واضح آرشیو وب فارسی:فارس: مردي كه موسيقي ايران مديون اوست علينقي وزيري را ميتوان پايهگذار موسيقي نوين ايران دانست
شكستهاي سياسي و نظامي ايران در عصر قاجار ـ كه از دوران فتحعليشاه آغاز شد ـ باعث شكلگيري زمزمههاي تغييرخواهي در ايران شد. شكست در مقابل حكومت تزاري روسيه ـ كه منجر به شكلگيري دو عهدنامه تركمانچاي و گلستان شد ـ برخي دولتمردان و روشنفكران ايراني را در موضع تغييرخواهي قرار داد.
آنها متوجه عقب ماندگي جامعه ايراني در مواجهه با غرب شده بودند كه دليل آن، نه فقط پيشرفت مبتني بر انسان مداري در فرهنگ غرب بود كه سوي ديگر آن به خمودگي و پوسيدگي فرهنگ خودي بازمي گشت. در دوران فتحعلي شاه و به دستور عباس ميرزا نخستين گروه دانشجويان ايراني به اروپا اعزام شدند. اين گفتمان تغييرخواهي كه با توجه به عقب ماندگي جامعه ايراني به «تجددخواهي» تعبير مي شود، تنها معطوف دولتمردان نمي شود و ردپاي آن را در ميان روشنفكران و هنرمندان دور از قدرت هم مي توان دنبال كرد. براي نمونه ميرزا فتحعلي آخوندزاده كه زمان سلطنت ناصر الدين شاه ساكن منطقه قفقاز بود، با آموخته هايش از هنر آن منطقه، پايه گذار نمايشنامه نويسي معاصر ايران به سياق نمايشنامه هاي واقع نماي اروپايي مي شود و ديگري كلنل علينقي وزيري است كه خواهان متجدد شدن موسيقي ايراني مي شود. علينقي وزيري، فرزند موسي سال 1266 در تهران به دنيا آمد. پدرش افسر قشون بود، اما محيط خانوادگي براي آشنايي با موسيقي مساعد بود و از چهارده سالگي با موسيقي آشنا شد. وي در سي و يك سالگي پنج سال در پاريس و برلين به تحصيل و تجربه در علوم متعارف موسيقي غرب پرداخت. وزيري در 1302 كه به ايران بازگشت، مدرسه عالي موسيقي را تأسيس و به چاپ كتابهاي متعدد و كنسرتها و ضبط صفحات گرامافون اقدام كرد. وزيري در سخنراني هاي ميان كنسرت هايش گفته بود: «امروز در عالم كم كم موضوع سلطنت و اشرافيت از ميان رفته. قواي مهمه به دست جمعيت و ملت افتاده و مدارس است كه توده را تربيت مي كند و از صنعتگران (هنرمندان) پشتيباني مي كند.» شايد منظور وزيري از عالم آن چيزي است كه در غرب ديده است. وي گفته است: «وقتي من در اروپا بودم، پادروسكي موسيقيدان، رئيس جمهور لهستان بود. وقتي در آلمان بودم، به واسطه فقر عمومي، در شبانه روز يك مرتبه غذا مي خوردند، ولي رفتن به كنسرتشان ترك نمي شد. در فرانسه بعد از جنگ، روزي كه دولت اجازه داد موسيقي واگنر را بنوازند، مردم براي خريد بليت سر و دست مي شكستند و با كينه اي كه از آلمان ها داشتند، براي شنيدن احساسات صنعتگر آلماني حق شناسي مي كردند.»
وزيري از سال 1314 كه حاضر نشد اركستر مدرسه را براي نوازندگي در يك مهماني درباري شركت دهد، از كار بركنار شد و به خانهنشيني روي آورد. با استفاده از اين فرصت، به تحقيق در زمينه موسيقي پرداخت و هيات علمي دانشگاه تهران پس از مدتي وي را به عنوان استاد كرسي هنر و زيباشناسي به تدريس در دانشگاه مامور كرد. وزيري پس از شهريور 1320 به رياست اداره موسيقي كشور و مجله موسيقي و اداره راديو مشغول شد، اما چون با كارشكني مواجه شد، به دانشگاه برگشت و تا پايان زندگي به تدريس پرداخت. او اولين پايهگذار و پدر موسيقي جديد ايران پس از انقلاب مشروطه است و بايد او را پايهگذار موسيقي جديد ايران دانست. وي به تاسيس مدرسه عالي موسيقي، آميختن آرزوهاي ملي در قالب هنر، تجسم لطايف روح حافظ از راه حنجره و انگشتان سحرآميز اقدام كرد. وزيري در ساخت و پرداخت نخستين سرود ملي جمهوري اسلامي ايران نيز فعاليت كرد و قطعاتي مانند اي وطن، خاك ايران را ساخت. استاد وزيري همچنين اولين كتاب در رشته موسيقي ايراني به شيوه علمي را با نام «شيوهنامه تار» نگاشته است. علي نقي وزيري سرانجام در 92 سالگي درگذشت.
وزيري در شرايط پرتضادي زندگي و كار كرد. برخي او را از يك سو متهم مي كردند كه در حال نابود كردن موسيقي ايراني است و از سوي ديگر، جرياني كه خواهان غربي شدن كامل موسيقي ايران بود، او را شكلي از سنت گرايي مي دانست.
مهناز نخستين / جام جم
پنجشنبه 5 دي 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 143]