عبدلی در سنگلج

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
عبدلی,جواد انصافی,کل عنایت,تئاتر,تالار سنگلج

گفت و گو با جواد انصافی به بهانه اجرای نمایش «کل عنایت» عبدلی در سنگلج جواد انصافی یکی از بازیگران خاطره‌برانگیز نسلی است که تنها دلبستگی‌شان در دهه‌های گذشته تلویزیون بود. نسلی که برنامه طنز «عبدلی و اوستا» را دنبال می‌کرد و هنوز هم که سال‌ها از آن زمان گذشته، شیرینی این برنامه را بخوبی در یاد و خاطره خود حفظ کرده است.

انصافی، بازیگر، کارگردان و مدرس تئاتر است و از رهگذر این حرفه تاکنون فعالیت های زیادی انجام داده است. او سال 1356 وارد عرصه تئاتر شد و تا امروز با محور نمایش های سیاه بازی و آیینی به فعالیت در این وادی مشغول بوده است. «خیبر»، «ماغ»، «جانشین»، «در سینما»، «صفر و حضر»، «کلاس هنرپیشگی»، «یک شب در مهمانخانه» و... برخی از نمایش هایی است که او درسال های اخیر نگارش و بازی در آنها را به عهده داشته است. انصافی از روز دوم شهریورماه نمایش «کل عنایت» را در تماشاخانه سنگلج روی صحنه برده است. این نمایش که به مدت پانزده روز روی صحنه اجرا می شود، نمایشی متفاوت با مضمونی طنزآمیز ولی تامل برانگیز است. با این بازیگر و کارگردان تئاتر به بهانه اجرای این نمایش به گفت وگو نشسته ایم. تازه ترین نمایش شما یعنی کل عنایت در تماشاخانه سنگلج هر شب روی صحنه می رود. اگر ممکن است درباره ماهیت این نمایش و چگونگی شکل گیری آن توضیح دهید؟ نمایش کل عنایت را براساس پژوهشی که طی سال های اخیر درباره دوره شاه عباس صفوی انجام داده ام نوشتم. وجه تسمیه این نمایش به شخصیتی حقیقی به همین نام برمی گردد که زمانی در دربار شاه عباس به عنوان دلقک شهرت داشته است. سعی کردم در جریان پژوهش های میدانی که درباره سلطنت شاه عباس انجام داده ام، به کچلک بازی هایی که در آن دوره صورت می گرفته است هم اشاره هایی داشته باشم. کل بازی یا کچلک بازی از دوره صفوی آغاز شده است و تا زمان «داش آکل» هم ادامه می یابد. کل ها، به نوعی نمادی از عیاران و جوانمردانی بودند که وسط سرشان خالی از مو بوده است. از این رو به آنها کل گفته می شده است. آنها در عین حال انسان هایی با شرافت، راستگو و چشم پاک بوده اند که به نوعی پهلوان منش هم تلقی می شده اند. شکل دوم آنها هم نمونه ای مانند حسن کچل است که حتی در قصه های کودکانه هم جایگاه خوبی دارد. به هر حال، کل عنایت در نمایش من هم از این قاعده مستثنا نیست و مانند همه کل های آن زمان از ویژگی های مطلوبی بهره می برده و از این رو بوده که بیشتر مورد توجه شاه عباس قرار می گیرد. پس می توان گفت دلیل نگارش چنین نمایشنامه ای دلبستگی شما به تاریخ است؟ دقیقا همین طور است. در واقع به خاطر دلبستگی ای که به حیطه نمایش های آیینی و به نوعی سیاه بازی و نمایش های شادی آور داشته ام سعی کردم این موضوع را برای کار خود انتخاب کنم تا هم بتواند لحظات خوشی را برای مخاطبانی که به تماشای این نمایش می نشینند، فراهم کند و هم به لحاظ درونمایه ای که دارد آنها را به تامل و فکر وادارد. از اینها گذشته همان طور که گفتم در سال های اخیر به واسطه پژوهش هایی که انجام داده ام سیر نمایش های سیاه بازی را مورد بررسی قرار داده و شخصیت هایی چون بهلول، لوطی صالح، حسن کچ و کل عنایت را از این رهگذر مورد بررسی قرار داده ام. در واقع می توان گفت سیر شخصیت های تاریخی را در این زمینه واکاوی کرده ام و هدفم از دراماتیزه کردن این پژوهش این بوده است که به مردم تفهیم کنم در ورای چنین شخصیت هایی همواره مولفه هایی چون بزرگ منشی، جوانمردی، دستگیری از فرودستان، پهلوانی و همین طور یک جور تفکر سالم نهفته بوده تا مردم هم به مدد دیدن چنین نمایش هایی بتوانند با شخصیت هایی که در دوره های گذشته تاریخ می زیسته اند بیش از پیش آشنا شوند. به بیان ساده تر تمام قصه هایی که در دوره شاه عباس صفوی می گذشته را با یکدیگر تلفیق کرده و از استنادهای تاریخی بهره برده ام و سپس از برآیند این دو قصه کل عنایت را به وجود آورده ام. آیا محور اصلی کل عنایت درباره پهلوانی به همین نام است؟ درباره این شخصیت تاریخی توضیح دهید. بله. کل عنایت یکی از پهلوانان دوره شاه عباس است؛ او خانه ای دارد که در خانه اش همواره به روی فقیر و ثروتمند و راه گم کرده باز است و همین مساله او را در شهر شهره عام و خاص کرده است. نکته جالب این است که او در خانه خود علاوه بر این که غذای جسم مهمان را مهیا می کند، برایش غذای روح هم فراهم می کند و شاه عباس که وصف حال او را از این و آن زیاد می شنود، تصمیم می گیرد با کل عنایت از نزدیک ملاقات کند، بی آن که هویت واقعی اش را فاش کند. بنابراین به دیدار او می رود و از نزدیک با او آشنا می شود. در این مسیر، کل عنایت بی آن که بداند با شاه همنشین شده است همواره خدا را یاد می کند و او را اولین و آخرین روزی رسان بندگان می داند. همین مسائل موجب می شود تا ارج و قرب و ایمان او نزد پادشاه اثبات شده و شاه عباس او را به عنوان دلقک به دربار ببرد. فکر می کنید مخاطبان امروز چقدر می توانند با نمایش هایی از این دست که براساس مستندات تاریخی ساخته می شوند ارتباط برقرار کنند؟ آثاری ازاین دست می تواند در این زمینه برای مخاطبان بویژه آن گروه از کسانی که به تاریخ علاقه مند هستند مفید باشد، ضمن این که ما به واسطه ارائه نمایش هایی چون کل عنایت در واقع به ارائه اطلاعات صحیح تاریخی هم می پردازیم که این در نوع خود نکته مهمی است. از اینها گذشته به شخصه بر این باورم که در ورای هر قصه ای که ساخته شده است قطعا حقیقتی وجود دارد و این حقیقت باید در قالب های مختلف هنری به مردم منتقل شود. منظورم این است که مردم به هر حال به آن دسته از کارهایی که پشتوانه غنی تاریخی و فرهنگی دارند بیشتر علاقه مند هستند. پس می توان گفت شما در جریان نگارش و اجرای این نمایشنامه تا حدودی به بازسازی یک برهه تاریخی هم پرداخته اید؟ دقیقا همین طور است. نکته مهم تر این که مخاطبان می توانند به واسطه چنین آثاری تامل کنند و به هر حال به واکاوی تاریخ بپردازند. چندان که تمام سنت ها و آیین های ما از سبزه سبز کردن تا قصه ها و لالایی هایی که مادران برای کودکانشان می گویند فقط یک سنت صرف نیستند و در ورای هر کدام از آنها دنیایی از پیام و مفهوم نهفته است. با وجود سالن های نمایشی دیگر مانند تئاتر شهر یا ایرانشهر چطور شد که تصمیم گرفتید نمایش خود را در سنگلج روی صحنه ببرید؟ شاید به این خاطر که درشرایط فعلی تماشاخانه سنگلج بهترین مکان برای اجرای نمایش های آیینی به شمار می رود. اگرچه باید بگویم متاسفانه طی دوسال گذشته نمایش هایی در این تماشاخانه روی صحنه رفته است که به دلیل نداشتن کیفیت کافی به ریزش مخاطب منجر شده است. درعین حال تصور می کنم پانزده شب اجرا برای این نمایش کافی نیست، چرا که یک نمایش تازه بعد از اجرای چند شب جا می افتد. به هرحال همین که چنین فرصتی در اختیار ما گذاشته شده تا بتوانیم در این مدت هم به اجرای نمایش خود بپردازیم خوب است. پیش از روی صحنه بردن این نمایش ما فهرستی از مخاطبان پر و پا قرص تماشاخانه سنگلج (منظورم کسانی است که دائما به بهانه های مختلف به این تماشاخانه می آیند) را تهیه کرده ایم و از طریق تلفن یا پیامک برای این نمایش اطلاع رسانی کرده ایم. با این کار صرف نظر از اطلاع رسانی برای نمایش کل عنایت می کوشیم به احیای دوباره نمایش های آیینی از این دست بپردازیم. بویژه نمایش هایی که کیفیت و پیام زیادی دارند. در سال های اخیر شاهد روی صحنه رفتن نمایش هایی بوده ایم که نه تنها کیفیت کافی نداشته اند که درونمایه اغلب آنها بیشتر از آن که جنبه طنزآمیز داشته باشد در مواقعی توهین آمیز و هجو نیز بوده است. خاصه در تئاتر آزاد که نمایش هایی به روی صحنه می رود که به صرف خنداندن مخاطب ساخته می شود. نظر شما دراین باره چیست و فکر می کنید چطور می توان به جای این آثار گاه بی مایه، نمایش های کیفی بیشتری را جایگزین کرد؟ تصور می کنم این کار فقط از عهده دولت برمی آید. یعنی سیاستگذاران فرهنگی می توانند در پررنگ کردن نمایش های آیینی نقش زیادی داشته باشند تا از این رهگذر هم مخاطبان به این گروه از کارها بیش از پیش علاقه مند شوند و هم نمایش های آیینی و سنتی یک بار دیگر احیا شوند، اما متاسفانه، حمایت دولتی درباره نمایش هایی که سعی می کنند با چنین مولفه هایی روی صحنه بروند اندک است. به عنوان مثال، تمام کارهای نمایش کل عنایت از طراحی لباس تا دکور به عهده خود من بوده است. از لباس هایی که در نمایش های قبلی که روی صحنه برده بودم در این نمایش استفاده کردم یا دوخت اغلب لباس های این نمایش را همسرم به عهده گرفته است. همین طور درباره دکور صحنه تلاش زیادی کرده ام تا همه چیز خوب باشد. با وجود این تا امروز نزدیک به سه میلیون تومان خرج کرده ام. به هرحال، در پاسخ به سوال شما باید بگویم، این وظیفه دولت است که می تواند در اشاعه نمایش های آیینی پرمحتوا نقش داشته باشد و در ازا، در کمرنگ ساختن آثاری که به قول شما فقط هجو است و به صرف خنداندن مخاطب بی آن که او را به تامل وادارد ساخته می شود تاثیر داشته باشد. در عین حال به تجربه دیده شده آن دست از نمایش هایی که درونمایه انتقادی دارند همواره در سایه قرار گرفته اند، در چنین شرایطی، طبیعی است که نمایش هایی که محتوای خاصی ندارند و به مخاطب و جامعه تلنگر نمی زنند، پررنگ تر شوند. در حالی که مخاطب امروز تئاتر، مخاطبی فهیم است. به خاطرم هست زمانی که تئاتر «نوروز و پیروز» را طی سال های اخیر روی صحنه بردم با استقبال چشمگیری از سوی مخاطبان مواجه شد، چون همان طور که پیش تر هم اشاره کردم سال هاست روی آیین های کهن ایران از جمله نوروز مشغول پژوهش و تحقیق هستم. آزاده صالحی / جام جم

پنج شنبه 13 شهریور 1393 2:00 بازدید:0

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 44]