دانش - حال فنيكس خوب است

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: دانش - حال فنيكس خوب است

دانش - حال فنيكس خوب است

كيوان فيض‌اللهي: فنيكس (Phoenix)، سطح نشين مريخ ناسا سرانجام پس از سفري هشت‌ماهه در ساعت 4.08 بامداد دوشنبه ششم ارديبهشت بر سياره سرخ فرود آمد. فنيكس اندكي پس از آرام‌گرفتن روي مريخ، صفحه‌هاي خورشيدي‌اش را گستراند و نخستين تصاويرش از دشت‌هاي شمالي مريخ را به زمين ارسال كرد. تصاوير ارسال شده توسط فنيكس نشان مي‌دهد كه اين دشت‌هاي قطبي واقع در نيمه پنهان مريخ، بيش از حد صاف و هموارند و چشم‌انداز پر‌نقش و نگاري دارند. در تمام اين تصاوير شواهد بسياري از اشكال چندضلعي به چشم مي‌خورند كه پيش از اين تصاوير مداري به وجودشان در محل فرود فنيكس اشاره كرده بودند. اين چندضلعي‌ها كه با مرزهايي آب‌رو مانند مشخص مي‌شوند، به احتمال فراوان بر اثر انقباض و انبساط پي در پي لايه يخي زيرين پديد آمده است. آن‌طور كه از چشم‌هاي فنيكس ديده مي‌شود، اين اشكال چندضلعي ظاهري لحاف مانند به محل فرود فضاپيما بخشيده است كه برآمدگي و فرورفتگي‌هاي آن بسيار ملايم‌اند. تمام تصاويري كه تاكنون مشاهده شده‌اند مناطقي را نشان مي‌دهند كه خارج از ناحيه حفاري بازوي روبوتيك سطح‌نشين فنيكس قرار دارند. اما پيتر اسميت (P.Smith)، بازرس اصلي ماموريت فنيكس ابراز اميدواري كرد كه اين ويژگي‌هاي جالب توجه مشهود در اين دشت‌هاي قطبي، تا نزديكي محلي كه بازوي فنيكس بتواند براي ارزيابي‌هاي دقيق‌تر اقدام به نمونه‌برداري كند، ادامه خواهد يافت. به گفته اسميت «اين روياي يك دانشمند است.»

اسميت در اين‌باره مي‌گويد «اگر فنيكس بتواند از پس نمونه‌برداري از يك آب‌رو برآيد، به احتمال فراوان با ردپا‌هاي به جامانده از پيشينه‌اي پيچيده مواجه خواهد شد كه مي‌تواند ناشي از حركت بخار آب از لايه يخي به آن باشد؛ لايه‌اي كه پنداشته مي‌شود درست زير خاك همان منطقه مدفون شده است. «سطح‌نشين فنيكس به گونه‌اي طراحي شده است كه بتواند خاك را تا رسيدن به يخ بكند و به دنبال ردپاي پسماند‌هايي آلي بگردد كه شايد به كمك آنها معلوم شود آيا اين ناحيه از مريخ مي‌توانست در گذشته قابل سكونت باشد يا نه. اسميت درادامه خاطرنشان كرد خاك اطراف سطح‌نشين دانه دانه و ماسه‌مانند به نظر مي‌رسد، كه اين مسئله نشان مي‌دهد بايد بادي آنجا را جاروب كرده باشد. در واقع آنطور كه در محل فرود‌هاي پيشين رايج بود، سراسر سطح مريخ را غبار نرم سرخ‌رنگي پوشانده است كه با نسيم‌هاي مريخي جابه‌جا مي‌شوند. در يكي از تصاوير ارسالي اخير از فنيكس، در برآمدگي دوردستي در افق، شيئي سفيدرنگ به وضوح ديده مي‌شود. اعضاي گروه ماموريت فنيكس هنوز گمانه‌زني‌هايشان درباره ماهيت اين شيء سفيد رنگ را لو نداده‌اند اما يكي از حدس‌هاي قوي در اين باره مي‌تواند پوسته محافظ سطح‌‌نشين باشد كه فنيكس در خلال سقوط با چتر و تا كمتر از يك دقيقه پيش از به مريخ نشستن، در آن قرار داشت. البته براي آنكه بتوان اين معما را حل كرد بايد از اين شيء در زواياي مختلف تابش نور خورشيد و با وضوح بيشتر عكسبرداري شود.
جريان ارسال تصاوير به لطف فضاپيماي «اوديسه مريخ» دقايقي پس از فرود فنيكس، برقرار شد. در واقع فضاپيماي «اوديسه مريخ» پس از دريافت نخستين خبرهاي حاكي از به سلامت رسيدن سطح‌نشين، گذرگاهي بر فراز محل فرود فنيكس ايجاد كرد تا براي بازگشت اطلاعات به زمين مورد استفاده قرار گيرد. فنيكس پس از آنكه حدود 15 دقيقه بعد از فرود؛ صفحه‌هاي خورشيدي و دوربين استريو‌اش را باز كرد، شروع به عكسبرداري از پيش برنامه‌ريزي شده‌اي كرد كه مهندسان ناسا آن را براي تشخيص سلامت سطح‌نشين طراحي كرده بودند. اين تصاوير اوليه نشان دادند كه هيچ تاخردگي‌اي در صفحه‌هاي خورشيدي فنيكس به وجود نيامده و يكي از سه پايه اين سطح‌نشين به خوبي در سطح مريخ فرو رفته است. با رسيدن اين تصاوير به مركز كنترل ماموريت در آزمايشگاه پيشرانش جت ناسا در كاليفرنيا، فرياد شادي همه جا را پر كرد.
در واقع آرايش صفحه‌هاي خورشيدي به اندازه خود جريان فرود فضاپيما در موفقيت نهايي ماموريت اهميت دارد. بدون اين صفحه‌هاي خورشيدي فنيكس مي‌توانست تنها 34 ساعت به كمك باتري‌هايش دوام بياورد. ادوارد سديواي (E.Sedivy)، مدير برنامه فنيكس در كمپاني لاكهيد مارتين‌ـ‌ سازنده اين فضاپيما‌ـ‌ در اين‌باره مي‌گويد «زماني كه مهندسان آرايش، صفحه‌هاي خورشيدي را در شرايطي عاري از غبار ديدند، از جا پريدند.»
ابزار‌هاي اندازه‌گيري نصب شده روي فنيكس نشان دادند كه اين سطح‌نشين با انحرافي كمتر از 25/0 درجه و در موقعيتي تقريبا تراز، روي سياره مريخ نشسته است. در واقع اگر ميزان انحراف از تراز فنيكس عدد بزرگي از كار در مي‌آمد، مقدار انرژي خورشيدي قابل جذب توسط صفحه‌هاي خورشيدي آن كه بايد برق مورد نياز آزمايش‌هاي علمي را فراهم كند، به شدت كاهش مي‌يافت. اطلاعات رسيده به زمين در خلال فرود فضاپيما حكايت از آن داشت كه فنيكس آن‌طور كه برنامه‌ريزي شده بود حركت دوراني خاصي را انجام داده است كه باعث شد تا صفحه‌هاي خورشيدي آن به منظور جذب بيشترين انرژي خورشيدي، در امتداد محور شرقي‌ـ‌ غربي قرار بگيرند.
بري گلدشتين (B.Goldstein)، مدير پروژه فنيكس در اين‌باره به خبرنگاران گفت «ما تمام مشكلات و شرايط دشوار را تمرين كرده بوديم، اما هيچ كدام آنها رخ ندادند و كاملا آسوده خاطريم كه فنيكس فرود بسيار نرمي داشت.» تنها اختلاف با شرايط آرماني، باز شدن چتر سطح‌نشين بود كه 5/6 ثانيه ديرتر از آنچه انتظار مي‌رفت انجام شد. البته همين تاخير نسبتا اندك باعث شد تا فنيكس 25 كيلومتر در جهت شرق دورتر از مقصد مورد نظرش فرود بيايد. اما با اين حال فنيكس درون منطقه فرود بيضي شكلي كه از پيش تعيين شده بود به مريخ نشست. با اينكه اين معما پيش روي مهندسان قرار گرفته كه چرا چتر با تاخير باز شده است، اما انتظار نمي‌رود كه اين حادثه بر نتايج آزمايش‌هاي علمي ارسالي از فنيكس به زمين تاثيري داشته باشد. در واقع دانشمندان بر اين باورند كه نقاط قرار گرفته در منطقه بيضي شكل فرود بايد به معني واقعي كلمه مشابه يكديگر باشند.
اين فرود ششمين موفقيت ناسا در هفت تلاشي بود كه از زمان فرود موفق فضاپيماي وايكينگI در سال 1976 تاكنون براي نشستن بر سياره سرخ انجام شده است. اما اين نرخ موفقيت چشمگير، نگراني‌هاي واقعي مديران ناسا درباره سيستم فرود پيشران پالسي فنيكس كه بايد در آخرين مرحله فرود فضاپيما فعال مي‌شد را در سايه فرو برد. موفقيت‌هاي اخير ناسا از جمله «Mars Pathfiner» در سال 1997 و دو مريخ نورد در سال 2004 به لحاظ آخرين مرحله فرود با فنيكس فرق داشتند.
در واقع اين فضاپيما‌ها پس از باز شدن چتر و سقوط نرم به سوي مريخ، در آخرين مرحله فرودشان داخل كيسه هوايي كه مثل ايربگ‌هاي اتومبيل باد مي‌شوند قرار مي‌گرفتند. سپس كيسه حاوي فضاپيما در ارتفاعي مناسب از چتر رها مي‌شد و پس از برخورد به سطح مريخ، درست مثل توپ پر از بادي به بالا و پايين مي‌جهيد تا سرانجام آرام گيرد. سپس كيسه شكافته مي‌شد و فضاپيما از آن بيرون مي‌آمد.
اما در فنيكس و ماموريت‌هاي آينده به ويژه ماموريت بسيار بلندپروازانه آزمايشگاه علمي مريخ، سيستم فرود به گونه‌اي طراحي شده است كه فضاپيما در مرحله پاياني به جاي جست وخيز كردن روي سطح مريخ، با استفاده از پيشرانه‌هايي كه نيرويي برخلاف جاذبه مريخ توليد مي‌كنند، به آرامي روي سطح سياره بنشيند. در واقع اين خاصيتي است كه در ارسال محموله‌هاي سنگين‌تر و به ويژه فضانوردان به مريخ بايد به شكل يك الزام، مدنظر قرار گيرد.
New Scientist, May 26, 2008
چهارشنبه 8 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 414]