محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1843317340
بزرگان در رونمایی کتاب جدید داریوش شایگان چه گفتند؟
واضح آرشیو وب فارسی:سیمرغ: بزرگان در رونمایی کتاب جدید داریوش شایگان چه گفتند؟
آیا آقای دکتر شایگان فیلسوف هستند؟ بدون شک. اما حوزهشان فلسفۀ محض نیست. بیشتر فلسفههای مضاعف هست که حیطۀ مطالعه و اندیشهورزی نگارششان هست، از جمله فلسفۀ تاریخ هست...
رونمایی از کتاب «در جستوجوی فضاهای گمشده» تازهترین اثر دکتر داریوش شایگان عنوان صد و چهل و ششمین شب از شبهای مجله بخارا بود که با همکاری مؤسسه فرهنگی اجتماعی ملت و نشر فرزان هشتم دی ماه در تالار اجتماعات فرزان روز برگزار شد.مهندس تورج اتحادیه در ابتدای این مراسم از انتشار کتابهای دکتر شایگان سخن گفت: «با عرض خیرمقدم به اساتید و حضار محترمی که به جلسه ما تشریف آورده اند نشست امروز را که رونمائی کتاب جدید داریوش شایگان تحت عنوان "در جستجوی فضاهای گمشده" است شروع می کنیم. در نشر فرزان روز بسیار مفتخر هستیم که جناب دکتر داریوش شایگان علاوه براینکه از مؤسسین و هیئت مدیره ما هستند بما افتخار مضاعف داده اند بجهت اعتماد به ما برای نشر تألیفاتشان و مقرر فرمودند کلیه این تألیفات تحت نظر خود ایشان با طراحی جدید و متحد الشکل توسط نشر فرزان منتشر شود و اخیرا" چندعنوان که توسط ناشر دیگری منتشر می شد را نیز به جهت انتشار آن به ما واگذار کرده اند.»وی ادامه داد:«کتاب"در جستجوی فضاهای گمشده" پنجمین کتاب از این مجموعه متحدالشکل است که امروز رونمائی می شود. این پنج عنوان را که با طراحی جدید منتشر شده در این جلسه عرضه کرده ایم. چهار عنوان دیگر نیز در همین فورمت جدید طراحی شده اند و بزودی منتشر خواهند شد. منجمله، کتاب بسیار مهم "ادیان و مکتبهای فلسفی هند" است که چاپ اول آن توسط دانشگاه تهران نزدیک به پنجاه سال پیش بوده و چند نوبت نیز توسط ناشر دیگری منتشر شده است. این کتاب در حال حاضر در دست اصلاح حرف نگاری است و امیدواریم بتوانیم آن را در نمایشگاه کتاب در اردیبهشت 1393 عرضه کنیم اهمیت و ارزش علمی این کتاب همین قدر بس که هنوز هم که هنوز است تنها کتاب فراگیر راجع به ادیان و مکاتب فلسفی هند بوده و در این پنجاه ساله، هندشناسی به توانائی علمی پنجاه سال پیش دکتر شایگان نداشتیم که این رشته را فراتر برده و گسترش دهد.»تورج اتحادیه افزود:« 2عنوان جدید چاپ نشده هم از تألیفات دکتر شایگان در مراحل آماده سازی و تشریفات اخذ پروانه چاپ هستند. تشکر می کنم اولا" از تشریف فرمائی دکتر شایگان به این مجلس و همچنین از اعتمادشان به نشر فرزان. تشکر میکنم از اساتید بهاء الدین خرمشاهی، کامران فانی، ایرج پارسی نژاد، منصور هاشمی، مصطفی ملکیان و ایرج کلانتری که در این نشست، حضور دارند و درمورد کتاب "در جستجوی فضاهای گمشده" صحبت خواهند کرد. سپس دکتر شایگان خودشان صحبت می کنند و به سوالات حاضران پاسخ خواهند داد.تشکر می کنم از استادان موسیقی سید آرش شهریاری و علی گرامی که با تشریف فرمائی خود ما را قرین امتنان کردند و قطعه موسیقی از سعدی اجرا خواهند کرد. تشکر می کنم از بنیاد فرهنگی بانک ملت که با پذیرائی، نشست ما را رونق بخشیدند. همانطور که گفتم در این جلسه پنج عنوان چاپ شده از مجموعه جدید را عرضه کرده ایم و از دکتر شایگان درخواست داریم در خاتمه جلسه این کتابها را برای علاقمندانشان امضاء کنند.»ایشان ادامه داد:«خلاف عرف نشر فرزان خواهد بود اگر نشستی داشته باشیم و ذکری از "مجموعه مطالعات ایران باستان" نشود از این مجموعه تا بحال 12 عنوان منتشر گردیده کتاب سیزدهم تحت عنوان "امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن" نیز آماده است و در هفته آینده توزیع خواهد شد. این کتاب در حدود 850صفحه که فراگیرترین کتاب درباره پارتیان و امپراتوری اشکانی است، دربردارنده آخرین ارزیابیهای علمی براساس نویافته های باستان شناختی بوده و کم کاری مجموعه را درمورد دوران 450ساله حکومت اشکانیان پر می کند. در این جلسه علاوه بر مجموعه تألیفات داریوش شایگان مجموعه مطالعات ایران باستان را هم عرضه کرده ایم و از علاقمندان دعوت می کنیم که بعد از جلسه این کتابهای نفیس را بررسی فرمایند. مجدد از حضور حضار محترم در این نشست بخارا و نشر فرزان تشکر میکنم و از آقای دهباشی دعوت میکنم جهت اداره جلسه تشریف بیاورند.»دهباشی: شایگان در هر زمینه ای که کار کرده آثار درخشانی خلق کردهسپس علی دهباشی ضمن خیرمقدم به دکتر شایگان، سخنرانان، استادان و جمع حاضر چنین گفت:« بیش از نیم قرن است که دکتر شایگان با نگاه تاریخی ـ فلسفی و گاه عرفانی خود واقعیتهای پیچیده و گاه متناقض دوران ما و جامعۀ ایران را به ما ، با تجربیاتی که زیر آسمانهای جهان آموخته نمایانده است. آثار دکتر شایگان در یک حوزۀ پژوهشی معین نبوده است ولی در هر زمینهای که کار کرده، آثار درخشانی خلق کرده است. اگر به معماری پرداخته، بهترینها را برای معماری ایران و فاجعهای را که برایش پیش آمده نوشته است. شهرت دکتر شایگان در داخل شکل دیگری از آثار او را مینمایاند، ولی در خارج در درجه اول ناشی از شناختی است که ایشان بسیار موشکافانه در مفهومسازهایی برای درک والاتر از وضعیت انسان در جهان کنونی به دست میدهد که در بسیاری جهات مسئله ایران و کشاکش سنت و مدرنیته است. چهل و پنج سال پیش « آسیا در برابر غرب» را منتشر کرد و اکنون به نگاه « شکسته» و « افسونزدگی» رسیده است. و سرانجام بخشی از دکترین استاد شایگان را در زمینه مسائل هنری اعم از نقاشی، عکاسی و معماری و فلسفۀ هنر در کتابی که امشب با عنوان « در جستوجوی فضاهای گمشده» رونمایی میکنیم نهفته است. در اینجا دکتر شایگان به واقع به عنوان یک فیلسوف فلسفۀ هنر ،در حد و معیار جهانی، به مسائل هنر و معماری و نقاشی و شعر سرزمین خو نگریسته است. »نام شایگان را گذاشته ام وارث جام جمبهاءالدین خرمشاهی سخنران بعدی بود که درباره داریوش شایگان چنین گفت:«میدانم که تمام دوستانی که قرار است سخن بگویند، همه ذهنشان برانگیخته می‌شود که حرفهای درجه اول برای یک انسان بزرگِ والای ایرانی هم جهانشناس به دو معنا، هم ایشان جهان را میشناسند و هم جهان ایشان را میشناسد و مایۀ افتخار ایرانی هستند ، بگویند. من باید مطلبم را مینوشتم و نوشتهام منتها یادداشت گونه و در صفحات سفید اول این کتاب. و اگر هم مینوشتم نام آقای شایگان را گذاشتهام « وارثِ جام جم.» و چرا این نام را گذاشتهام.مشکل خویش بر پیر مغان بردم دوش کو به تأیید نظر حل معما میکرددیدمش خرم و خندان قدحِ باده به دست وندران آینه صد گونه تماشا میکردتماشا که میدانید، شب تماشا کنیم و تماشا به معنی اندیشه ورزیدن. ژرف اندیشه کردن. و امروز معنای دیگری پیدا کرده است. در عربیاش هم معنای دیگری دارد.گفتم این جام جهان بین به تو کی داد حکیم گفت آن روز که این گبند مینا میکردایشان وارثِ جام جماند. جامی که حافظ هم وارثش بود. و از سه هزار سال اساطیر ایرانی گرفته بود و زنده کرده بود و خودش هم این جامِ جهان بین را داشت. کل دیوان حافظ یک نگرش جهان نگرانۀ اسطورهای، تاریخی، فراتاریخی ، حِکمی و همه گونه است. و با آن که استاد شایگان کتابی دربارۀ حافظ ننوشتهاند، ولی مقالات و حتی اشاراتی بسیار بسیار ارزشمند دربارۀ حافظ دارند، اگر چه شاید پنجاه کلمه باشد.ز مُلک تا ملکوتش حجاب بردارند / هر آن که خدمت جام جهان نما بکند . جناب استاد شایگان، میگویند وحیدِ عصر و فریدِ دهر. اگر آنها تعارف میکردند، من تعارف نمیکنم. آن سِعۀ صدری که ایشان دارند و این وسعت نظری که ایشان دارند و این ژرف اندیشی که ایشان دارند، مایۀ افتخار روشنفکری پنجاه سال اخیر ایراناند. من هم سعادت داشتم که از این پنجاه سال، چهل سال است که شرفِ صحبتشان را درک کردهام. و خیلی آموختم از ایشان، از آثارشان، از مصاحبتشان . صبحتهای ایشان هم ، همیشه صحبت عادی هم که بکنند، با نگاه فراعادی هست.آیا آقای دکتر شایگان فیلسوف هستند؟ بدون شک. اما حوزهشان فلسفۀ محض نیست. بیشتر فلسفههای مضاعف هست که حیطۀ مطالعه و اندیشهورزی نگارششان هست، از جمله فلسفۀ تاریخ هست، باور کنید قصد من لفافی نیست، فلسفۀ علم است. ایشان علم میدانند و شبیه ایشان نیم نسل جوانتر آقای فانی هستند که همین فضائل را دارند. بعد فلسفۀ هنر هست که به اضافۀ فلسفۀ فرهنگ، دو رشتۀ اصلی ، با وسعت مطالعات و وسعت آثار، که شگفتآور است. ایشان فرهنگها را هم میشناسند چون فیلسوف فرهنگ هستند . فرهنگ ایران باستان را که خیلی خوب میشناسند و بعد هندشناس هم هستند. ما دو هند شناس برجسته بیشتر نداریم.البته هند پژوه داریم ولی هند شناس ، یکی البته ایشان هستند و یکی دیگر استاد فتحالله مجتبایی. یونان را هم که طبیعتاً خیلی خوب میشناسند و یکی از رشتههایی که ایشان منفرداند در آن، غرب شناسی است. طبعاً روشنفکران هم لابد غرب را میشناسند اما نه به این ژرفا، نه به این گسترش. حیرت آور است. چنان که مقالۀ اول این کتاب، کتابی دیده گشا و واقعاً حیرتآوری است، دربارۀ سفر به قرن پانزدهم است و قرار بوده که ایشان وقتی مسئولیت گفتوگوی تمدنها را داشتند، دعوتی بکنند و به سال 57 میخورد و بعد به جای این که دیگران سفر بکنند به ایران، ایشان سفر میکنند به جهان. یادگارهای تمدن اینکا، مایا را میبینند و سپس کل اروپا را و به ویژه ایتالیا را و به ویژه لئوناردو داوینچی را که خودشان میگویند که هیچ کس را به اندازۀ او ستایش نمیکنند. و یک صاحب نظری دربارۀ داوینچی گفته، بسی بسیار میدانست و میکوشید تا از دانستهها فراتر برود، بلکه فراموش کند ، دانستههای فاکت را و به اصطلاح جزئی را به دید کلی گر برساند. و ما چه کسی از ایشان غربشناستر داریم؟ البته شرق شناس هم هستند، آسیا در برابر غرب هم یکی از آثار ایشان هست که نمونهای از نگرش ایشان هست.باری همانطور که عرض کردم این کتاب دیدهگشاست و خواننده را با بینشهای حیرت آور ایشان درگیر می‌کند. نمیدانم شاید دربارۀ ایشان بگویم که اهل رازاند، راز اندیشاند. دربارۀ دنیای جدید اطلاعات دارند ولی اطلاعاتشان به دانش و دانششان به بینش بدل شده است. و ایشان یک بینشور بزرگ هستند و به عنوان آخرین عرضم ، میخواهم بپرسم این جهانهای گمشده کجا هستند؟ بیشتر جهان واقعاً گم شده. و چگونه گم شده؟ ایشان چهار شهر را بیشتر نور میتابانند و دربارهشان بحث میکنند: وین هست، رُم هست و پاریس قرن نوزدهم هست و اصفهان. اصفهان هنوز نصف جهان هست و هنوز سرجایش هست. و فضاهایش هم اگر بیننده، بیننده باشد هنوز از دست نرفته ولی به گفتۀ خودشان گسلهای تاریخی و جا به جاییهای هستی شناختی رخ داده . در واقع نه تنها مکانها گم شدهاند که زمانها هم گم شدهاند. ایشان به زمانمکان اشاره دارند و امروزِ اصفهان خودش حاجبِ خودش است. خودش پردهپوشِ خودش است. از شدت ترافیک نمی‌شود چهارباغ را ، آثار عظیم تاریخی اصفهان را دید چون آن فضا گم شده. و ایشان خیلی سعی میکنند در بازسازی و بازآفرینی آن روح و جان و آن رازِ گم شده در همۀ اینها .و مقالۀ کوتاه ایشان دربارۀ درهایی که آقای کیارستمی عکاسی کردند، دربارۀ نقاشیهای آقای آغداشلو و غالباً هم مقدمهای بر آن آلبومها و مجموعه های هنرمندان هم نوشتهاند، آقای سعیدی را معرفی کردهاند. باری یک دهان خواهم به پهنای فلک تا بگویم وصف آن دشت ملک. امید است که پرگویی نکرده باشم . ولی باور کنید هنگام خواندن این کتاب آرزو کردم که ای کاش میتوانستم کتابی دربارۀ ایشان بنویسم که چگونه از دیدگاه خیامی به نگاه حافظانه میرسند.باری امیدواریم برای هشتاد سالگی و بعد صد سالگی ایشان باشیم و جشن سزاواری بگیریم. امروز از وجود شریف ایشان که مایۀ افتخار ایرانی و همه جهان هست بهره بگیریم. »شایگان قوی و کاملاً با عطف توجه دقیق استسپس نوبت به دکتر مصطفی ملکیان رسید که دربارۀ داریوش شایگان و اندیشههایش سخن بگوید:«با عرض سلام خدمت تمام خانمها و آقایان و ابراز و اظهار افتخار از این که در محضر همه اساتید و سروران ارجمند، مخصوصاً دربارۀ فیلسوف و روشنفکر بزرگ معاصر ایرانی ، جناب آقای دکتر شایگان سخنانی عرض میکنم.دربارۀ دکتر شایگان در چند محور میشد سخن گفت. ولی هر کدام از محورها که من دربارهاش تأمل کردم، دیدم در این فرصت کم حق مطلب دربارهشان اداشدنی نیست. مثلاً میاندیشیدم که می‌شود دربارۀ دکتر شایگان بحث کرد که رفت نسبت دکتر شایگانِ آکادمیسین و فیلسوف و هند شناس با دکتر شایگانِ روشنفکر چیست و چقدر این دو دکتر شایگان در یکدیگر تأثیر گذاشتهاند و از یکدیگر تأثیر پذیرفتهاند. باز میشد بحث کرد دربارۀ این که دکتر شایگان به عنوان یک روشنفکر ایرانی چه وجوه اختصاصی دارد که او را از سایر روشنفکران ایرانی متمایز می‌کند و چه بسا در بعضی از آن وجوهِ تمایز به آنها به ایشان نسبت به اینها امتیاز هم میدهد. یعنی هم وجوه تمایزاندیشی ایشان و هم امتیاز ایشان نسبت به روشنفکران هم عصر خود ایشان و هم در حوزه فرهنگ ایرانی چیست، میشد سخن گفت. در باب سومی هم میشد سخن گفت و آن این که دکتر شایگان به عنوان رابطِ میان فرهنگ ایرانی ما و فرهنگ غرب چه چیزی از غرب به ما رسانده است و چه چیزی از ما به غرب رسانده است و آیا در این انتقال در کدام جهت کوشاتر و ساعیتر بوده است و در کدام جهت موفقتر. در این باب هم میشد سخن گفت. در ابواب دیگری هم می‌شود سخن گفت که من دربارۀ آنها تأملی نکرده بودم ولی من دربارۀ هیچ یک از این سه محور در این چند دقیقه نمیتوانم صحبت کنم. به نظرم رسید که اشاره به یک نکته دربارۀ دکتر شایگان که نگاهی است بسیار بسیار بالا به مجموعۀ دکتر شایگان بد نباشد. و آن نگاه را من میخواهم امروز به اختصار هر چه تمامتر خدمت سروران گرامی عرض کنم.در آثار دکتر شایگان تا آن جایی که من مطالعه کردهام ، ما توصیف به وفور هر چه تمامتر از وجوه فرهنگی جامعۀ جهانی و جامعۀ ایرانی میبینیم . یعنی شما هر کدام از آثار دکتر شایگان را که بررسی میکنید، چه در حدِ مقاله چه در حد رساله و چه در حد کتاب، میبینید که توصیفهای فراوانی از هر دو فرهنگ، چه فرهنگ ایرانی و چه فرهنگ جهانی، چه فرهنگ شرق و چه فرهنگ غرب در این آثار هست . در این توصیفات، انصافاً تا آن جا که بنده توان داوری دارم و معلومات این داوری در اختیارم هست، ما کم و کاستی نمیبینیم . یعنی توصیفاتمان غنی، کاملاً رنگارنگ، متنوع و کاملاً پذیرفتنی و دلنشیناند. از این لحاظ کاملاً درست است که استاد بهاءالدین خرمشاهی گفتند که می‌شود از دکتر شایگان به عنوان یک فیلسوف فرهنگ نام برد. »دکتر ملکیان در بخشی دیگر از سخنان خود چنین ادامه داد: «ببینیم که آیا بعد از توصیف ما در آثار دکتر شایگان تبیین هم میبینیم و یا توصیه هم میبینیم یا نه. تا آن جا که من میتوانم داوری کنم و شاید هم این داوری کامل نباشد، به نظرم هر قدر که توصیف در آثار دکتر شایگان قوی و کاملاً با عطف توجه دقیق است، ولی گویی دکتر شایگان به تبیین پدیدههای توصیف شده کمتر علاقه نشان میدهند، در آثار ایشان بهترین توصیفها را میبینیم اما اگر بپرسیم چرا چنین شده است، دربارۀ این چرایی ما آن قوتی را که ایشان در قسمت توصیف نشان دادند نمیبینیم . به تعبیری به نظر میرسد نوعی بیرغبتی در ایشان برای تببین وجود دارد. علاوه بر این ما در برابر توصیفات ایشان توصیه تقریباً هیچ نمیبینیم . من در کل آثار ایشان تقریباً هیچ توصیهای ندیدهام. چه توصیه اخلاقی باشد ، چه توصیه حقوقی باشد. چه توصیه زیبایی شناختی، چه توصیه دینی و مذهبی باشد. چه توصیه مصلحت اندیشانه، چه توصیه در تبعیت یا عدم تبعیت از آداب و رسوم و عرف و عادات. هیچ گونه توصیهای من نمیبینیم. من همیشه در این اندیشه بودهام که چرا متفکری مثل ایشان که اگر قصد این کار را داشتند مسلماً چیزی کم نداشتند به لحاظ قدرت تفکر و به لحاظ عمق درک، چرا از تبیین مضایقه میکنند و چرا در توصیه کاملاً خویشتندارند. من این کمبود تببین و نبودن توصیه را در این میبینیم که دکتر شایگان در بن و بنیاد نوعی نسبیانگاری دارند و این نسبیانگاری به ایشان اجازه نمیدهد که به تببین دست بزنند و بر تبیین یک پدیده پایفشاری کنند. و به همین ترتیب و به طریق اولی دیگر نمیتوانند توصیهای هم به من و تو بکنند. »و سپس دکتر ملکیان میافزاید:« به نظر من دکتر شایگان یک نسبیانگار و در عین حال یک مطلق گراست. یعنی به لحاظ اندیشگی و به لحاظ معرفتی همه چیز را در یک نسبیتی غوطهور میبیند اما به لحاظ عاطفی و حسی و هیجانی از این نسبیت خوشش نمیآید و دنبال نوعی مطلق است. به تعبیر دیگری در عین حال که شدیداً خواستار این است که در جایی مطلقی وجود داشته باشد که بشود دستاویز من و تو باشد اما در عین حال به لحاظ معرفتی یک چنین مطلقی نمیبیند و همه چیز را دستخوش نوعی تتبع ، تنوع، سیلان و دگرگونی و بیثباتی و بیقراری میبیند. ولی آرزوی چنین مطلقی را در آثار ایشان میتوانید ببینید . گاهی ایشان این مطلق را در عرفان ، در هنر و گاهی در وجه جامعتری که میتوانم آن را معنویت بنامم سراغ میگیرند. و به نظر من همین نکته است که از ایشان یک فیلسوف نسبیانگار و در عین حال یک مطلقگرا میسازد. و اگر این نکتهای که من میگویم درست باشد آن وقت باید بگویم که کسی مثل دکتر شایگان در فضایی تنفس می‌کند که بهترین نماینده چنین فضایی را میتوان حافظ دانست. حافظی که به لحاظ معرفتی دستآویزی ندارد ولی به لحاظ گرایشی سخت خواستار این است که یک چیز مطلقی وجود داشته باشد. اگر این تفسیر درست باشد ما دیگر نباید سراغش را بگیریم و از ایشان بخواهیم که توصیۀ روشنفکرانهای بکنند و یا تبیینی بکنند که بخواهند بر این تبیین پافشاری بکنند و آن را مبنای حل مسئله و یا مشکلی قرار بدهند و یا مبنای تصمیمگیری جمعی. »در معیت ایشان تجربه کردن بسیار فرحبخش و لذتبخش استسخنران بعدی این رونمایی کامران فانی بود که از تفاوت میان جستارنویس و مقالهنویس سخن گفت:« کتاب در جستوجوی فضاهای گمشده مجموعه مقالاتی است به قلم نویسنده و متفکری که به راستی یکه و یگانه است. من فقط به یکی از جنبههای این یِکِگی و یگانگی ایشان میخواهم اشاره کنم. و به نکتهای هم باز گردم که شاید تا کنون مطرح نشده باشد، اگر هم شده به ندرت بوده است.گفتم کتاب ایشان مجموعهای از مقالات است . و مقاله چیست؟ تعریفی که معمولاً از مقاله میکنند این است که نوشتهای است کوتاه و غیرداستانی که معمولاً به یک موضوع و مسئله میپردازد. همۀ ما با مقاله آشنا هستیم، با انواع مقاله. کمتر نویسندهای است که مقاله هم ننوشته باشد. ولی آیا مقاله فقط همین است . من فکر میکنم یک خلطی پیدا شده، به خصوص در جامعۀ ما که بین دو نوع یا دو ژانر تفاوت نمیگذارند، یکیش شاید Article باشد و دیگری Essay .هر دو را معمولاً مقاله ترجمه میکنند . اخیراً مد شده که برای essay که مقام دیگری نسبت به آرتیکل دارد « جستار» را گذاشتهاند. و الان بحث زیادی هم در این باره نمیخواهم بکنم. ولی مسئله این است که بین دو فرم نوشتاری فرق بسیار زیادی هست . لغت اِسی ( Essay) را اولین بار میشل دومنتین در قرن شانزدهم ساخت و به کار برد. دومنتین که خیلی مورد علاقۀ دکتر شایگان هم هست در واقع بنیانگذار نوعی از نوشته بود. این فرم چنان ویژگی داشت که به نظر من در هیچ نوشتۀ دیگری خودش را جلوهگر نمیسازد. و در میان مقالهنویسان، یا اِسی نویسان یا جستارنویسان آقای شایگان به یک معنی یگانه است.و اکنون بگوییم اِسی ( Essay) چیست و چه فرقی با آرتیکل دارد. مقاله ممکن است خیلی مهم باشد، ممکن است که دربارۀ فیزیک مقالۀ خیلی شیرینی هم بنویسیم ، همینطور دربارۀ پیدایش زبان فارسی مقاله بنویسیم و تحقیقی بکنیم اینها اِسی نیست. در تعریف اِسی میتوانیم بگوییم که نوشتهای است کوتاه، غیرداستانی، معمولاً دربارۀ یک موضوع خاص از دیدگاه شخصی و روایت فردی و تجربه زیستی. یعنی اِسیایست کاری می‌کند که مقالهنویس این کار را نمیکند. یعنی در واقع نگاه خودش را در میان میگذارد با خواننده. این نوع نگاه به یک معنی بازتاب منش و اندیشۀ نویسنده هم هست . شما همین کتاب « در جستوجوی فضاهای گمشده» را از آقای دکتر شایگان نگاه کنید، همان قدر که مطالب زیادی میآموزید، ولی از همه مهمتر این که خود نویسنده را بهتر از همه میشناسید. در واقع در اِسی خود نویسنده است که جلوهگری می‌کند و خودش را در ابعاد مختلف نشان میدهد . به همین دلیل است که وقتی خوانندهای آن را میخواند احساس نوعی صداقت و خلوص نیت می‌کند. مقالهها به صورت اِسی که گفتم مقالات دکتر شایگان عموماً اِسی هست، دریچهای است باز به روی خواننده، چنان که در اول دریچهای بود به روی خود نویسنده. نویسنده در اِسی ، همانطور که دکتر ملکیان به خوبی اشاره کردند، به دنبال تحمیل عقیده نیست، به دنبال حتی نتیجهگیری هم نیست. یعنی در تمام اینها سعی می‌کند بیان آن چیزی که خواسته در یک فضای آزاد بگوید و به خواننده منتقل کند و در همین جاست که کار اِسیایست متفاوت می‌شود. آن کیمیایی که مقاله را به جستار تبدیل می‌کند ، یا آرتیکل را به اِسی، همان اکسیر هنر است. در واقع اِسی کم کم تبدیل به یک اثر هنری می‌شود. درست مثل این که شما به یک قطعۀ موسیقی گوش میکنید، یا به یک نقاشی نگاه میکنید.مقالات آقای شایگان جز اطلاعاتی که به خواننده میدهد، شما را در برابر یک اثر هنری قرار میدهد که باید شیفتهاش بشوید. باید از زیباییاش لذت ببرید. و بیش از آن که به دانشی اضافه کند، به بینشی اضافه می‌کند.در فرانسه بنیانگذار اِسی در واقع مونتین بود و در انگلیس اولین اِسیایست که با مونتین همزمان بود فرانسیس بیکن بود.در مجموعه مقالاتی که تحت عنوان « در جستوجوی فضاهای گمشده» منتشر شده شما با چنین فرمهایی رو به رو میشوید. در کنار دانشی که در اختیار شما قرار میدهد، بینشی را هم به شما میدهد. اینجاست که فرم نیز اهمیت و ارزش پیدا می‌کند.»و کامران فانی در پایان سخنان خود چنین میافزاید،« سفر کردن با دکتر شایگان و در معیت ایشان تجربه کردن بسیار فرحبخش و لذتبخش است.»تمام کارهایم را کنار گذاشتم و مشغول کتاب شدمو سپس علی دهباشی از مهندس ایرج کلانتری به عنوان سخنران بعدی دعوت کرد و کلانتری در این باره چنین گفت:« کتاب دیروز به دست من رسید و من در آغاز قصد داشتم نگاهی اجمالی به آن بکنم اما چنان شیفتهاش شدم که تمام کارهایم را کنار گذاشتم و مشغول کتاب شدم. من در اینجا به شخصیت دکتر شایگان اشارهای نمیکنم که دوستان قبل از من گفتنیها را گفتند. فقط به خود کتاب میپردازم و من آن را دستآورد بسیار مهمی برای ادبیات نقد در حوزۀ هنر میدانم. در شرایطی که من فکر میکنم جامعۀ فعال هنری ما رابطۀ سیستماتیکی با آموزش عالی و آکادمیک ندارند، ادبیات نقد بسیار مثمر ثمر است. این کتاب بسیار آموزنده است اگر اعضای علمی دانشگاهها، اشخاصی که علاقمند به تحقیق در رشتههای مختلف هنری هستند ، به این کتاب با تأمل نگاه بکنند. مطلبی که من در فرمت و در ساختار کتاب به عنوان یک اشکال کوچک میخواهم مطرح بکنم این است که دکتر شایگان در حوزههایی وارد شده است، محدود است به هنرهای تجسمی و به خصوص در حوزۀ شعر. از ابتدای کتاب که به انتهای کتاب میرسیم، میبینیم ایشان مصادیقی از هنرمندان ارائه دادهاند که در آنجا به عکاسی پرداخته شده، به سینما کم پرداخته شده، و به شعر هم به صورتی بسیار زیبا توجه شده ولی به معماری به طور اخص ، صرفنظر از آنچه درباره تهران میگویند یا اصفهان، نپرداختهاند، آنطور که شاید و باید و امیدواریم در آینده به معماری نیز مفصلتر بپردازند.مطلب دیگر این است که این کتاب سئوالات زیادی را مطرح می‌کند. تمام مشکلات و به هم ریختن ارزشهای زیباشناختی در این کتاب مطرح می‌شود ، یک رابطۀ علت و معلولی دارد و آن مسائل در واقع اجتماعی است. ما اگر بیاییم تاریخ پنجاه سال معاصر را نگاه بکنیم، اتفاقات متعددی را میبینیم که برای مثال در حوزۀ معماری میافتد، مقبره حافظ، مقبره خیام، مقبره بوعلی را اگر به عنوان آثار معماری تعریف کنیم، ما میتوانیم کهن الگوهای معماری را بشناسیم که در آن دوره این معماران، معماران مقتدری بودند که میتوانستند و اختیار داشتند هر کار که دلشان میخواهد بکنند، افراد زیادی در کار اینها مداخله نمیکردند و یا مثلاً محدودیتهای بودجه و اجرا نداشتند. ولی به تدریج میبینیم که این شخصیت والا و این اقتداری که معمار داشته زایل شده، شاید در دیگر زمینههای هنری هم همینطور باشد، در حدی که دیگر هرگز آن توانایی و خلاقیت را که در آن دوره میتوانستند داشته باشند، نداشتند.به هر جهت، این کتاب، ادبیات بسیار زیبایی دارد و میتواند سرمشق فوقالعادهای باشد برای افرادی که وارد موضوعات نقد میشوند. »داریوش شایگان در ایران و جهان یک نام استسخنران بعدی این مراسم دکتر ایرج پارسی نژاد بود که چنین گفت:« من میتوانم ادعا کنم که کتاب را با دقت کافی خواندهام و میخواهم با اعتماد به نفس بیشتری راجع به مطالب کتاب، البته با توجه به وقت در کمال اختصار، حرف بزنم. اما پیش از این اجازه میخواهم که نخستین دیدارم را با دکتر شایگان روایت کنم.داریوش شایگان در ایران و جهان یک نام است. این را با علم و آگاهی میگویم . ایشان سال 1342 آمدند به ایران . ایشان هند شناس بودند و آیین هند و عرفان اسلامی موضوع رساله دکتری ایشان بود. و وقتی من رفتم به آکسفورد در همان ورودی کالج به یک مرد انگلیسی که عضو کالج بود، برخوردم که ایشان گفت شما ایرانی هستید ، گفتم بله . گفت شما باید داریوش را بشناسید، و منظورش داریوش شایگان بود. گفت شما باید افتخار کنید به داریوش شایگان.غرضم این است که هر جا که رفتم در آفاق عالم ، آدمی دیدم صاحب کمالات و علم و دانش از من سراغ داریوش شایگان را میگرفت و من واقعاً حس کردم چه ایرانی با افتخاری هستم.» و دکتر پارسی نژاد در ادامه سخنانش به تک تک مقالات کتاب اشاره کرد و چند جملهای دربارۀ هر یک سخن گفت.کتاب شایگان در جستجوی مکانهای از دست رفته و گمشده استمحمد منصور هاشمی سخنران بعدی این مراسم بود:«"در جستجوی فضاهای گمشده" کتاب اخیر استاد داریوش شایگان اثری است درباره هنر یا به عبارت دقیقتر اثری است تکوین یافته در حال و هوای هنر و آثار هنری. شایگان متفکر است و نگاه متفکر با امور و اوضاع و اشیاء به گفتگو مینشیند و به آنها بُعد میدهد. در این کتاب آنچه مجال این گفتگو و ژرف نگری را فراهم آورده نه سیاست و اجتماعیات که هنر بوده است و این تناسب تام دارد با نحوه نگاه شایگان و شیوه نگارش او و بخش قابل توجهی از دغدغه های فرهنگی اش. از این جهت انتشار این مجموعه مقالات در قالب کتاب فرصت مناسبی است برای آشنایی بیشتر و بهتر با دید و نگرش شایگان.عنوان کتاب که برگرفته از یکی از مقالات مشهور آن است در اصل تلمیحی دارد به رمان بزرگ مارسل پروست: در جستجوی زمان از دست رفته یا گمشده. کتاب شایگان در جستجوی مکانهای از دست رفته و گمشده است و البته مکانها و اشیاء ظرفی است برای رها شدن زمانهای مستتر در آنها. زمانهایی که تاریخها را می سازند و به عبارت دقیقتر همان تاریخ هایند و تاریخهایی که فرهنگها را می سازند و به عبارت بهتر همان فرهنگ¬هایند. شایگان فیلسوف فرهنگ است و در این کتاب هنر – اعم از معماری و عکاسی و نقاشی و شعر – محل تاملات او درباره فرهنگها و تفاوتهای آنها با یکدیگر بوده است.مثلا بازدید از نمایشگاهی در واشنگتن به مناسبت پانصدمین سال کشف آمریکا توسط کریستف کلمب که در آن هنر جهان در آن دوره کنار هم قرار گرفته بوده است اولین مجال تامل متفکر ما بوده است. نگاه او همه آثار هنری سنتهای مختلف را مشابه یافته و هنر دوره رنسانس غرب را متفاوت و به این پرسش رسیده و به آن پرداخته است که چرا چنین است؟ چه شده است که در دوره¬ای و در جایی لئوناردو داوینچی پدید آمده است و در دیگر جاها چنین نشده است؟یا مثلا این واقعیت که زیبایی شناسی و فلسفه هنر در غرب متجدد پدید آمده و در کشورهای دیگر و از جمله فرهنگ ما اندیشیدن به هنر عمدتا مساله متفکران نبوده و نیست، ذهن شایگان را مشغول خود کرده و مقاله دوم کتاب را پدید آورده است. او با این پرسش به دو نکته توجه یافته است. یکی این که در فرهنگهای سنتی با توجه به پیوند هنر با سنت و دین جایی برای طرح مساله هنر منفک از این امور نبوده است. دیگر این که بخشی از اهمیت هنر در غرب واکنش به خردگرایی روشنگری است (از رمانتیسم آلمان تا اندیشه هایدگر) و در فرهنگهایی که هنوز نیازمند آن خردگرایی و علم باوری اند و تجربه روشنگری را بتمامه از سر نگذرانده اند جایی برای آن گونه توجه به هنر باقی نمی ماند.طبیعی است که این نگاه پرسشگر در برخورد با شهرهای پاریس و اصفهان و تهران با این مساله مواجه شود که اصفهان دوره صفوی و پاریس قرن نوزدهم و تهران امروز هر کدام بر اساس چه درک و دریافتی از عالم شکل گرفته اند و مقاله هایی در توصیف و تفسیر این مکانها و معماری آنها به وجود آورد. یا در رویارویی با تجربه عکاسان و نقاشان ایران به تاویل آثار آنان به بپردازد و مثلا از هاله داشتن عکسها و فوتومونتاژهای بهمن جلالی (به رغم توصیف والتر بنیامین از هنر بدون هاله عصر تکثیر فنی) سخن بگوید. یا نشانه های آب و سبز و دوست و وقت را در شعر سپهری برجسته کند. یا به گفتگو با مجموعه ای از عکسهای عباس کیارستمی بپردازد و آنها را به سخن گفتن وادارد که مثل همه کارهای استادانه او بی سخنی مهمترین سخن آنهاست و نگاه فارغ از جهت گیری هنرمند وجه غالبشان. یا عالم خیالین و لطیف ابوالقاسم سعیدی را روایت کند که گویی تمنای یک عالم است که فقط تا آستانه اش می شود رفت. یا به دنبال جای نقاشی های مستحکم و استادکارانه آیدین آغداشلو در تاریخ هنر بگردد و "خاطرات انهدام" او را دارای حال و هوایی خیامی بیابد و تجربه او را تجربه هوش در دوره آشنایی و گذار.آثار هنری البته ساکت اند و این به گفتگو واداشتن ها تنها امکان به سخن در آوردن آنها نیست. با ریاضیات مواجه نیستیم که فقط یک جواب درست وجود داشته باشد. حتما تاویلها و تفسیرهای دیگر هم ممکن است. اما این قدر هست که تفسیرها و تاویلهای کتاب "در جستجوی فضاهای گمشده" از نگاه تیزبین ذهنی فرهیخته نشات گرفته و ژرفای اندیشیدن را با خود دارد و به جای خود لذت مواجه شدن با این آثار را مضاعف می کند و به آنها ابعاد تازه ای می بخشد.گفتم که نگاه شایگان نگاه متفکر است. قبلا درباره این متفکرمان و مفهوم سازی های او در دو کتاب ("هویت اندیشان و میراث فکری احمد فردید" و "آمیزش افق ها") بحث کرده ام و در اینجا آنچه را پیشتر نوشته ام تکرار نمی کنم. صرفا و به مناسبت انتشار این کتاب، در اینجا این را هم اضافه کنم که متفکران مختلف، نگاه و نحوه بیان خاص خود را دارند. به گمان من نگاه و نگرش شایگان همواره نگرشی است تاریخی و مقایسه ای و نحوه بیان او ادبی و شاعرانه. بر آثار شایگان بوطیقای شاعرانه حاکم است. در این آثار به طور معمول زبان صرفا طریقیت ندارد (به اصطلاح اصولیان) بلکه موضوعیت دارد. استعاره و تمثیل در کنار تاریخ و تطبیق، اجزاء تاویل و تفسیرهای شایگان اند. از این جهت انتشار این کتاب فرصت مغتنم و اتفاق خجسته ای است چون موضوع آنها ـ یعنی هنر ـ بیشترین تناسب را با نحوه نگرش و نگارش شایگان داشته است.به عنوان نکته آخر این را هم بگویم که انتشار هر اثری از داریوش شایگان به زبان فارسی و در ایران بازگشت آثار او است به خانه اصلی آنها. خوشحالم که این مجموعه در ایران منتشر می شود و امیدوارم رفته رفته همه آثار ایشان به فارسی در اختیار هم وطنانشان قرار بگیرد.»من شاعر نبودم اما شاعران را خیلی دوست دارمو بعد نوبت به دکتر شایگان رسید و او نیز درباره نگارش این کتاب چنین گفت :« بیشتر مقالاتی که در این کتاب گردآوری شدهاند، در اصل به زبان فرانسه به نگارش درآمده و طی دهههای اخیر در مجلات و مجموعههای مختلف فرانسه زبان به چاپ رسیدهاند، برخی دیگر مستقیماً به زبان فارسی به رشته تحریر درآمدهاند. از جمله مقاله هالۀ بازیافته که درباره زنده یاد بهمن جلالی است و مقاله آیدین آغداشلو که به دو زبان فارسی و فرانسه نوشته شده. شماری از مقالات را شخصاً از زبان فرانسه به فارسی برگرداندهام، که مقالات پاریس ، شهر جهانی، و ابوالقاسم سعیدی از آن جملهاند.من بیست سال پیش در واشنگتن به دیدار نمایشگاهی در گالری ملی هنر رفتم که به مناسبت پانصدمین سالگرد کشف قاره آمریکا توسط کریستف کلمب برپا بود. در این نمایشگاه همه فرهنگهای مقارن با پایان قرن پانزدهم از سرتاسر کره زمین در طیفی گسترده یک جا گرد آمده بودند. در برابر وفور و غنا و شکوه اشیای به نمایش درآمده به راستی مبهوت بودم. و بیش از همه در برابر لئوناردو داوینچی مبهوت شدم.و در اینجا آقای خرمشاهی من را شرمنده کردند که من را دارنده جام جم دانستند و ای کاش میداشتم. کسی که این جام را داشت، دوست من است که از دست رفته، شاهرخ مسکوب، من همیشه دعاگو هستم. و آنچه آقای فانی گفتند درست است من خیلی به دومنتین علاقمندم. و این مقالات هم با کسی دیگری هم مرتبط است، با بودلر. من شاعر نبودم اما شاعران را خیلی دوست دارم. البته شاعران ایران که معلوم است، خیام و حافظ و مولوی و اخیراً هم خیلی به سعدی علاقمند شدهام که یکی از بزرگان ماست و من معتقدم به او بیانصافی شده و تحت الشعاع دیگران قرار گرفته است. بله من از بودلر خیلی چیز یاد گرفتم مخصوصاً درباره شهر. والتر بنیامین یک کتاب دربارۀ بودلر که میگوید بودلر شاعر واقعاً مدرنیته است. و این کلمه مدرنیته را خود بودلر ابداع کرد.و شهر پاریس در تمام اشعار بودلر هست. و از شاعران ایران با سپهری دوست بودم و با کمک خودش اشعارش را به فرانسه ترجمه کردم. و آنچه درباره ابوالقاسم سعیدی نوشتم که به گفته آیدین آغداشلو یکی از بزرگترین نقاشان ایران است. و این شرح کوتاهی بود از مقالاتی که در این کتاب گردآوری و منتشر شده است.»در پایان این مراسم ، سید آرش شهریاری، آهنگساز و نوازنده تنبور و علی گرامی ، نوازنده سازهای کوبهای به اجرای قعطاتی و غزلی از حافظ پرداختند.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سیمرغ]
[مشاهده در: www.seemorgh.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 125]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها