بری، آجركاری و نقاشی روی گچ تشكیل می ‌داده است. کاربران ثبت نام کرده قادر به مشاهده لینک می باشند hosseinmahtab10th October 2009, 07:40 PMتاريخچه ساخت مسجد جامع اردستان را مي توان به سه دوره تقسيم كرد دوره نخست- قرن سوم ه.ق ‚مسجد به صورت گنبدي ساخته شد دوره دوم- در قرن سوم وچهارم ه.ق از صورت گنبدي به مسجدي كوشك مانند تبديل شد دوره سوم - در قرن ششم ه.ق در عهد سلجو قيان مسجد ويران و به صورت چهار ايواني بنا شده است. موقعيت جغرافيائي : از جنوب به آب انبار‚ از مغرب به معبر باغ، از شمال به معبر باغ و از غرب به حمام عمومي و كاروانسرا مسجد جامع اردستان به سبك مسجد جامع اصفهان بنا شده واكنون مسجدي چهارايواني است. اين مسجد ورودي هاي متعددي دارد. ورودي اصلي كه دالان طويلي است‚ در گوشة جنوب غربي مسجد قراردارد كه ازيك سو به محلة فهره‚ واز سوي ديگر به دشت محال راه دارد. نماي اين ورودي از يك قوس ‚ دو طاق نماي محرابي شكل ‚دولچكي ‚دونيم ستون آجري ‚دو قاب تزييني ودو سكوي آجري تشكيل شده است . در قسمت شمالي مسجددوورودي قرارگرفته ‚‌يكي به مدرسة علميه متصل است و ديگري به فاصلة اندكي‚ گذر شمالي را به داخل مسجد مرتبط مي كند. اين ورودي هاي متعدد عامل ارتباط فضاهاي اطراف با مسجدند. مسجد جامع اردستان از 4 ايوان يا صفه تشكيل شده كه بشرح زير است : صفه صاحب الزمان صفه جنوبي كه شامل ايوان وگنبد خانه مي باشد به صفه صاحب الزمان مشهور بوده واز قديمي ترين قسمتهاي مسجد مي باشد گنبد اين صفه روي ساختمان مربعي شكلي كه توسط گوشواره‌ها به 8 ضلعي و16 ضلعي تبديل شده است وزمينه دايره شكلي را كه گنبد برروي آن سوار شده مهيا گرديده ‚ وضع طاق بندي وآجر كاري زير گنبد از شاهكار هاي هنري وفوق العاده مهم دوران سلجوقي ومتعلق به اواخر قرن پنجم ه.ق مي باشد .در گنبد خانه مسجد كتيبه هاي زيبا به خط ثلث در طاق هاي قوسي واطراف شبستان به چشم مي خورد كه در نگاه اول استنباط مي گردد كه فرد خيري به نام محمود اصفهاني معروف به غازي در سال 551 ه. ق آن را تعمير نموده است ايوان شمالي اين ايوان كه به صفحه صفا معروف است در دوران پادشاهي شاه طهماسب صفوي وبه سعي و كوشش و توسط معمار استاد حيدر علي بن ذوالفقار اردستاني از معماران زبردست قرن دهم هجري تكميل گرديده است. ايوان شرقي اين ايوان به صفه امام حسين ويا صفه امير جمله معروف مي باشد كه در قرن يازدهم ه.ق به اهتمام مير محمد سعيد ملقب به امير جمله المك ارسادات عظام حسيني اردستان احداث شده وموقوفه اي بر آن مقرر داشته وبرروي دري كه يك لنگه از آن موجود است اين شعر زيبا حك شده است. ساخت ركن اين مسجد به صفا..................جمله الملك آن سعيد لقا ايوان غربي اين ايوان به صفه امام حسن مجتبي (ع) ويا حكيم الملك معروف است در اين صفه كتيبه اي به خط نستعليق وجود دارد كه قسمتهائي از آن خراب شده‚ در سقف اين ايوان نقاشي ها وآيات قرآني به طرز زيبائي نقش بسته ودر بالاي آن مناره اي قرار دارد. hosseinmahtab10th October 2009, 07:42 PMکاربران ثبت نام کرده قادر به مشاهده لینک می باشند hosseinmahtab12th October 2009, 10:54 PMبنای كنونی مسجد با طرح چهار ایوانی در كنار بناهای قدیمی دیگری چون حسینیه، آب انبار، مدرسه علمیه، كاروان سرا و بازارچه قرار گرفته و مشتمل بر سردر، صحن، ایوان‌های چهارگانه، گنبدخانه، شبستان‌های متعدد، رواق، بخش‌های زیرزمینی و كتیبه های تاریخی و تزیینات نفیس است. این مسجد در اصل شش ورودی داشته كه از طریق دالان‌هایی به صحن مركزی مربوط می ‌شده، اما ظاهراً دو ورودی مسدود شده است. ورودی اصلی در گوشه جنوب باختری مسجد و سر راه دشت محال قرار گرفته و نمای آن دارای قوس پنج او هفت، دو طاقنمای محرابی شكل، دو لچكی، دو نیم ستون آجری، دو قاب تزیینی و دو سكوی آجری است. صحن مسجد به ابعاد 84/20×10/25 متر با ایوان‌ها و غرفه های دو طبقه در برگرفته شده است. ایوان جنوبی صحن با طاق گهواره‌ای و تزیینات بسیار زیبای گچ بری و آجركاری و كتیبه نفیس و تاریخی مربوط به دوره سلجوقی مهمترین ایوان مسجد است. متأسفانه قسمت عمده تزیینات ایوان فروریخته، با این حال، كتیبه تاریخی آن تقریباً سالم باقی مانده است. این كتیبه به خط نسخ در متن تزیینی گچبری شده است. بر طبق مفاد این كتیبه، ساختمان ایوان جنوبی و رواق باختری متصل به آن در سمت راست و دو رواق متصل سمت چپ آن، در سال 555هـ . ق توسط ابوطاهر بن غالی ساخته شده است. کاربران ثبت نام کرده قادر به مشاهده لینک می باشند hosseinmahtab18th October 2009, 05:30 PMاین ایوان، از طریق درگاه های جانبی، به شبستان‌های مجاور گنبدخانه و به وسیله مدخلی با قوس جناغی، به داخل گنبدخانه راه پیدا می ‌كند. برجانب باختری مدخل گنبدخانه، سنگ نوشته‌ای مشتمل بر فرمان شاه عباس اول مبنی بر تخفیف مالیات شیعیان اردستان، مورخ 1024هـ . ق نصب، شده است. گنبدخانه مسجد دارای نقشه مربع است كه در بالا با چهار گوشواره و چهار طاق نمای تزیینی به هشت ضلعی تبدیل گشته و سپس توسط قوس‌های كوچكتری به 16 ضلعی و دایره مبدل شده و پاكار گنبد بر آن قرار گرفته است. گنبد بنا از نوع دو پوسته پیوسته است. پوسته داخلی گنبد، از نوع تركین و مقطع گنبد بیرونی، شبدری تند است. دهانه گنبد خارجی در حدود 10 متر، ارتفاع گنبد داخلی از تیزه آن تا كف حدود 19 متر و ارتفاع گنبد خارجی حدود 50/21 متر است. نیروی رانشی و فشار گنبد، از شمال، خاور و باختر توسط ایوان جنوبی و شبستان‌های خاوری و باختری و از جنوب توسط جرزهای پشتیبان قوی مهار می‌شود. سطح زیرین گنبد، با نقوشی شبیه كلوک بندان نُه رجی و شانزده باریک طاق به نحو زیبایی تزیین شده است. سطوح بخشی از دیوارهای گنبدخانه نیز با تزیینات گچبری و گل انداز آجری به صورت پنج رجی مزین شده است. در بالای بخش چهار ضلعی بنا، كتیبه سرتاسری گنبدخانه به خط نسخ بر زمینه تزیینی گچ بری شده است. به نظر می ‌رسد كه ساختمان گنبدخانه اندكی قبل از این تاریخ ساخته شده و در این سال، تزیینات آن به اتمام رسیده و در سال 555هـ . ق ، ایوان جنوبی به آن اضافه شده باشد. در اضلاع باختری و خاوری گنبدخانه، درگاه‌هایی وجود دارد كه طاق آنها مزین به كتیبه های قرآنی و به خط كوفی است. کاربران ثبت نام کرده قادر به مشاهده لینک می باشند hosseinmahtab18th October 2009, 05:30 PMکاربران ثبت نام کرده قادر به مشاهده لینک می باشند hosseinmahtab12th November 2009, 11:52 PMمحراب اصلی بنا در ضلع جنوبی به ارتفاع تقریبی 7 و عرض 40/4 متر مشتمل بر دو حاشیه كتیبه و دو طاق نمای تو در تو با قوس تیزه‌ داراست كه هركدام بر دو ستون گچ بری قرار گرفته‌اند. هر كدام از بخش‌های محراب به طور مجزا دارای قاب آجری است. سرستون‌ها نیز از آجر هستند. قسمت ازاره محراب كه حاوی تاریخ ساخت است، آسیب دیده، اما با توجه به تشابه كتیبه آن با كتیبه سرتاسری زیرگنبد به نظر می‌رسد كه از ساخته های سال 553هـ . ق باشد. نقوش تزیینی محراب، متشكل از گل و بوته و خطوط اسلیمی و كتیبه های آن نیز به خط كوفی و نسخ متضمن آیات قرآنی است. علاوه بر این محراب، در شبستان‌های مجاور گنبدخانه، هركدام دو محراب كوچكتر به قرینه همدیگر با تزیینات مشابه قرار داشته كه محراب‌های شبستان سمت چپ به ابعاد 60/1×70/3 متر سالم‌تر برجای مانده‌اند. بر روی لایه های گچی ازاره شبستان‌های مسجد، به خصوص در شبستان‌های جنوبی، مجموعه‌ای از یادگاری‌ها و یادداشت‌ها متعلق به دوره های مختلف تاریخی به جای مانده كه قدیمی‌ترین آنها مورخ 792هـ . ق و مربوط به خواندن خطبه در مسجد است. با توجه به كتیبه های موجود، ایوان شمالی مربوط به اوایل دوره صفوی است و ایوان خاوری( معروف به صفه امیر جمله) نیز از ساخته های دوره صفوی است. به نظر می ‌رسد كه بنای اصلی مناره متعلق به دوره سلجوقی یا بعد از آن باشد. این مسجد در دوره اخیر به صورت علمی مورد مطالعه و تعمیر قرار گرفته و به شماره 180 به ثبت تاریخی رسیده است. سایت ما را در گوگل محبوب کنید با کلیک روی دکمه ای که در سمت چپ این منو با عنوان +1 قرار داده شده شما به این سایت مهر تأیید میزنید و به دوستانتان در صفحه جستجوی گوگل دیدن این سایت را پیشنهاد میکنید که این امر خود باعث افزایش رتبه سایت در گوگل میشود

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت ریسک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 486]