واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: آیین های مردمی و نمایشی ماه محرم «مناجات خوانی» تبلور سوگواری از سرا تا به ثریا تهران - ایرنا - همراهی، همدلی و هم زبانی انسان با خالق خود از معنوی ترین و عرفانی ترین رفتارهای انسانی است که مخلوق را در برابر عظمت پروردگار، سرنوشت و سرشت آفرینش این جهان با تمام وقایع و رخدادهایش بر کرنش و ستایش و مناجات باز می دارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، نزدیکی فرهنگ و تمدن ایرانی با برخی از آیین ها و خرده فرهنگ های اسلامی سبب شده تا تجلی آیینی و نمایشی آن سنن دینی و مذهبی در کشورهای صاحب تمدن با زیبایی بیشتری اجازه ظهور و بروز پیدا کنند.
کشور و سرزمینی پهناور مانند ایران علاوه بر گستره اقلیمی، بومی و رفتارهای ملی مختلف به سبب ریشه دار بودن در بطن تمدن جهان سبب شده تا بخش مهمی از آیین ها و سنن فرهنگی این سرزمین با ورود اسلام در ساحت انواع مختلف آیین های نمایشی به حیات خود ادامه دهد، به طوری که بخش مهی از جریان سازی فرهنگی و مذهبی جامعه را می توان در همین رفتارهای نمایشی و آیینی به تماشا نشست.
در کنار این مساله وجود اقوام گوناگون با فرم رفتاری فرهنگی مختلف اما منبعث شده از ریشه ای ثابت به نام تمدن ایران باعث شده تا در جنس تغییر آداب آیینی و فرهنگی از دوران باستان تا پذیرش اسلام در این سرزمین بزرگ نه تنها شاهد انقطاع روایت ها و خرده روایت های فرهنگی از رفتار اجتماع مردم نباشیم که تا حد بسیار شاهد تغییر شکل آن رفتارهای آیینی و فرهنگی با مذهب و دین مردم باشیم.
** عاشورا بستری برای نمایان شدن رفتارهای آیینی
جابر عناصری پژوهشگر نمایش های آیینی و رفتارشناسی فرهنگی در کتاب «ایرانیان و فرهنگ سترگ آیینی» درباره رفتارهای آمیخته با زندگی عادی و آیینی مردمان ایران زمین در دوران ابتدای ورود اسلام به این سرزمین کهن آورده است: «ذکر»،«ادعیه» ، «ثنا» ، «دعا» و اشعار و آواهای مذهبی که در زمان برپایی مراسم عزاداری برپا می شود، در میان ایرانیان چنان اشکال روایی، آوایی، نمایشی و نوعی نیایش عبادی و آیینی به خود گرفته است که از دیرباز تاکنون توسط ذاکرین و ادعیه خوانان این سرزمین در مراسم مذهبی و آیینی خود از آن بهره برده اند و دل ها را متوجه توسل به ساحت مقدس حضرت اباعبدالله و ائمه معصومین(ع) می کند.
در این میان «مناجات خوانی» به عنوان یک آیین نمایشی و عجین شده با روحیه جوانمردی، پهلوانی و قهرمانان ایرانی تبلور یافته و در بسیاری از مراحل و مقاطع وسیله ای برای توسل به خاندان عصمت و طهارت بوده و است. عشق و ارادات به امام حسین (ع) و شهدای کربلا، همواره دل های مناجات خوانان را متوجه سرچشمه معرفت، پاکی، ایثار، از خودگذشتگی و جوانمردی می کند.
آیین مناجات خوانی مثل تمام مراسم مذهبی و آیینی متأثر از واقعه عاشورا و شخصیت ملکوتی حضرت امام حسین (ع) است.
در این نکته شکی وجود ندارد که سالار شهیدان همواره در حال دعا و مناجات با خداوند بودند و دعا و توسل به ذات باری تعالی را به عنوان اصلی یگانه قرار داده بودند. یکی از معروف ترین دعاهای آن حضرت، دعایی بود که در ظهر عرفه در حالت خضوع و خشوع و به آرامی در حالی که اهل بیت و فرزندانشان همراهشان بود، سمت چپ کوه صحرای عرفات آن دعا را خواندند.
این دعای بزرگ که به اعتقاد بعضی از مناجات خوانان، فی البداهه توسط آن حضرت خوانده شد، از زیباترین لحظه های راز و نیاز معصومین با ذات احدیت است. اما یکی از جذاب ترین آیین ها برگرفته شده از فرهنگ عاشورایی و حاضر در فرهنگ مردم عزادار ایران اسلامی، بسط و توسعه آیین نمایشی «مناجات خوانی» در ایام ماه محرم و صفر است.
آیینی که در آن مناجات خوانان در ساعت های نزدیک به اذان به خصوص اذان صبح و مغرب، در کوی و برزن، میادین اصلی شهر، مساجد و تکایا حضور پیدا می کردند و با خواندن ذکر، دعای معنوی و مذهبی با محوریت امام حسین(ع) و اصحاب و یاران باوفای شان، به عنوان امام عاشقان و صاحب ماه محرم جلوه خاصی به اجرای آیین های نمایشی موجود در ماه خون و قیام مبادرت می ورزند.
در حقیقت مناجات خوانان در ماه محرم با ذکر و دعا و ثنای ائمه معصومین(ع) به ویژه امام حسین(ع) و پدر بزرگوارشان حضرت علی(ع)، فضای معنوی این ایام را با ناب ترین و پاک ترین حالات معنوی مردم پیوند می دهند و به این شیوه توسل به مطمئن ترین منبع هستی را برای طی کردن مسیر سعادت به مردم می آموزند.
هر چند آیین مناجات خوانی اغلب شیوه نمایش سنتی تعریف شده برای مراسم «سوگ» است اما عموم هنرمندان و ذاکران خاندان عصمت و طهارت و مناجات خوانان را بر آن داشته تا در این ایام با تلفیق آیین های سوگ با مدح و ثنا و ذکر ائمه معصومین، میهمانی از جنس آیین های نمایشی بزرگ را در ماه خون و قیام بر لب های دعاگوی مردم عزادار ایران اسلامی برپا کنند.
فراهنگ**9266**
13/08/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 44]