واضح آرشیو وب فارسی:فارس: یادداشت/ سعید تقدیری
گونههای نادر نسخ خطی را چون یوز ایرانی محافظت کنیم
سعید تقدیری در یادداشتی بر لزوم محافظت از نسخ خطی نوشت و تاکید کرد: بعد از آسیب مغول، نسخه های خطی را از آسیب موریانه ها حفظ کنیم.
به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، سعید تقدیری استاد زبان و ادبیات فارسی طی یادداشتی به اهمیت حفظ نسخ خطی تاکید کرده و نوشته است: امروزه بسیاری از ایرانیان با شرکت در کمپین های مختلف، توجه و علاقه خاص خود را به موضوعات متنوع انسانی و طبیعی نشان می دهند که از جمله می توان به موضوعاتی چون حفظ محیط زیست، محافظت از جان و امنیت موجودات زنده و نیز حفظ و ذخیره منابع طبیعی و... اشاره کرد. بسیاری از افرادِ طبیعت دوست با در دست گرفتن کیسه هایی در طبیعت به جمع آوری زباله می پردازند و یا رسانه های جمعی با تبلیغات گسترده ای که دارند، همگان را به حفظ و محافظت از یوز ایرانی تشویق می کنند تا جایی که حتی فدراسیون فوتبال تصویر این حیوان جذاب و با جذبه را روی پیراهن ملی پوشان چاپ کرده تا نمادی برای مراقبت از حیوانات در حال انقراض قاره کهن باشد. پرداختن به اینگونه مسائل اگرچه بسیار خوب اما کافی نیست؛ چراکه اوامر مهم دیگری نیز در کنار اینگونه مسائل وجود دارد که امروزه بسیار مهجور و مغفول مانده اند و آن احیا و حفظ منابع فرهنگی و علمی است که جای خالی آن ها در میان چنین کمپین هایی دیده می شود. ای کاش خردمندان می توانستند کیسه هایی در دست بگیرند و از سطح جامعه، آلودگی های زبانی، بیانی، خطی و فرهنگی را پاک کنند تا دیگر بسیاری از این آلودگی های غیر قابل تجزیه از تاریخ ایران رخت بندد. ای کاش اهالی ورزش و یا ورزشکاران، خط زیبای فارسی را بر لباسشان می نگاشتند تا نمادی برای معرفی ادبیات ایران در جهان باشد. ای کاش آنقدر که به فکر خشکسالی و قحطی هستیم، کمی هم به فکر قحطی فرهنگی و خشکسال علمی بودیم. ای کاش خطر انقراض نسخه های خطی و اسناد دستنویس را می توانستیم درک کنیم. از میان اینهمه ای کاش هایی که می شد باشد و نیست، مباحث مربوط به حفظ نسخ خطی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و لازم است تا همه ما مردم ایران، دست به دست هم دهیم و از گونه های نادر نسخ خطی چون یوز ایرانی محافظت کنیم. نسخه های خطی، این طلاهای کاغذی! عمری به درازای تاریخ دارند؛ تاریخی که مجموعه ای از علوم را دربرگرفته و از جنبه های زیبایی شناختی بسیار مورد اهمیت است. این تکه-پاره های خاک خورده، ناگفته های بسیاری را در سینه خود نهان کرده است که آیینه تمام نمایی از گذشته سرزمینی را بازگو می کند. به همین سادگی گاه ورقه هایی نم کشیده، برگه هایی فرسوده و یا کاغذهای موریانه خورده ای می تواند به هویت و فرهنگ دیرینه اهالی یک سرزمین، رنگ و بویی تازه بخشد. اهل تاریخ به خوبی می دانند که در دوره های زمانی مختلف چه کتابخانه سوزی ها و کتاب شویی هایی از طرف بیگانگان بر ما تحمیل شد؛ با اینهمه اگرچه این اتفاقات ناگوار، بالاخص حمله مغول، کمر علم این سرزمین را خمیده ساخت اما هرگز زیر بار اینگونه مصائب نشکست و امروزه نیز باافتخار، تمام قد ایستاده است. چه بسیار کتاب های ارزشمندی که در این تاخت و تازها از بین رفت؛ نسخه خطی هایی که گاه هریک از آن ها شاید می توانست تاریخ علم را تغییر دهد. بدون شک همه آنچه ایرانیان از علوم مختلف چون طب، ریاضی، نجوم، فلسفه، ادبیات، موسیقی و... می دانند از دل همین نسخه های خطی بیرون آمده است. اگر امروزه جهانیان علوم مختلف کهن ایران و دانشمندان نامدارش چون ابوعلی سینا، خوارزمی، ابوریحان بیرونی و... را تحسین می کنند و یا اگر ادبیات فارسی ایران را می ستایند، تنها قطره ای از دریای تمدنی این سرزمین را درک کرده اند و همه این ها به سبب احیای آن اندک نسخه های خطی گذشتگان است که ارزش واقعی اینگونه متون را نمایان می کند. نسخ خطی فارسی بسیاری امروزه در کتابخانه ها و موزه های سراسر جهان موجود است و مع الاسف باید گفت ایرانیان به ویژه در قرن هجدهم میلادی قصور فراوانی در خارج شدن اینگونه نسخه ها که بسیاری از آن ها جزو نوادر و نفایس نسخ خطی هستند، به خرج دادند. وجود هزاران هزار نسخ خطی فارسی در مجموعه های شخصی، دولتی و آکادمیک خارج از ایران بر گفته ما گواهی می دهد: شاهدی در میان کوران است مصحفی در سرای زندیقان جدای از نسخه های خطی موجود در موزه ها و کتابخانه های ایران که شرایط تقریبا مناسبی دارند، آن تعداد نسخه هایی که در کتابخانه های شخصی ایرانیان باقی مانده در خطر آسیب هایی جدی قرار دارد. همت و اراده ای ملی لازم است تا همه کسانی که قلبشان به عشق وطن و افتخارات سرزمینشان می تپد، به حفاظت از نسخ خطی بپردازند. آثاری که اگرچه روزی در خطر آسیب حمله مغول بودند ولی امروزه در خطر حمله موریانه ها، رطوبت، آتش سوزی و پوسیدگی قرار گرفته اند؛ بنابراین لازم است تا با ارائه آگاهی هایی به مردم نگرش آن ها را نسبت به عتیقه یا تجاری بودن نسخه های خطی تغییر داده و آن ها را تشویق کرد که اینگونه آثار را به موزه ها و کتابخانه های تخصصی اهدا کرده و یا به این مجموعه ها بفروشند تا در آنجا مرمت شده و در اختیار اهل تحقیق، مصححان و شارحان قرار گیرد. لازم است تا اینگونه کتابخانه ها نیز با صرف هزینه، سلیقه و دقت تمام به امر مرمت نسخه های خطی بپردازند و در ترمیم آثار، حتی المقدور به جای استفاده از مواد شیمیایی –که می تواند آسیب های جدی و جبران ناپذیری به نسخ خطی برساند- از روش های طبیعی و سنتی استفاده نمایند تا آثار مرمت شده در طولانی مدت حفظ شود. بخش نسخ خطی کتابخانه ملی ایران به عنوان واسطه عقد تمام کتابخانه های کشور، می تواند نقش مهمی در احیای دوباره نسخ خطی داشته باشد. به روز رسانی و فهارس نسخ خطی، برگزاری کارگاه های آموزشی، مرمت علمی آثار، ارتباط با کتابخانه های داخل و خارج از کشور و تمهیداتی جهت ترغیب عامه برای اهدای نسخ مربوط به کتابخانه های شخصی و... از جمله اموری است که این کتابخانه می تواند آن ها را تقویت کند. امید است که با انتخاب مدیر جدید بخش نسخ خطی و کتاب های نادر کتابخانه ملی، جناب آقای دکتر شکراللهی بتوانند اقدامات مفید و مؤثری در این راستا داشته باشند. کتابخانه های مرجع و مهم نسخ خطی ایران چون کتابخانه و موزه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه دانشگاه تهران، آستان قدس رضوی، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، کتابخانه ملک و... نیز در راستای تکریم ارباب رجوع، فرآیند ارائه تصاویر نسخه های خطی به پژوهشگران را تسهیل و تسریع کنند؛ چه بسا محققان و مصححانی که با وجود بعد مسافت، امکان حضور فیزیکی برای اخذ تصاویر نسخ را ندارند؛ لذا این مهم از طریق ارائه خدمات اینترنتی امکان پذیر است که در این زمینه تا امروز مشکلات اساسی و عمده ای وجود دارد. به امید روزی که تمام نسخه های خاک خورده در کتابخانه های شخصی، به موزه ها و کتابخانه های تخصصی و مرجع تعلق گیرد و با فهرست نویسی تمام نسخه های خطی موجود در کتابخانه های دنیا، پازل های گمشده ادبی، تاریخی، فرهنگی و علمی این سرزمین پیدا و کامل شود. ان شاءالله. شاید رسد به درگه آن پادشاه حُسن مکتوب خود به بال هما بسته ایم ما انتهای پیام/و
94/08/05 - 09:49
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 21]