واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: تبعات خشکسالی در ایران و نیاز به تغییر در شیوه مدیریت آب سنندج - ایرنا - روزنامه ایران با انتشار مقاله ای به قلم دکتر سید مختار هاشمی استاد دانشگاه های استان کردستان، به وضعیت خشکسالی در ایران و کردستان، تغییر اقلیم و برنامه های وزارت نیرو برای مقابله با کمبود منابع آبی پرداخته است که عین مقاله منتشر می شود.
ایران به عنوان کشوری خشک و نیم خشک از نوسانات اقلیمی زیادی برخوردار است، بارش سالانه از نوسانات و تناوب زمانی و مکانی برخوردار است.
کشور ایران از لحاظ تاریخی دوران کم بارانی زیادی را تجربه می کند که به عنوان خشکسالی هواشناسی شناخته می شود و بسیار بر جریان طبیعی (آب های سطحی) و حجم آبخوان ها اثر داشته است.
خشکسالی ها اثرات و تبعات بلند مدتی را به همراه دارند شامل اثرات متقابل اجتماعی و اقتصادی مانند مهاجرت، فقر، قحطی و کشاورزی از جمله کمبود غذا.
کمبود آب که یک معضل اساسی است با رشد تقاضا به علت رشد جمعیت از جمله رشد شهرنشینی بر اثر سوء مدیریت و عوامل انسانی شدت بیشتری گرفته است.
تامین آب شرب در مناطق روستایی و شهری با مشکلات جدی روبرو است در حالیکه 92 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی استفاده می شود و نیاز آبی زیست محیطی تنها توسط آب های غیر تنظیمی یا سرریز تامین می شود.
برداشت های غیرمجاز و غیر رسمی به صورت گسترده صورت می گیرد و این ناتوانی وزارت نیرو برای اعمال کامل احکام تخصیص منابع آب مانند دستورالعمل تخصیص آب را نشان می دهد.
مقابله با خشکسالی در ایران از لحاظ ساختاری دچار مشکل است برنامه مدیریت ریسک خشکسالی در اکثر حوضه های آبریز در حال اجرا نیست، این برنامه باید دارای 5 مولفه باشد:
(1) برنامه پیشگیرانه قبل از وقوع خشکسالی
(2) برنامه مدیرت بحران در زمان وقوع خشکسالی
(3) برنامه اضطراری در دوران خشکسالی ممتد
(4) سیستم پایش
(5) سیستم پیش بینی و اطلاع رسانی عمومی که شامل برنامه آموزش و همچنین پژوهش می باشد.
سیستم پایش خشکسالی مناسبی اصلاً وجود ندارد، در ضمن تخصیص منابع آب باید بر اساس یک استراتژی انطباقی باشد که در شرایط خشکسالی تخصیص منابع آب کمتری داده شود.
البته اصطلاح "خشکسالی" توسط ذینفعان ملی و استانی به این دلیل است که اعتبارات مالی به عنوان بخشی از بسته های اضطراری و مدیریت بحران به خشکسالی تخصیص داده می شود.
اما آنچه که در حال وقوع است یک پدیده مزمن است به نام " تغییر اقلیم". مطالعاتی که در ایران انجام شده است نشان می دهد که تغییر اقلیم در حال وقوع است برای مثال بارش سالانه رو به کاهش است در حالیکه تغییر در رژیم بارش (مانند افزایش بارش های تابستانه و جابجایی بارش های فصول سرد به سمت انتهای فصل زمستان و اوایل بهار) صورت گرفته است و همچنین دما رو به افزایش است.
با ظهور گفتمان تغییر اقلیم، وزارت نیرو به پایداری برنامه های توسعه و طرح عرضه گرای جامع آب، شک و گمان داشتند.
بسیاری از مدیران آب به این باور رسیدند که تغییر اقلیم به علت خشکسالی های پی در پی و افزایش وقوع سیل در 50 سال گذشته صورت گرفته است. ناهمخوانی و عدم مطابقت در گفتمان تغییر اقلیم وزارت نیرو این است که از یک طرف وزن زیادی برای مولفه خشکسالی قائل است اما از سوی دیگر اهمیت کمتری به تاثیر عوامل انسانی مانند سدسازی می دهد.
بدینسان، وزارت نیرو با ادامه ساخت و کار توسعه موافق است اما دوست دارد که تخصیص آب را محدود نماید و در برابر تقاضای تخصیص آب استانی مقاومت کند.
اما زمانی که زیرساخت ها تاسیس می شوند، محدود کردن تخصیص آب از نظر سیاسی بسیار دشوار است. برای مثال تقاضای آب شرب و صنعت کلان شهر تبریز رو به افزایش است و درخواست برای اعتبارات بیشتر برای انتقال آب از سدهای آذربایجان غربی وجود دارد.
تخصیص منابع آب غالباً یک امر سیاسی است و لذا ظرفیت سازی عمودی و جانبی لازم است. نمایندگان مجلس و استانداران نفوذ و تاثیر بزرگی بر تدوین اهداف اجرایی توسعه استانی که براساس مرزهای جغرافیای سیاسی و نه حوضه آبریز استوار است را دارند.
با این حال، وزارت نیرو چالشی بودن مسئله برنامه ریزی و تخصیص منابع آب را به رسمیت می شناسد.
اختلافات داخلی و دیدگاه های مختلف در داخل وزارت نیرو در سطح حکمرانی منجر به ادامه سناریوی برنامه جاری (BAU) از نظر برنامه ریزی و تخصیص آب شده است.
همچنین اجرای دستورالعمل تخصیص منابع آب توسط لابی "ساخت و ساز" (سدها) که هنوز یکی از قوی ترین طیف فکری در داخل وزارت نیرو است مختل گشته است.
نبود داده های قابل اعتماد در مورد برداشت از رودخانه ها و نهرها، عدم قطعیت دانشی (داده) و عدم همکاری بین شرکت های آب منطقه ای استانی منجر به توقف در پیشرفت اجرای دستورالعمل تخصیص شده است.
نیاز مبرم است که برای مقابله با پدیده تغییر اقلیم و کاهش ریسک خشکسالی، پارادیم مدیریت منابع آب به سوی مدیریت انطباقی و رویکرد مشارکتی و مشارکت جوامع محلی یا حکمرانی مبنی بر جوامع محلی در حوضه های آبریزکشور هدایت شود.ک/1
533/570
منبع: روزنامه ایران
18/06/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 34]