واضح آرشیو وب فارسی:باشگاه خبرنگاران جوان: آداب و رسوم شب چله (يلدا) در همدان
در همدان ، هوا از اول آذرماه چنان سرد مي شود كه مردم ناچارند كرسي بگذارند . در بعضي خانه ها با آنكه بخاري دارند كرسي هم مي گذارند زيرا داشتن كرسي از واجبات است و تا زير كرسي نروند حسابي گرم نمي شوند.
به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران همدان ؛ در همدان چند ماه قبل از فرارسيدن زمستان ،كدبانوي خانه درفكر شب چله است ودست اندركار تهيه خوراكي ها و شبچره مي شود .
شب چله ، وقتي كه تمام اهل خانه دور هم جمع مي شوند كدبانوي خانه كشمش ، مويز ، شاني ، هندوانه ، تخمه خربزه وهندوانه كه به اينها آجيل شب چله مي گويند مي آورند وروي كرسي مي گذارند .
فال سوزن
وقتي خوردني ها تمام شد يك تكه پارچه تازه وآب نديده مي آورند يك نفر زن مسن وبا كمال كه شعر از حفظ دارد ، شعري مي خواند ودختر بچه كوچك ومعصومي روي همان پارچه سوزن ميزند . حاضران مجلس دردل نيت مي كنند . خواندن هر شعر كه تمام شده در هر محلي كه دختر سوزن زده ( البته ديگران محل سوزن زدن ها را نبايند ببينند ) مخصوص يك شعر است وهر كسي هر نيتي دارد يكي از آنها را كه مخصوص يك شعري است انتخاب وشعر را جواب نيت خود مي داند . اين شعرها كه مي آوريم نمونه اي از اشعاري است كه براي فال سوزن مي خوانند :
* بالاي كوچه پسندت كردم اي گل كوتاه بودي بلندت كردم اي گل ترش بودي مثل آبليمو به مثل خرده قندت كردم اي گل
* سفيد مرغي بودم بر شاخ پسته فلك سنگي زدم بالم شكسته فلك بالي بده پرواز گيرم دردروازه شيراز گيرم
* سحر صبحي برفتم ديدن گل بديدم جفت بلبل شاخه گل زبان زرگري مي خواند وميگفت خدا تا كي كنم صبر وتحمل ؟
* كوچه درآمدي ومي رقصيدي كارد وقمه وكيسه به ما بخشيدي كارد وقمه وكيسه به ما نفتاده عيد من وتو ، عيد قربان افتاده
در بعضي از خانواده ها رسم است شب چله بيشتر در خانه بزرگ خانواده جمع مي شوند ، البته هر كس مقداري شبچره و ميوه و ساير مايحتاج شب چله را با خود مي آورد .
تمام ميوه ها وخوراكي هاي زمستاني به علاوه هندوانه وقوت خضر نبي خورده مي شود .
شب چله شام مخصوص ندارد . خربزه هم جزء واجبات نيست .
انار و به براي شب چله مي گذارند كه از قديم گفته اند « سيب سردي ، انار نامردي ، به به دستم بده اگر مردي » انار را يا دان مي كنند يا بيشتر نصف كرده ودر ظرف مي چينند . خلاصه همه ميوه هاي زمستاني را روي كرسي يا وسط اتاق چيده ، دست نمي زنند تا مردخانه يا بزرگترخانواده بيايد وقسمت كند . البته در همه خانه ها همه گونه ميوه يافت نمي شود يعني نمي توانند تهيه كنند . فقط در خانواده هاي متمكن ممكن است كه همه چيز باشد . بچه ها كه مي دانند شب چله مهمان مي آيد با هم دم مي گيرند : / امشب شب چله است/ خاله جان سر پله است/ ونام هر كس را كه دوست دارند بيايد مي گويند و مي خوانند :
امشب شب چله است حسن چل سر پله است بيارين هندوانه حسن چل بلومانه
شب چله فال گرفتن ومهره انداختن نيز رواج دارد . يك نفر يك كوزه كوچك به نام قوزوله مي آورد وبه همه مي گويد مي خواهم مهره بريزم . هر كس هر چه دارد مثل دكمه ، مهره ، سنجاق كه خودش آنرا بشناسد در كوزه مي ريزد بعد در كوزه را آهسته مي بندند وزير ناودان روبه قبله آويزان مي كنند . اين كوزه يك شبانه روز مي ماند تا شب چله كه همه جمع شدند كوزه را آورده به دست دختر نابالغي مي دهند و او را عروس مي كنند . دوياق كه يك پارچه گلي رنگي است به سر او مي اندازند . او هم كوزه را در بغل گرفته دانه دانه مهره ها را كه در كوزه هست بيرون مي آورد . ولي نشان نمي دهد تا شعر خوانده شود . گاه شعري از حافظ وگاه شعري محلي مي خوانند وآنوقت عروس مهره را نشان مي دهد . مهره مال هر كس بود شعر هم مربوط به او مي شود . گاه هر يك از حاضران يك شعر مي خواند تا مهره ها تمام شود . اين فال خيلي طرفدار دارد . يكي ديگر از رسوم شب چله فرستادن شب چله اي است كه براي عروس عقد كرده مي فرستند به اين ترتيب كه دختري را كه عقد كرده اند وهنوز به خانه بخت نبرده اند ، خانه شوهر وظيفه دارند برايش شب چله اي بفرستند . از ميوه هر چه كه از قوه مالي شان برآيد , ولي قوت خضر نبي واجب است . اما براي عروس ، چنجه هندوانه وخربزه كه خودشان درست كرده اند نمي فرستند بلكه آجيل شور ميفرستند به اضافه مرغ وماهي ويك قواره پارچه . اينها را توي سيني واگر زياد باشد توي خوانچه مي گذارند . و با شيريني به خانه عروس مي فرستند . عروس هم در عوض چيزي مانند پارچه پيراهني يا پارچه لباسي يا جوراب براي داماد مي فرستد همراه با يك جعبه شيريني شب چله مي گويند ومي خندند وشبچره مي خورند وتفريح مي كنند وتا نصف شب مي نشينند وشادي مي كنند كه از فردا ديگر روزها بلند خواهد شد ./س
شنبه 30 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: باشگاه خبرنگاران جوان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 84]