دانش - غمزه‌هاي فضايي

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: دانش - غمزه‌هاي فضايي
دانش - غمزه‌هاي فضايي

كيوان فيض اللهي: فضاپيماي سطح‌نشين فنيكس ناسا سرانجام پس از يك روز تاخير به حالت عادي بازگشت تا براي تجزيه و تحليل و آزمايش خاك مريخ، نخستين ملاقه را به خاك سياره سرخ بزند. كارشناسان ماموريت فنيكس انتظار دارند كه اين سطح‌نشين پس از انجام چند حركت امتحاني، امروز بتواند براي اولين بار به اندازه يك بيلچه از خاك مريخ را بردارد. بازوي روبوتيك فنيكس پس از برداشتن خاك مريخ، با حركتي دوراني خاك را در محفظه دستگاهي به نام آناليزور گازي و حرارتي قرار خواهد داد. اين دستگاه نمونه به دست آمده را در معرض انرژي قرار مي‌دهد تا تركيبات شيميايي بخار حاصل از آن را مورد بررسي قرار دهد. البته بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي پيشين قرار بود كه فنيكس چهارشنبه گذشته عمليات حفاري را انجام دهد اما ارسال دستورات لازم از طريق فضاپيماي مدارگرد «اوديسه مريخ» به سطح نشين فنيكس با مشكل مواجه شد. در واقع مدارگرد «اوديسه مريخ» يكي از دو ماهواره در حال گردش به دور مريخ است كه نقش ايستگاه تقويت براي سيگنال‌هاي رد و بدل شده ميان سطح‌نشين فنيكس و زمين را بازي مي‌كنند. با توجه به اينكه اين واسطه مخابراتي به حالت Safe Mode فرو رفته است، در حال حاضر امكان ارسال دستورات از زمين به فنيكس از طريق آن وجود ندارد. به اعتقاد كارشناسان و اعضاي ماموريت فنيكس، به احتمال فراوان مدارگرد «اوديسه مريخ» مورد اصابت ذرات بسيار پرانرژي قرار گرفته است و ظرف چند روز آينده دوباره به كار خواهد افتاد. به همين خاطر تا بازگشت دوباره اين مدارگرد به شرايط كار، براي برقراري ارتباط مخابراتي با سطح‌نشين فنيكس از ماهواره ديگر ناسا موسوم به «مدارگرد اكتشافي مريخ» استفاده مي‌شود.

علاوه بر مشكلات مخابراتي اخير، يكي از دو دريچه موجود در قسمت اول دستگاه آناليزور گازي و حرارتي نصب شده روي فنيكس نيز نتوانست كاملا باز شود. احتمال دارد اين مسئله در فرآيند رساندن نمونه‌هاي خاك به اين دستگاه، خللي ايجاد كند. اما مقامات رسمي ناسا اعلام كردند كه آزمايش‌هاي انجام شده روي مدلي از فضاپيماي فنيكس كه در آزمايشگاه‌هاي ناسا قرار دارد، نشان دادند كه بازشدن اين دريچه‌ها به طور ناقص، مشكل خاصي ايجاد نخواهند كرد. كريس لوئيكي (C.Lewicki) از آزمايشگاه پيشرانش جت ناسا در كاليفرنيا، در اين‌باره مي‌گويد: «گروه متخصصان دستگاه آناليزور گازي و حرارتي، با انجام آزمايش‌هايي نشان دادند اگرچه دريچه به طور كامل باز نشده است اما همين مقدار نيز براي گرفتن تمام نمونه خاك مورد نياز كافي است و دستگاه مي‌تواند به طور كامل وظيفه‌اش را انجام دهد.» لوئيكي در ادامه افزود: «پس از آنكه نمونه به طور كامل در اختيار آناليزور حرارتي و گازي قرار گرفت، دستگاه بايد پيش از مورد استفاده قرار گرفتن براي انجام آزمايش روي خاك مريخ، تنظيم و به اصطلاح كاليبره شود كه اين نيز چند روز طول مي‌كشد.»
در حالي كه كارشناسان و دانشمندان ماموريت فنيكس در انتظار پيشرفت حركات كند و غمزه‌هاي روبوتيك اين فضاپيما به سر مي‌برند، نخستين تصوير ميكروسكوپي ارسالي از فنيكس را منتشر كردند كه پنداشته مي‌شود خاك مريخي باشد. اين دانه‌هاي ميكروسكوپي كه بزرگ ترين آنها كوچك‌تر از دانه‌هاي ماسه است، به احتمال فراوان هنگام نشستن فنيكس بر سطح سياره به هوا بلند شده‌اند. اين ذرات پس از عبور از ميان يك فيلتر روي اسلايد‌هاي كمي چسبناك ميكروسكوپ فنيكس نشسته‌اند. اين تصوير ميكروسكوپي علاوه بر دانه‌هايي كه با رنگ ماسه‌هاي سرخ فام رايج در مريخ مطابقت دارند، دانه‌هايي نيمه شفاف را نيز نشان مي‌دهد. محققان بر اين باورند كه اين دانه‌هاي شفاف به احتمال فراوان بايد تركيبي از نمك و كوارتز باشند. به هر حال بعيد به نظر مي‌رسد كه اين دانه‌ها يخ باشند. در واقع اگر تكه‌هايي از يخ در اين ابعاد در معرض هواي مريخي قرار بگيرند، در مدتي كمتر از يك ساعت به بخار تبديل مي‌شوند و اين در حالي است كه ذرات غبار چسبيده به اسلايد‌هاي ميكروسكوپ فنيكس بيش از يك هفته پيش از گرفته شدن عكس، روي اسلايد‌ها نشسته بودند.
اما تام پايك (T.Pike)، رئيس گروه زمين‌شناسي ماموريت فنيكس از كالج سلطنتي لندن در انگلستان، در اين‌باره مي‌گويد: «اين تنها زماني امكان‌پذير خواهد بود كه ما خاكبرداري‌هاي بعدي را انجام دهيم كه مي‌توانيم به سرعت تصاوير و اطلاعات آن را به زمين برگردانيم. در واقع مدت زمان بين نمونه‌برداري از خاك توسط بازوي روبوتيك فنيكس تا عكسبرداري از آن، به حد كافي كوتاه خواهد بود كه بتوان ذرات ميكروسكوپي يخ را در تصاوير مشاهده كرد.» اگرچه دوقلو‌هاي مريخ‌نورد،‌ «روح» و «فرصت» از برخي ويژگي‌هاي مريخ عكس‌هاي كلوزآپ گرفته‌اند اما سطح‌نشين فنيكس اين قابليت را دارد كه به كمك اسلايد‌هاي ميكروسكوپي نصب شده روي آن، از مواد موجود در سياره سرخ عكسبرداري كند. پايك در ادامه خاطرنشان كرد كه وضوح ميكروسكوپ فنيكس در مقايسه با ميكروسكوپ مريخ‌نوردها، هفت برابر بيشتر است. گروه دانشمندان ماموريت فنيكس اميدوارند طي هفته‌هاي آينده به كمك ميكروسكوپ نيروي اتمي فنيكس بتوانند تا 40 برابر بزرگنمايي عكس فعلي، روي سطح ذرات منفرد خاك مريخ زوم كنند. شكل، نحوه شكستگي و ديگر ويژگي‌هاي اين ذرات مي‌توانند نشانه‌هايي از چگونگي شكل‌گيري آنها را نشان دهند. براي مثال به كمك اين اطلاعات مي‌توان دريافت كه آيا اين ذرات در آب شكل گرفته‌اند يا از طريق برخورد با يكديگر. براي پاسخ به اين پرسش و پرسش‌هايي از اين دست كه به شناخت بيشتر ما از راز‌هاي مريخ منجر خواهد شد، فنيكس تنها 90 روز فرصت دارد؛ 90 روزي كه تا فرارسيدن زمستان سخت و طولاني مريخ باقي مانده است. درواقع با توجه به اينكه محل ماموريت فنيكس در مناطق قطبي است و زمستان در آنجا به مراتب شديدتر خواهد بود، اين سطح‌نشين فرصت چنداني براي غمزه‌هاي روبوتيك‌اش نخواهد داشت و بايد سريع‌تر بجنبد.
New Scientist, Jun. 05, 2008
دوشنبه 20 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 188]