واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: برادرهاي «نوروز» در تقويم ايران و جهان
روز هرمز (روز اول هر ماه پارسي) از ماه فروردين روز سال نو در تقويم پارسي است؛ در حال حاضر اين روز بر روز اعتدال بهاري منطبق است (روز اعتدال بهاري، روزي است كه در آن آفتاب وارد اولين درجه برج حمل ميشود).
نویسنده : الناز خماميزاده
روز هرمز (روز اول هر ماه پارسي) از ماه فروردين روز سال نو در تقويم پارسي است؛ در حال حاضر اين روز بر روز اعتدال بهاري منطبق است (روز اعتدال بهاري، روزي است كه در آن آفتاب وارد اولين درجه برج حمل ميشود). نام نوروز نه تنها در تقويم پارسي بلكه در ساير تقويمها نيز جايگاه خاص خود را دارد براي مثال در تقويم مالي عثماني يا تقويم نصيري، نام نوروز نيز ذكر شده است. علاوه بر اين در برخي كشورها نام اولين روز سال جديد از نام پارسي نوروز وام گرفته است از جمله «نيريز» در مصر يا «نيروز» در آندلس، هر چند كه عيد و سال نو در مصر و آندلس اغلب متفاوت از اصل و تشابهات پارسي آن است.
در تاريخ ايران به غير از اولين روز بهار، روزهاي ديگري از سال هم نام نوروز را با خود حمل ميكردند؛ اين روزها حتي از لحاظ نظري هم بر لحظهاي كه در آن آفتاب وارد درجه اول برج حمل ميشد منطبق نبودند؛ براي مثال خليفه عباسي با اهداف مالي «نوروز معتضدي» را در زمان خودش به تقويم اضافه كرد. نوروز معتضدي تا حدود يك قرن در تقويمها باقي ماند و به خصوص اين روز در 11 هازيران تقويم سوريه ثبت شده است كه برابر با تاريخ 11 خرداد در تقويم پارسي بوده است.
در حوزه علم نجوم، اصطلاح «نوروز خوارزمي» به روزي باز ميگردد كه در ان خورشيد وارد درجه نوزدهم برج حمل ميشود؛ در اصل منظور از اين اصطلاح نوروزي است كه در دوره خوارزم با برخي اصلاحات در ميان جامعه باب شده و همزمان با روز دوم و سوم ماه نيسان بوده است.
امروزه در برخي بخشهاي مازندران، اصطلاحي به نام «نوروز طبري» وجود دارد كه منطبق بر روز دوم مرداد تقويم هجري شمسي است و در فاصله كوتاهي بعد از آن برخي گيلانيها نيز مراسمي به نام «نوروز ديلماني» را دارند كه در 15 مرداد تقويم هجري شمسي برگزار ميشود. در امتداد ساحل خليجپارس، روزي به نام «نوروز عرب» يا «نوروز دريايي» وجود دارد كه به تقويم هجري شمسي در 9 مرداد برگزار ميشود علاوه بر اين در استان كرمان نيز روزي به نام «نوروز چوپاني» را در نظر گرفتهاند كه در 27 اسفند به تاريخ تقويم هجري شمسي برگزار ميشود. بدون شك موارد ديگري نيز وجود دارند كه شايد هنوز بررسي نشده باشند.
ابوريحان بيروني در آثار خود از نوروز شاهان باستاني - شاهان ساساني - در روز انقلاب تابستاني سخن گفته است اين در حالي است كه ايرانيان براساس رسم و سنت، تلاقي روز نوروز با درجه اول برج حمل يعني آغاز فصل بهار را به عنوان روز عيد و نوروز ميشناسند. هر چند اين را هم بايد گفت كه در زمان ساسانيان، تقويم ايراني بر پايه يك سال خورشيدي مبهم 365 روزه بوده است و تلاقي كه از آن سخن گفته شد تنها هر 1461 بار در چهار سال متوالي رخ ميدهد؛ بر اساس نظريهاي منسوخ شده - بر پايه مكتوبات نجومي پارسي و عربي – در دوره ساسانيان دو نوروز وجود داشته است: يك نوروز «مدني» كه در طول فصل جابهجا ميشد و يك نوروز «مذهبي» كه به وسيله اندرهلشهاي ماهانه كه هر 116 سال يا هر 120 سال به روزهاي سال اضافه ميشد تقريباً در طول يك سال ثابت بود. نوروز در اول فروردين تنها نوروز معتبر به شهادت تاريخ است. اين نوروز هر چهار سال يك بار در طول فصول خورشيدي يك روز به عقب ميآمد و بر اين اساس جابهجا شدن زمان برگزاري مراسم نوروز در ايران باستان به اين ترتيب قابليت توجيه پيدا ميكند چنانچه در اواخر دوره ساساني نوروز همزمان با انقلاب تابستاني برگزار ميشد. در گنبد قابوس واقع در استان گلستان چنين رويداد تاريخي و باستاني به طور ضمني در كتيبههايي تاريخي ثبت شده است.
در دوره سلجوقيان و حكومت جلالالدوله ملكشاه، گاهشمار ايراني مورد برخي اصلاحات قرار گرفت كه طي آن جايگاه نوروز در يك روز مشخص از گاهشمار ايراني ثابت ميماند؛ اين روز «نوروز جلالي» نام داشت كه از نام اين حكمران سلجوقي گرفته شده بود و تاريخ برگزاري آن منطبق بر لحظه اول ورود خورشيد به برج حمل بود، يعني درست همان لحظه و تاريخي كه امروز به عنوان لحظه تحويل سال ما گرامي داشته ميشود.
مردم ايران هر سال لحظه اول ورود خورشيد به برج حمل را به عنوان لحظه تحويل سال خود پاي سفره هفتسين مينشينند و اين لحظه را گرامي ميدارند. امسال نيز لحظه ورود خورشيد به برج حمل و به عبارتي لحظه تحويل سال 1394 هجري شمسي به ساعت رسمي ايران برابر با ساعت 2 و 15 دقيقه و 11 ثانيه روز شنبه اول فروردين است. سال نو پيشاپيش مبارك.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۲۵ اسفند ۱۳۹۳ - ۱۶:۴۳
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 50]