محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
دکتر عرفان فدایی وکیل پایه یک دادگستری
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1802495426
حقوق شهروندي و حفظ حريم خصوصي در سيره نظري و عملي امام خميني
واضح آرشیو وب فارسی:جمهوري اسلامي: حقوق شهروندي و حفظ حريم خصوصي در سيره نظري و عملي امام خميني
محمد رجائي نژاد
اشاره
24 آذر مصادف با صدور فرمان 8 ماده‌اي امام خميني در سال 1361، مي‌باشد. اين پيام كه بعدها موسوم به فرمان 8 ماده‌اي شد، به لحاظ محتوايي و نيز با توجه به پيگيري و تأكيد شخص حضرت امام بر اجرائي شدن آن، نخستين پيام حقوق‌بشر و شهروندي پس از انقلاب اسلامي به شمار مي‌رود كه تمام وجوه كرامت و عزت انساني را در برمي‌گيرد. به همين دليل با گذشت بيش از سه دهه از آن، هنوز زنده و نيازمند توجه و تحليل و عمل مي‌باشد. دستورالعملي كه خطاب به همه سران و مسئولان نظام و نهادها و سازمان‌ها و براي تمام زمانهاست و تأكيدي قاطع و همه جانبه بر قانونگرائي و حفظ اصول قانون اساسي و حقوق شهروندي و حريم خصوصي مردم دارد. هدف در اين نوشته تحليل محتوائي اين پيام نيست، بلكه پاسخ به اين پرسش است كه آيا تبيين و تأكيد بر حقوق شهروندي و حفظ حريم خصوصي ملت از جانب بنيانگذار نظام جمهوري اسلامي، فقط در اين پيام و در اين مقطع زماني بوده، يا اين نگاه جزو سيره نظري و عملي ايشان بوده است؟
چيستي حقوق شهروندي و حريم خصوصي
حقوق شهروندي در درجه نخست از الطاف الهي بر بشر، و جزو حقوق ذاتي و فطري انسان‌هاست. از حقوق و صفاتي است كه نه كسي يا نظام و حكومتي مي‌تواند آن را هديه كند، يا كسي آن را نفي كرده و بگيرد؛ و نه به طور طبيعي انسان‌ها مي‌توانند آن را به ديگري انتقال دهند يا تقسيم كنند. اين حقوق جهاني بوده و حق مسلم هر عضو خانواده بشري است و هر فرد در هر مكاني كه باشد و از هر رنگ، نژاد، جنس، زبان و مذهبي كه باشد استحقاق برخورداري از آن را دارد، حقوق شهروندي به همين خاطر، مورد تأييد و تأكيد تعاليم اسلام و سيره روشن نبوي(ص) و علوي(ع) قرار گرفته است.
امروزه، حتي تركيب "حقوق شهروندي" بيش از حقوق ملت كاربرد دارد. در اين تركيب، شهروندي را مي‌توان محل پيوند زيست مشترك و زندگي نيك دانست. حقوق شهروندي با چگونه بودن انسان پيوند دارد،لذا براي تكوين بلوغ اخلاقي فرد لازم است. همچنين امكان هم‌گرايي به رغم وجود تمايلات متمايز و تشتت‌زا را براي جامعه فراهم مي‌آورد؛ بنابراين تضمين‌كننده سلامت روان و هم‌گرايي اجتماعي است، لذا به نوعي فوق حقوق ملت است كه در قانون اساسي آمده است.
حريم خصوصي نيز به معناي محدوده خاص هر شخص است كه ديگران نمي‌توانند در آن محدوده وارد شوند و يا متعرض آن گردند. از لحاظ حقوقي حريم از حرمت به معناي منع است؛ زيرا تعرض ديگران به حق صاحب حريم ممنوع است. پس حريم خصوصي به معناي مكان و محلي است كه اختصاص به فرد داشته و دفاع از آن واجب و تعرض نسبت به آن ممنوع مي‌باشد.
با مطالعه متون اسلامي بدست مي‌آيد كه حقوق شهروندي و حفظ حريم از آموزه‌هاي مؤكد دين اسلام است. مهمترين عنصر در مسئله حريم خصوصي و اصلي‌ترين مؤلفه مسئله، آبروي اشخاص است. در آموزه‌هاي قرآني و سيره نبوي(ص) چنان بر مسئله آبرو و حيثيت افراد دستور و تأكيد شده، كه حتي خود فرد هم حق ندارد آبروي خود را ببرد. انسان‌ها بايد آبروي خود را حرمت دارند و در حفظ آن كوشش نمايند.
يكي ديگر از موارد حريم خصوصي، فضولي و سرك كشيدن در زندگي و مسايل شخصي ديگران است كه تمام عقول انساني و مكاتب فكري بشري آن را تقبيح مي‌كنند. آموزه‌هاي وحياني و ديني نيز آن را به عنوان تجسس، زشت بلكه گناه دانسته و براي آن عقوبت اخروي سختي وعده داده است. دين اسلام از 1400 سال پيش براي شأن و منزلت انساني ارزش قائل شده است و حريم خصوصي را به رسميت شناخته است. آيات زيادي از قرآن به اين مضمون پرداخته‌اند.
تجسس حتي براي اجراي فريضه امر به معروف و نهي از منكر هم ممنوع است. حتي حاكم اسلامي نه تنها از تفتيش بدون دليل نهي شده، بلكه بر پايه گمان و ترديد هم نمي‌تواند به تفحص و تجسس بپردازد. بنابر حديثي از پيامبر اكرم(ص) اين امر موجب فاسد شدن مردم مي‌شود. امير مؤمنان علي(ع) در عهدنامه مالك اشتر به وي توصيه فرموده كه در عيوب مردم كه بر وي پوشيده است، كنجكاوي نكند و تا حد ممكن خطابخش و جرم‌پوش باشد. از مصاديق تجسس حرام، استماع مكالمات غيرعلني اشخاص است كه مشمول حكم آيه 12 سوره حجرات: "يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اجْتَنِبُواْ كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لَا تجََسَّسُواْ وَ لَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَ يحُِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُواْ‌الله إِنَّ‌الله تَوَّابٌ رَّحِيم"؛ و احاديث مربوط به آن مي‌گردد. در حديث وارده از معصوم، كسي كه به رغم خواست افراد به گفت و گوي آنان گوش دهد نكوهش شده و جزايش در روز قيامت، ريختن سرب گداخته در گوش وي ذكر گرديده است. در اصل 25 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران نيز انواع تجسس، از جمله ضبط و فاش كردن مكالمات تلفني و استراق سمع، ممنوع شده است.
پس هرگونه تجسسي در حريم خصوصي شهروندان جامعه اسلامي شرعاً روا نيست و نيروهاي انتظامي و امنيتي نمي‌توانند با باز كردن در بسته‌اي و يا گوش دادن مخفيانه مكالمه، در اين حريم وارد شوند. چنانكه بر او جايز نيست تا با بوييدن دهان كسي معلوم كند شراب خورده يا نه؟! ديدگاه امام خميني
سيره نظري و عملي امام خميني نسبت به قانون و قانونگرائي، چه در دوران مبارزات و چه پس از استقرار نظام جمهوري اسلامي بر محور حفظ فضيلت، عزت و كرامت انساني و عدم تجاوز حكومت و عوامل آن بر حريم خصوصي آحاد مردم بود. لذا در طول حيات خويش بارها در سخنراني‌ها و پيام‌ها و فرامين مختلف بر آن تأكيد نموده و رهنمودهاي لازم را ارائه كرده‌اند
ديدگاه حضرت امام در موضوع حفظ حريم خصوصي افراد كه منبعث از ديدگاه اسلام و قرآن است در آثار مكتوب و غير مكتوب ايشان به صراحت ديده مي‌شود و اختصاص به زمان و مقطع خاصي ندارد. البته كامل‌ترين و جامع‌ترين نظرات ايشان در اين موضوع، در پيام 8 ماده‌اي آمده است. با مروري در آثار حضرت امام به ويژه "صحيفه امام" خواهيم ديد، توجه و دقت در حقوق شهروندي و حفظ حريم خصوصي افراد ريشه در سيره نظري و عملي امام دارد و از محكمات و ثابتات انديشه اوست.
حضرت امام حدود 13 سال قبل از صدور فرمان 8 ماده‌اي، سال 1348ش، در نجف ضمن تدريس مبحث ولايت فقيه به وظايف حاكم اسلامي و كارگزاران نظام اسلامي اشاره كرده و مي‌فرمايند:
"اگر مجريان خواستند احكام قضايي را اجرا كنند و مثلًا حدود را جاري نمايند، از مرز قانون بايد تجاوز نكنند؛ يك شلاق بيشتر نزنند و اهانت ننمايند. حضرت امير المؤمنين(ع) بعد از اينكه دست دو نفر دزد را قطع مي‌كند، چنان نسبت به آنان عاطفه و محبت نشان مي‌دهد و معالجه و پذيرايي مي‌كند كه از مداحان حضرت مي‌شوند."
اگر فقط از مقطع پس پيروزي انقلاب را در نظر بگيريم، خواهيم ديد؛ هنوز چند ساعتي از پيروزي انقلاب نگذشته، يعني صبح روز 22 بهمن سال 1357، در پيامي خطاب به مردم و جوانان انقلابي دستور مي‌دهند:
"افرادي از دشمن كه به عنوان اسير در اختيار شما قرار ميگيرند، هرگز مورد خشونت و آزار قرار ندهيد. همچنان كه سنت اسلامي است به اسيران محبت و مهرباني كنيد."
يا اينكه دو روز پس از پيروزي انقلاب، 24 بهمن 57، باز طي پيامي به ملت ايران تأكيد مي‌كنند كسي با نام انقلابي‌گري و حزب‌اللهي و جهت انتقام از وابستگان رژيم شاه و ايادي او، حق ورود به منازل را ندارد:
"به خانههاي مردم هجوم نبريد و احياناً باعث ناراحتي خانوادهها نشويد". و در ادامه مي‌فرمايد: "از شما فرزندان عزيز مي‌خواهم از اين به بعد بدون كسب اجازه از دولت قانوني به خانه هيچ كس حمله نكنيد و كسي را از پيش خود توقيف ننماييد... كيفر مجرمان نبايد بدون نظم و حساب و توسط افراد غير مسئول انجام گيرد".
با وجود وضعيت انقلابي جامعه و اقتضائات هر انقلابي كه در آن ممكن است تندروي‌ها و برخوردهايي از طرف انقلابيون صورت گيرد، و علي‌رغم كارشكني‌هاي دشمنان و مخالفان و احزاب و گروه‌هاي مختلف باز حضرت امام دست از رويه قانونگرائي و حفظ حقوق شهروندي و حريم خصوصي مردم برنداشته و دو هفته پس از پيروزي انقلاب، پيش از ترك تهران و عزيمت به قم، (9 اسفند 1357) در يك پيام 14 ماده‌اي خطاب به ملت ايران مي‌فرمايد:
"به تمام اعضاي كميتهها و زندانبانها حكم ميكنم كه با زندانيان- هر كه باشد- به طور انسانيت و اسلاميت رفتار كنند و از آزار و مضيقه و رفتار خشن و گفتار ناهنجار خودداري كنند كه در اسلام و حكومت عدل اسلامي اين امور ممنوع و محكوم است و به بستگان زندانيان در روز معيّني با مقررات، اجازه ملاقات دهند."
در بندي ديگر از اين پيام تأكيد مي‌كنند: "كراراً گفتم و باز تكرار ميكنم، كسي حق ندارد به منزل مردم حمله كند و وارد منزل آنان شود و اگر اطلاع پيدا شد كه مجرمي در منزلي است مراقبت از فرار او كنند و به مقامات مسئول اطلاع دهند كه با موازين او را دستگير نمايند. علاقهمندان به نهضت بايد از اين گونه اعمال اجتناب كنند."
حتي جهت حفظ و صيانت از حق و حقوق مردم و گرفتن بهانه از بعضي از جوانان انقلابي و جلوگيري از احساساتي شدن آنان مي‌فرمايد: "من توصيه ميكنم حتي نسبت به كساني كه به من اهانت نمودهاند نبايد تعرض شود."
همين رويه ادامه دارد. چنانكه در مهر ماه سال 58، در جمع نيروهاي كميته انقلاب اسلامي كه همزمان هم وظيفه امنيتي و اطلاعاتي داشتند و هم ضابطين قضايي بودند هشدار مي‌دهند:
"همچو نباشد كه خداي نخواسته هر كه هركاري كرد، يا هر كه هر چه شنيد، فوراً پاسبان برود دم در خانه‌اش! پاسبانها نبايد بروند خانه مردم، مگر با دستوري كه از طرف دادستان، از طرف دادگاه صادر مي‌شود. روي موازين شرعيه، رفتن در حِرْز (حريم و خانه مردم) مردم خلاف شرع است."
در ادامه همان بيانات تأكيد مي‌كنند: "اهانت كردن به يك آدمي، ولو اين آدم هم خودش يك آدم مخالفِ مثلًا چه باشد، باز حق اهانت نيست. اين حق است كه جزايش را به او بدهند، ديگر اهانت چرا به او بكنند؟ رفتن منزل، به خانواده‌اش تعرض كردن، به بچه‌هايش تعرض كردن، اينها اموري است كه نبايد بشود. ما مي‌خواهيم اسلام باشد، ما نبايد يك كاري بكنيم كه بگويند كه دادگاهها در زمان طاغوت هم اين كارها را نمي‌كردند! بايد شما آقايان علاج بكنيد مسئله را." حضرت امام در اين قسمت به نوعي پيش‌بيني آينده كرده و هشدار مي‌دهد كه كاري نكنيد و به گونه‌اي عمل نماييد كه مردم پس از چندين سال نظام اسلامي را با رژيم ستم شاهي مقاسيه كرده و بگويند آنها بهتر و با عدالت عمل مي‌كردند.
امام در بخشي ديگر از بيانات خود به صفات و اخلاق و نوع برخورد انقلاب و انقلابيون اشاره كرده و تذكر مي‌دهند: "حالا كه ما انقلاب كرديم بايد هرج و مرجي باشيم؟! خوب، انقلاب كرديم؛ انقلاب كه نبايد هرج و مرج باشد. انقلاب روي موازين اسلام بايد باشد. نبايد ما يك كلمه "انقلاب" بگذاريم و هر كاري دلمان مي‌خواهد بكنيم بگوييم كه انقلابي است! انقلابي يعني چه؟ مگر اسلام عوض مي‌شود در انقلاب؟! اسلام همان اسلام است. شما يك قدرت طاغوتي را كنار گذاشتيد؛ حالا اسلام را مي‌خواهيد پياده بكنيد، بايد با تمام احتياطات لازم، با تمام دقتهاي لازم، در اين امور بررسي بشود يكوقت يك بيگناهي خداي نخواسته، روي يك مقاصدي كه يك كسي ممكن است داشته باشد بيايد تهمت به او بزند، خداي نخواسته يك آدم بيگناهي چي بشود. و امروز هم همين‌طور كه ملاحظه مي‌كنيد روز تهمت است! من نمي‌دانم چه جور شده است كه هر كه به هركس دلش مي‌خواهد هر چي مي‌گويد! نمي‌داند كه تهمت زدن به مؤمن جزايش چه هست پيش خدا. نمي‌داند غيبت كردن از مؤمن چي هست. نمي داند كه هتك حرمت مؤمن، هتك حرمت‌الله است، اينها را نمي‌دانند. هر كه هر چه دلش مي‌خواهد، حالا به هركس، نه به يك نفر، نه به دو نفر، به اشخاص متقي تهمت مي‌زنند!... آخر چرا بايد انسان اينطور باشد... اينها نمي‌خواهند اينطور افراد باشند؛ مي‌خواهند يكي‌يكي [هتك كنند] نوبت همه تان شايد برسد! يكي‌يكي، هركس را يك جايي ببينند، يك كاري انجام مي‌دهد مي‌خواهند هتك حرمتش بكنند، يا ساقطش بكنند... يكي‌يكي را كنار بگذارند، و همه را خلع سلاح بكنند، آن وقت كي ديگر باقي مي‌ماند؟"
زمينه‌هاي پيام 8 ماده‌اي
با همه دستورات و تأكيدات حضرت امام و دقت و پيگيري ساير مسئولين نظام، باز تخلفات و بي‌قانوني‌هايي انجام مي‌گرفت. حتي از ناحيه بعضي ارگان‌ها و نهادهايي كه خود بايد مجري فرامين امام باشند. لذا حضرت امام با اطلاع يافتن از بعضي تخلفات به ويژه در حوزه امور قضايي، پيام موسوم به "فرمان هشت ماده‌اي" را در 24 آذر ماه سال 1361 صادر كردند.
پس از صدور، جهت اجرائي و عملي شدن آن طي حكمي، ستادي را متشكل از سران نهادهاي اجرايي و قضايي تشكيل داده و مأمور پيگيري اين فرمان مي‌كنند. تركيب اعضاي ستاد نشان مي‌دهد. حضرت امام اين فرمان را فقط براي زندانيان و محكومان صادر نكرده، بلكه مقصود ايشان رعايت حقوق شهروندي و حفظ حريم خصوصي كليه آحاد ملت است.
زمينه‌ها و علل صدور چنين فرماني خود نيازمند بررسي و تحليل مستقلي است، اما به جرآت مي‌توان گفت؛ برخي عملكردهاي افراطي و دخالت حكومت و نهادهاي تازه تأسيس حكومتي در حريم خصوصي شهروندان از عمده عوامل آن بود.
محتواي پيام
اموري را كه حضرت امام در اين فرمان مورد توجه قرار داده‌اند، به طور خلاصه عبارت‌اند از:
1 ـ تهيه قوانين شرعي و تصويب و ابلاغ آنها با دقت و سرعت لازم و در اولويت قرار دادن قوانين مربوط به مسائل قضايي كه مورد ابتلاي عموم است؛
2 ـ دوري از اشكال‌تراشي‌هاي جاهلانه و معيار قرار دادن حال فعلي اشخاص در رسيدگي به صلاحيت افراد؛
3 ـ صدور احكام اسلامي با استقلال و قدرت و بدون ملاحظه از هيچ مقامي؛
4 ـ ممنوعيت ارگان‌هاي حكومتي در رفتار غيراسلامي با مردم؛
5 ـ ممنوعيت توقيف و احضار بدون حكم قاضي هرچند به مدت كوتاه. چنين عملي جرم و موجب تعزير شرعي خواهد بود؛
6 ـ ممنوعيت دخل و تصرف و توقيف و مصادره اموال منقول و غيرمنقول افراد بدون حكم حاكم شرع آن هم پس از بررسي دقيق و ثبوت حكم از نظر شرعي؛
7 ـ ممنوعيت ورود به خانه يا مغازه يا محل كار اشخاص بدون اذن صاحب آنها؛
8 ـ ممنوعيت جلب، تعقيب، مراقبت، اهانت و اعمال غيرانساني- اسلامي نسبت به ديگري به نام كشف جرم يا ارتكاب گناه؛
9 ـ گوش كردن به تلفن يا نوار ضبط صوت ديگري به نام كشف جرم يا كشف مركز گناه؛
10 ـ شنود گذاشتن و تجسس از گناهان و دنبال اسرار ديگران بودن براي كشف گناه و جرم، هرچند گناه بزرگ باشد؛
11 ـ فاش كردن اسرار ديگران حتي براي يك نفر.
حضرت امام بعد از برشمردن موارد فوق درانتهاي پيام خود بار ديگر تأكيد مي‌كنند: "قابل قبول نيست كه به اسم انقلاب و انقلابي بودن به كسي ظلم شود."
ايشان در اين فرمان نزديك به بيست مورد از حقوق شهروندي را در رابطه با شهروندان مورد توجه و اشاره قرار داده و بر لازم‌الاجرا بودن آن تأكيد ورزيدند و در اين راستا هيأت‌هايي تشكيل داده و فرامين و نامه‌هاي زيادي مرقوم كردند.
نهايتاً پس از پيگيري مستمر 6 ساله حضرت امام در تاريخ 15/2/68 دقيقاً يك ماه قبل از رحلتشان با اعلام ادامه داشتن اختيارات هيأت تشكيل شده براي اصلاح امور زندان‌ها و عفو زندانيان، درخواست عفو را به رئيس ديوان‌عالي كشور واگذار مي‌نمايند. اين نامه حضرت امام كه از آخرين مكتوبات ايشان مي‌باشد، نشان از دغدغه جدي آن پير فرزانه در خصوص رعايت حقوق شهروندي مردم دارد.
* با مطالعه متون اسلامي بدست مي‌آيد كه حقوق شهروندي و حفظ حريم از آموزه‌هاي مؤكد دين اسلام است
* سيره نظري و عملي امام خميني چه در دوران مبارزات و چه پس از استقرار نظام جمهوري اسلامي بر محور حفظ فضيلت، عزت و كرامت انساني و عدم تجاوز حكومت و عوامل آن بر حريم خصوصي آحاد مردم بوده است
* امام خميني: ما نبايد كاري بكنيم كه بگويند كه دادگاهها در زمان طاغوت هم اين كارها را نمي‌كردند!
* امام خميني: انقلاب روي موازين اسلام بايد باشد. نبايد ما يك كلمه "انقلاب" بگذاريم و هر كاري دلمان مي‌خواهد بكنيم بگوييم كه انقلابي است! انقلابي يعني چه؟ مگر اسلام عوض مي‌شود در انقلاب؟!
* امام خميني: قابل قبول نيست كه به اسم انقلاب و انقلابي بودن به كسي ظلم شود
يکشنبه 24 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جمهوري اسلامي]
[مشاهده در: www.jomhourieslami.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 40]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها