واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین:
تفاوتهای جوانمردی ایرانی و عربی/ علی اکبر ولایتی از عیاری و عیاران میگوید فرهنگ > کتاب - «برعکس فتوت ایرانیان که سرسلسله و غایتِ آن، مولای متقیان، علی (ع) بوده و هست، نماد مروت عربی، ابوجهل است که سخاوتش را عربها میستایند، بیآن که به این مطلب مهم وقعی بنهند که ابوجهل اگر سخاوتی داشت، برای تفاخر بود...»
«دانشنامه جوانمردی (فتوت)» که به همت دکتر علی اکبر ولایتی تهیه و تدوین شده است، بهانه ای بوده تا خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) با مشاور عالی رهبر انقلاب و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفتگو کند. او در این گفتگو از لزوم تبیین و تشریح آموزههای متعالی فتوت برای بازآرایی و بازسازی این هویت از دست رفته سخن گفت و آن را برای غلبه بر بحرانهای اخلاقی جهان معاصر، کارا و موثر برشمرد .گزیده ای از این گفتگو را در ادامه می خوانید: - در یک بررسی عمیق میتوان دریافت که در گزینش واژه «فتوت» برای منش و روش عیاری و جوانمردی ایرانی نیز فکر و ایده محکم و قابل دفاعی نهفته بوده است و شاید علت دوام و ماندگاری این عنوان نیز همین استخوانداری و اَستومَندیِ این ایده بوده باشد. برای فتح باب این بحث، نخست، باید نگاهی عمیقتر به آیات شریفه قرآن در مورد فتوت هست بیندازیم. آیه نخست درباره حضرت ابراهیم (ع) است؛ آنجا که سخن از شکستن بتها به دست این شخصیت وارسته و برجسته است. چون مشرکان در این ماجرا در پی بتشکن برآمدند؛ گروهی از مشرکان در سابقه آن حضرت (ع) در نفی بتها چنین سخن راندند: «قالوآ سمعنا فتی یذکرهم یقال له ابراهیم: گفتند شنیدهایم که جوانی به نام ابراهیم از آنها سخن میگفته است» (انبیا: 60). در موضع دیگر، در باب اصحاب کهف (کهف: 10) نیز از اصحاب کهف با صفت فتیان یاد شده است. در هر دو آیه، فتی به معنی جوان و جوانمردی آمده که خطر را به جان میخرد تا جامعهای عاری از خطا و سخط داشته باشد. فتوتی که با تشیع ــ که آیین قلبی و جانی ایرانیان است ــ پیوند خورده، در واقع، میراثدار چنین مکتبی است. - همین موضوع مهم و اساسی، مایه افتراق و خط مرزی فتوت شیعیـایرانی و مروت عربی است. برعکس فتوت ایرانیان که سرسلسله و غایتِ آن، مولای متقیان، علی (ع) بوده و هست، نماد مروت عربی، ابوجهل است که سخاوتش را عربها میستایند، بیآن که به این مطلب مهم وقعی بنهند که ابوجهل اگر سخاوتی داشت، برای تفاخر بود نه از برای کمال و رشد خود و جامعه. این همان ابوجهلی است که از سوی مفسران، منظورِ آیات ابتدایی سوره مبارکه ماعون برشمرده میشود: «أرأیتَ الّذی یُکذِّبُ بالدّین؛ فذلک الّذی یدعُّ الیتیم؛ و لا یحضُّ علی طعامِ المِسکین». این ابوجهلی که تکذیبکننده دین و خورنده مال یتیم و خوددار از تیمارداری بینوایان بود، نماینده مروت عربی است. چگونه میتوان چنین شخص دونی را با شخصیت پرمایهای که به شهادت شیعه و سنی، هم طعام خویش را به بینوایان و یتیمان بذل میکرد و هم جان خویش را برای هدایت جامعه بر کف مینهاد، همپایه و همرتبه دانست. - با مداقه در تاریخ جهان اسلام، درمییابیم که عثمانیها برخلاف آموزههای اصیل اسلامی، تنها به شمشیر تکیه کردند. آنها هرچند تا قلب اروپا پیش رفتند اما چون نفوذی بر دلها نداشتند، فرجامی خوش نیافتند. اما فتوت با ریشههای شیعی و ایرانی خود توانست فرهنگ غنی و متعالی اسلامی را بهویژه در شرق ایران، گسترش دهد. مراد فتیان، حضرت علی (ع) بود؛ شخصیت والاگهری که در میان صحابه رسول خدا (ص)، بیش از هر کس دیگری در جنگها حضور داشت، چه در جنگهایی که در زمان حیات رسول اکرم (ص) وقوع یافت و چه در جنگهایی که در دوران خلافت بر آن حضرت تحمیل شد. در همه این جنگها آن حضرت (ع) بهعنوان یک جنگاور بیبدیل شمشیر میزدند. شرح شجاعت ایشان در بدر، احد، خیبر، فتح مکه و دیگر غزوات و سرایا، سخت مشهور است اما این جنگاوری، اساساً یک تفاوت ماهوی با دلاوری و رشادت غالب سرداران دیگر ادوار تاریخ اسلام ــ جز آنانی که از سرچشمه فیاض معارف معصومین (ع) سیراب بودند ــ داشت: تنها انگیزه حضرت امام علی (ع) برای شمشیر زدن، فقط و فقط جلب رضایت الهی و خشنود کردن ذات باریتعالی بود. از این روست که روایت شده که در هیچیک از جنگهای دوران خلافت ایشان نیز کسی نتوانسته بود حتی یکبار نشان دهد که حضرت علی (ع) برای پیروزی بر دشمن، نیرنگی در کار کرده باشد. آن حضرت حتی از کشتن دشمنان دینی خود، آن گاه که از آنان ضعفی مشاهده میکرد، خودداری میفرمود. در فتوتنامهها، روایت شده که پس از درگذشت حضرت رسول اکرم (ص)، امیرالمؤمنین در غزا با کفار مقابله میکردند که شمشیر کافر هماورد حضرت، شکسته شد. حضرت فیالحال شمشیر خود را به کافر دادند. کافر متعجب شد و گفت: «یا علی! این کار عاقلان نبود که تو کردی؛ من قصد جان تو دارم و تو سلاح خود را به من دادی. شاید که تو را هلاک کنم». حضرت فرمودند که مرا رسول (ص) از میان صحابه به فتوت مخصوص کرده است. - عیاران گرچه نخست به سپاهیان دولت اسلامی پیوسته بودند اما رفتهرفته راه و رسم خویش را از خلفای غاصب و جابر اموی و عباسی جدا کردند زیرا حاکمان، از مسیر حق بریده و خود به حریم مسلمانان متعرض شده بودند. این مجاهدان که به متعرضان اصلی خلافت تبدیل شده بودند در سرزمینهای خراسان و سیستان، موضع و پناه گرفتند. خراسان و سیستان، اصلیترین مرزهای دارالاسلام و دارالکفر و بهاندازه کافی از دارالخلافه دور بود. این دو سرزمین با بهرهگیری از معارف فتیان به خاستگاه اصلی اندیشههای بلندی همچون عرفان اسلامی بدل گشتند. درکل این مطالب، نکات بسیار مهمی هستند که در قضاوتي سنجیده، درباره ارتباط نظامیگری و فتیان لازم است در نظر گرفته شوند. - برای بازآرایی و بازسازی هویت ازدسترفته یا به تعبیری، کمرنگشده آموزههای متعالی فتوت در جامعه، نیازی نیست برخورد سلبی با مقولاتی همچون جاهلمآبی داشته باشیم. کافی است آن واقعیت متعالی را برای مردممان شرح و تبیین کنیم. جامعه امروز ایران، جامعه ناآشنا و کمسواد دوران پهلوی نیست که با چند فیلم کممایه به دام رفتارهای جاهلمآبانه بیفتد؛ چنانکه شاهد هستید که در جامعه امروز ایران، مقولاتی چون جاهلی پدیدههایی نخنما و تابو و در مقابل، احسان و کرم و سخا و ارادت به ائمه اطهار ــ علیهم السلام ــ ارزش و هنجار شمرده میشوند.
- فتوت، اندیشه و مرامی بوده که همیشه برای طبقات گونهگون اجتماع ایران جذابیت داشته و در ادوار بحرانزده تاریخ ایران که دین و اخلاق ملعبه مدعیان شده بود، دارویی شفابخش برای مردم بوده است. علت این کارکرد نیز آن بود که فتوت، مرامی اخلاقی به شمار میآمد که در آموزههای خود، هم تشیع و هم تصوف و عرفان را نمایندگی میکرد و بهنوعی، «عرفان عملی» بود. از اینرو بود که فتوت جای خود را در جامعه گشود و بسیاری از پیشههایی که پیش از آن، ارتباطی با عرفان نداشتند بهطور ساختارمند و اساسی، نماینده فتیان در میان مردم شدند. از دل همین تحول بود که جنبشهای آزادیبخش ضدمغول سر برآورد؛ جنبشهایی که از مجامع صنفی عادی و ساده اجتماع ظاهر شد و به فروپاشی نظام سلطه ایلخانان انجامید. - آرمان ما در تألیف و تدوین «دانشنامه جوانمردی (فتوت)» ــ که یک پژوهش جدی در حوزه فرهنگ و آیین جوانمردی است ــ تبیین عملی مبانی جوانمردی و فتوت برای ایجاد یک بازخورد عینی در فضای عمومی جامعه بود زیرا که قویاً بر این باوریم که فرهنگ و آیینی در مقام و جایگاه فتوت که فراتر از گروه و دستهای خاص است میتواند در تحول رو به رشد زندگی روزمره و غلبه بر بحرانهای اخلاقی جهان معاصر، کارا، مؤثر و مثمر ثمرات مانا و دیرپا باشد. شایان ذکر است مجموعه پنج جلدی «دانشنامه جوانمردي (فتوت)» از سوی انتشارات اميركبير در سال جاری روانه بازار شده است. دكتر ولايتي اين اثر را با همكاري محمدرضا جوادي يگانه، محمدرضا جعفر آقائي و رضا مختاري اصفهاني تاليف كرده است.
6060
کلید واژه ها: معرفی کتاب - بازار کتاب - علی اکبر ولایتی -
دوشنبه 10 آذر 1393 - 13:45:30
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 40]