واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
از خواص خاکشير تا منافع نعناع نويسنده:دکتر محمدحسين صالحيسورمقي* تا قبل از ظهور جالينوس که حدود 800 سال قبل زندگي ميکرد، همه داروها منشا طبيعي داشتند و هر دارو از يک گياه، ماده معدني يا حيواني بهدست ميآمد که به آنها داروهاي مفرده ميگفتند. جالينوس، دانشمند يوناني، براي اولينبار فرمولاسيون داروهايي را ارايه داد که مخلوطي از چند گياه يا مواد طبيعي ديگر بودند و به نام داروسازي جالينوس شهرت يافت. امروزه از هر 2 نوع داروهاي «مفرده» و «ترکيبي» استفاده ميشود. نکته بسيار با اهميتي که در داروهاي ترکيبي وجود دارد، مساله سازگاري آنها با هم است. اين به آن معني است که بعضي گياهان آثار يکديگر را تقويت ميکنند و بعضي از آنها از آثار يکديگر ميکاهند يا ممکن است مخلوط چند گياه باعث سميت يا از بين رفتن آثار همديگر شود. بنابراين نميتوان بدون مطالعه، گياهان را با هم مخلوط و بهصورت دارو يا فرآوردههايي نظير شربتها مصرف کرد. اخيرا مشاهده شده که بعضي گياهان را به صورت شربت يا معجونهايي درميآورند که ممکن است در تعدادي از آنها از تجارب قديمي استفاده شده باشد و بعضي بدون پايه تجربي يا علمي باشد. بهعنوان نمونه، مخلوط ليموعماني و گل گاوزبان يک تجربه صحيح قديمي است. اين مساله در منابع ارزشمند طب سنتي وجود دارد و آنها را بهصورت مصلح و مضر تعبير کردهاند، يعني بعضي گياهان اصلاحکننده همديگر و بعضي به زيان يکديگر عمل ميکنند و اين موضوع در کتاب قانون ابنسينا يا مخزنالدويه که از منابع طب سنتي مهم جهان به شمار ميرود، در مورد همه گياهان ذکر شده است. بنابراين بايد در استفاده از گياهان به صورت مخلوط و معجونها نکات مذکور را در نظر گرفت. در ادامه به چند گياه که به اشکال مختلف مانند شربت، مورد استفاده قرار ميگيرند، اشاره ميشود: خاکشير خاکشير يا خاکشي دانههاي ريز و نارنجيرنگي است که از گياهي به همين نام به دست ميآيد. روي اين دانهها را لايهاي از موسيلاژ (لعاب) پوشانيده است. با قرار گرفتن خاکشي در آب و جذب رطوبت، اين لايه حجيم شده و آب را در خود نگه ميدارد. به همين دليل از قديم خاکشي به صورت شربتي براي رفع عطش و گرمازدگي به خصوص در مناطق گرم و خشک مورد استفاده بوده است. جالب است بدانيد خاکشي در طب سنتي ايران بهعنوان ضداسهالي موثر نيز مصرف شده و ميشود. تخمشـربتي تخمشربتي در حقيقت دانههاي گياه ريحان است که به علت داشتن ترکيبات موسيلاژي (لعابدار) بهصورت محلول در آب (شربت) استفاده ميشود. لعاب اين دانهها پس از جذب آب به صورت ژلهاي درميآيد که ميتواند براي رفع عطش مورد استفاده قرار گيرد. تخم شربتي در طب سنتي ايران بهعنوان رافع التهابات دستگاه و مجاري ادرار استفاده بسيار داشته است. زنجفيل زنجفيل يا زنجبيل گياهي است که از قسمت زيرزميني آن استفاده ميشود. اين محصول در جهان به نام جينجر نيز مشهور است. آثار مهمي که از آن در تحقيقات امروزي به اثبات رسيده شامل خواص ضدتهوع و استفراغ، ضددرد، ضدآرتريت، ضدباکتري، ضدحساسيت، ضدسرطان، ضداکسيدان، ضدنفخ و اسپاسم، محافظ کبد و برطرفکننده عوارض سرماخوردگي است. از زنجبيل محصولات دارويي زيادي به اشکال قرص، قطره و شربت در جهان وجود دارد. از خواصي که در سالهاي اخير به آن توجه شده خاصيت افزايشدهنده قواي جنسي و محرک سيستم ايمني بدن است. از زنجفيل محصولي به نام قطره آرومين در بازار دارويي وجود دارد و در آينده نزديک بهصورت شربت و به همين نام عرضه خواهد شد. ليمو ليمو (ليموترش يا ليموعماني) ميوهاي درختچهاي است که از قديم از آب (آبليمو) يا خشکشده آن استفاده ميشده است. ليمو بتههاي مختلفي دارد که ممکن است از نظر اندازه و تا حدي مزه با هم متفاوت باشند ولي خواص انواع آنها نزديک به هم است. در طب سنتي ايران اصولا از ليموعماني که يکي از انواع ليموترش است استفاده ميشده و در حال حاضر هم کاربرد فراوان دارد. ليمو داراي خواص مقوي و محافظ قلب، اشتهاآور، آرامبخش، ضددرد و ضدانگلهاي رودهاي نيز هست. ريحان ريحان يکي از سبزيهاي پرمصرف در جهان است. به عقيده بعضي دانشمندان، موطن اصلي ريحان به ايران برميگردد. قسمت مورد استفاده برگ و دانههاست که بهعنوان خوراکي و دارويي استفاده ميشود. برگ ريحان داراي رايحهاي است که اکثر خواص، مربوط به آن است. مهمترين خواص ريحان، آثار ضدميکروب، ضددرد، ضداسپاسم، اشتهاآور، هضمکننده، شيرافزا، آرامبخش، ضداکسيژن و تقويتکننده قواي جنسي آن است. در سالهاي اخير خاصيت ضدآلزايمر اين سبزي نيز مورد تاييد قرار گرفته است. انار انار که برحسب نظر بسياري از محققان، موطن اصلياش کشور ماست و از قديم از همه قسمتهاي آن از جمله ميوه، پوست ميوه، گل، ريشه، پوست و ساقه استفاده ميشده است. آب انار که قسمت مهم آن است به دليل ترکيبهاي خاص داراي آثار ضدسرطان قوي، ضداکسيژن، محافظ کبد، افزايشدهنده قواي جنسي، ضدميکروب و خنثيکننده راديکالهاي آزاد است. در ضمن، پوست قسمتهاي مختلف انار به دليل وجود ترکيباتي به نام تانن داراي خاصيت ضدکرم است. گرچه امروز انار را به صورتهاي مختلف شربت، آب انار يا افشرههاي مختلف ارايه ميدهند ولي مجموع خواص دانههاي انار که شامل آب و دانههاي چوبي آن است کاملتر و بهتر است. توتفرنگي توتفرنگي، ميوه گياهي به همين نام است که داراي مزه و بوي مطبوعي است. توتفرنگي داراي ويتامينهاي مختلف به خصوص ويتامين C است. توتفرنگي از نظر خوراکي ميتواند تامينکننده آب، قندها، ويتامينها و مواد معدني باشد و به علت دارا بودن اسيدهاي گياهي ميتواند بهعنوان يک ماسک خوب براي پوست و صورت مورد استفاده قرار گيرد. براي استفاده از ماسک توتفرنگي ميتوان از لهشدن آن روي پوست استفاده کرد. بايد اضافه کرد بعضي افراد نسبت به توتفرنگي حساسيت دارند که اين حساسيت ميتواند به صورت خوراکي يا موضعي باشد. همچنين با توجه به اينکه ممکن است اين ميوهها از بوته روي زمين قرار گيرند و آلوده شوند بايد در شستوشويشان دقت کافي به خرج داد. بابونه بابونه گياهي است كه به نامهاي بابونه گاوي يا بابونه معمولي و نام علمي ماتريكاريا ركوتيتا معروف است. قسمت مورد استفاده آن سرشاخههاي گلدار آن است. بابونه از قديم براي درمان دلدرد و امراض گوارشي و مسكن استفاده ميشده است. امروزه از فرآوردههاي اين گياه به صورت موضعي يا خوراكي استفاده ميشود. بهطور مثال، از پماد و كرمهاي تهيهشده از عصاره بابونه بهعنوان ضدالتهاب و ضدزخم و از ماسكهاي آن براي جوش صورت (آكنه) استفاده ميشود. داروهاي خوراكي آن نيز بهعنوان ضدنفخ، ضداسپاسم، ضداستفراغ، ضداسهال و آرامبخش مصرف ميشوند. يادتان باشد که در طب سنتي از دمكرده و جوشانده بابونه بهعنوان ضدنفخ، ضددرد، ضداسپاسم، ضدتهوع و استفراغ استفاده ميشد و امروز نيز استفاده ميشود. بهليمو بهليمو گياهي به صورت درختچه است که از برگ آن استفاده ميشود. اين برگها به نام ورون در جهان و ايران نيز شهرت دارند. اين گياه از قديم در طب سنتي ايران به عنوان آرامبخش، ضدتشنج، ادرارآور، رفع سرگيجه و تپش قلب مورد استفاده بوده و در حال حاضر نيز از آن استفاده ميشود. نعناع نعناع گياهي است كه تاكنون بيش از 33 گونه آن در جهان شناسايي شده است. بعضي از اينگونهها به صورت دارويي و بعضي بهصورت خوراكي - دارويي مصرف ميشوند. نمونهاي كه به نام فارسي نعناع قمي، نعناع تبريزي يا نعناع خراساني است با نام علمي منتا اپيكاتا شهرت داشته كه داراي عطر و مزه مطبوعي است و اكثرا به صورت خوراكي مصرف ميشود. اين نوع نعناع كه بهصورت تازه (سبزي خوراكي) يا خشك به ميزان زياد در ايران و جهان مورد مصرف قرار مي گيرد، داراي خواص ضدنفخ، ضد درد، ضد اسپاسم، هضمكننده، تقويتكننده معده، ضدتهوع، ضدميكروب و ضد اكسيدان است. به علاوه، از اين نوع نعناع فرآوردهاي دارويي به شكل قطره و به نام كارمينت توليد شده كه داراي اثر قوي ضدنفخ و دل درد است كه هر گروه سني حتي نوزادان ميتوانند از آن استفاده کنند. اين قطره در درمان دلدردهاي قبل از قاعدگي و كرامپهاي حاصله نيز بسيار مفيد است. گونه ديگر نعناع كه كمتر به مصرف خوراكي و بيشتر به صورت دارو مصرف ميشود به نام علمي منتا پيپريتا و نام ايراني نعناع فلفلي شهرت دارد. اين نوع نعناع چون داراي مزه تندي است كمتر به صورت خوراكي مصرف ميشود. اسانس (رايحه) برگ اين نعناع نيز در خميردندانها، آدامس، قنادي و داروهاي ضداحتقان و سرماخوردگي کاربرد دارد. خواص اينگونه نعناع شامل اثرات ضدميكروب، ضدتب، ضددرد، بازكننده بيني و برونشها، خلطآور، ضدسرفه، ضدخارش، آرامبخش و ضدويروسي است. در ضمن، از آن فرآوردهاي به نام قطره منتول توليد شده كه در درمان عوارض سرماخوردگي، حساسيتهاي فصلي و آسم استفاده ميشود. پي نوشت ها : * متخصص فارماکوگنوزي منبع: www.salamat.com
#پزشکی#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 788]