تبلیغات
تبلیغات متنی
رسانه حرف تو - مقایسه و اشتراک تجربه خرید
آموزشگاه آرایشگری مردانه شفیع رسالت
تاثیر رنگ لباس بر تعاملات انسانی
محبوبترینها
انواع ریل دستگاه‌های CNC + جدول مقایسه معایب و مزایا
خرید سوسیس پرکن اصل با گارانتی
تشخیص دیسک و صفحه اصلی از تقلبی (6 راه ساده)
بهترین روش های چاپ جعبه محصولات + ویژگی ها و کاربردها
بهترین روش های چاپ جعبه محصولات + ویژگی ها و کاربردها
ده راهنمایی برای نوازندگان مبتدی یوکللی
بررسی دلایل قانع کننده برای خرید صنایع دستی اصفهان
راه های جلوگیری از جریمه های قبض برق
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1806918912
نظریه ای درباره بقعه امامزاده محمد شلمبه دماوند
واضح آرشیو وب فارسی:تارود: در منطقه «شَلَمبه» دماوند بقعه ای به نام امامزاده محمد وجود دارد که با توجه به تصریح برخی منابع تاریخی مبنی بر حضور محمد بن اسماعیل بن امام جعفر صادق (ع) در این منطقه، شاید بتوان این بقعه را زیارتگاهی منسوب به وی به شمار آورد.در منطقه «شَلَمبه» دماوند بقعه ای به نام امامزاده محمد وجود دارد که با توجه به تصریح برخی منابع تاریخی مبنی بر حضور محمد بن اسماعیل بن امام جعفر صادق (ع) در این منطقه، شاید بتوان این بقعه را زیارتگاهی منسوب به وی به شمار آورد. پیش از این در همین پایگاه یادداشتی از نگارنده این سطور درباره زیارتگاه منسوب به محمد بن اسماعیل بن امام جعفر صادق (ع) نزدیک شهر تدمر در سوریه منتشر شد. پس از انتشار این یادداشت، دوست عزیز و پژوهشگرم آقای علی مشهدی رفیع، بنده را از وجود بقعه ای به نام امامزاده محمد در منطقه «شَلَمبه» دماوند مطلع ساخت که با توجه به تصریح برخی منابع تاریخی مبنی بر حضور محمد بن اسماعیل در این منطقه، این بقعه می تواند زیارتگاهی منسوب به وی باشد. گفتنی است تا پیش از این، در هیچ یک از تألیفاتی که به معرفی و توصیف این زیارتگاه پرداخته شده، از جمله کتاب «آثار تاریخی دماوند» تألیف آقای ناصر پازوکی طردی، و نیز «دائره المعارف بقاع متبرکه» تألیف آقای محمد مهدی فقیه بحرالعلوم (که البته هنوز منتشر نشده است) درباره ماهیت این بقعه و شخص مدفون در آن سخنی به میان نیامده است. همچنین در کتاب «شماری از بقعه ها، مرقدها و مزارهای استان های تهران و البرز» که زیر نظر مرحوم حسن حبیبی و به سرپرستی آقای امیر هوشنگ انوری تألیف شده است، این زیارتگاه از قلم افتاده و نادیده گرفته شده است. با توجه به مقدمه فوق، تصمیم به شناسایی ماهیت این زیارتگاه و بررسی امکانِ ارتباط آن با محمد بن اسماعیل بن جعفر (ع) گرفتم. بنابراین با هدف بازدید میدانی از زیارتگاه و عکسبرداری از آن، در صبح روز جمعه ۲۱ شهریور ۱۳۹۳، به اتفاق دوستم آقای رفیع از تهران عازم دماوند شدیم. شَلَمبه در قرون اولیه اسلامی، شهر کوچکی در ناحیه دماوند بوده است و بسیاری از جغرافی دانان مسلمان از آن یاد کرده اند. از جمله ابن حوقل، شلمبه را در ردیف «ویمه» (فیروزکوه کنونی)، شهر کوچکی از نواحی دماوند دانسته است. [۱] یاقوت حموی نیز درباره آن نوشته است: «شهرکی است در ناحیه دماوند نزدیک «ویمه»، که دارای مزارع و باغ ها و درختان انگور و بادام فراوان است.» [۲] امامزاده محمد شلمبه در کنار جاده آسفالته تهران ـ فیروزکوه (از سمت شمال)، بعد از شهر گیلاوند و پل شلمبه، و در ارتفاع ۱۸۷۰ متر از سطح دریا واقع شده است. پیرامون بنا، قبرستان عمومی وسیعی وجود دارد که بسیاری از خانواده های شهر گیلاوند و روستاهای نزدیک، اموات خود را در آن به خاک می سپارند. ساختمان امامزاده از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول شامل بنای اصلی و قدیمی امامزاده است که هسته اولیه و مرکزی آن، یک برج ـ مقبره هشت ضلعی از سنگ لاشه و ملات ساروج است. قبر امامزاده در وسط این برج ـ مقبره قرار دارد و روی آن ضریح مشبّک فلزی جدیدی نصب شده است. در شش ضلع مقبره، طاقنماهایی با قوس جناغی ایجاد شده است و در ضلع جنوبی، یک در به فضای الحاقی مقبره وجود دارد. دو ضلع غربی و شرقی نیز به دو اتاق مستطیل شکل کوچک متصل است که به نظر می رسد مسجد یا چلّه خانه امامزاده بوده است. گنبد مقبره دوپوشه و از بیرون به صورت رُک ساخته شده است. به تازگی سطح گنبد از داخل آینه کاری، و از بیرون ایزوگام شده؛ و سقف چله خانه ها نیز آینه کاری شده است. بخش دوم ساختمان امامزاده، شامل بنای الحاقی به شکل L است که تمامی ضلع جنوبی و غربی بنای اصلی را در بر گرفته و در سال های اخیر با مصالح جدید نظیر سیمان و آجر ساخته شده و نمای بیرونی آن سنگ کاری و نمای داخلی آن با گچ اندود شده است. ورودی امامزاده در ضلع غربی آن قرار دارد و اخیراً یک سایبان کوچک در بیرون ورودی نصب شده است. با توجه به ترکیب و سبک معماری و نوع قوس های بنای اصلی امامزاده، کارشناسان سازمان میراث فرهنگی قدمت آن را از قرون ۶ یا ۷ تعیین کرده اند. همچنین این بقعه در تاریخ ۱۳۸۱/۱۲/۲۰به شماره ۸۵۱۴ به عنوان یک اثر تاریخی در فهرست سازمان میراث فرهنگی ایران به ثبت رسیده است. [۳] در رابطه با ماهیت زیارتگاه و نسب امامزاده مدفون در آن، باید اشاره کرد که در حال حاضر از طرف سازمان اوقاف، تابلویی بر سردر ورودی بقعه نصب شده که مدفون در آن را فرزند امام موسی کاظم (ع) معرفی کرده است. اما برخی از اهالی منطقه برای نگارنده تأکید کردند که نصب این تابلو و معرفی امامزاده به عنوان فرزند امام هفتم (ع)، اقدامی است که در حدود یک یا دو دهه اخیر از سوی اداره اوقاف صورت گرفته است و تا پیش از آن، اهالی منطقه هیچ شناخت و اطلاعی از نسب این امامزاده نداشته اند. سکوت ناصر پازوکی و فقیه بحرالعلوم درباره نسب و شخصیت مدفون در امامزاده نیز می تواند تأییدی بر مجهول بودن نسب امامزاده نزد اهالی باشد. همچنین وجود زیارتگاه های مشهور و کهن دیگری برای محمد بن امام کاظم (ع) در برخی مناطق دیگر (از جمله شیراز)، انتساب این بقعه را به وی با سستی مواجه می سازد. اما آنچه نظریه انتساب این زیارتگاه به محمد بن اسماعیل (ع) را تقویت می کند، اشاره برخی منابع تاریخی و متون اسماعیلیه به حضور وی در دماوند و شلمبه است. شاید عطاملک جوینی (متوفای ۶۵۸ق) از نخستین مورخانی باشد که به حضور محمد بن اسماعیل در دماوند اشاره کرده است. او در تاریخ خود «جهانگشای جوینی» می گوید: «چون اسماعیل وفات کرد پسر او محمّد بن اسماعیل که در روزگار جعفر بزرگ بود و از موسى به سنّ بزرگتر بود، بر جانب جبال برفت و به رىّ آمد و از آنجا به دماوند به دیه « سمله ». و «محمّدآباد» در رىّ منسوب به اوست.» [۴] پس از وی، خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی (متوفای ۷۱۷ق) در تاریخ خود آورده است: «و چون اسماعیل وفات یافت، پسرش محمد بن اسماعیل، که به زمان جعفر بزرگ بود و از موسى به سال مهتر، بر صوب جبال برفت و به رى فرو آمد و از آنجا به دماوند شد به دیه « سلمبه »، و «محمدآباد» در رى، منسوب به اوست. و او را فرزندان بود متوارى به خراسان و حدود قندهار، از ناحیت سند، متوطن شده. داعیان ایشان در ولایت ها افتادند و مردم را به مذهب خود دعوت مى کردند بر سبیل مظلومى، تا خلایق بسیار اجابت دعوت ایشان کردند. و از جانب مغرب، محمد بن اسماعیل [را]بخواند[ند]؛ و متوجه جانب شام شد. و چون او طالب امامت نبود و کسى نیز متابعت او نمى کرد، آنجا بماند. و هنوز از انساب او آنجا فرزندان هستند.» [۵] گفتنی است علامه قزوینی در پاورقی تصحیح خود از تاریخ جهانگشای جوینی اشاره کرده است که نام «سمله» در نسخه دیگری از این اثر، به صورت «سلمه»، و در نسخه ای از جامع التواریخ به صورت «شمله» ضبط شده، و سپس احتمال داده است که این کلمه تحریف شلمبه باشد. [۶] در حاشیه تصحیح دانش پژوه و مدرسی از جامع التواریخ نیز اشاره شده است که نام «سلمبه» در نسخه دیگری از جامع التواریخ و نسخه ای از مجمع التواریخ به صورت «سلمه»، و در نسخه دیگری از مجمع التواریخ به صورت «سلمبه» ضبط شده است. [۷] اما محمد روشن در تصحیح خود از این جامع التواریخ، نام این مکان را به صورت «سلمیه» (شهری در سوریه کنونی که بعدها امامان مستور اسماعیلیه در آن اقامت نمودند) خوانده است. [۸] در دوره اخیر نیز برخی پژوهشگران اسماعیلی سوریه، به حضور محمد بن اسماعیل در ایران و دماوند اشاره کرده اند. به گفته مصطفی غالب، محمد بن اسماعیل پس از خروج از مدینه منوره، به نهاوند رفت و مدتی در آنجا اقامت کرد؛ تا اینکه هارون الرشید لشکری را برای دستگیری وی اعزام کرد. لذا او به دماوند مهاجرت کرد و در آنجا شهر «محمود آباد» را ساخت. این نویسنده در ادامه با استناد به کتاب خطی «الهدی والبیان فی معرفه امام الزمان» افزوده است که محمد بن اسماعیل در سال ۱۹۱ق از دماوند به صورت پنهانی به شهر «تَدمُر» در سوریه مهاجرت کرد و در این شهر از دنیا رفت. [۹] عارف تامر نیز نوشته است که محمد بن اسماعیل در زمان حضور خود در ایران، روستایی به نام « سملا » تأسیس کرد و مدتی در آن اقامت نمود؛ و این روستا در دوره اخیر به نام «محمد آباد» شناخته می شود. [۱۰] شباهت نام «سملا» با نام های «سمله» و «سلمبه» در تاریخ جهانگشا و جامع التواریخ قابل ملاحظه است. با این وصف، همانگونه که پیش از این نیز علامه قزوینی احتمال داده است، می توان گفت که نام های سلمبه، سلمه، سمله و سملا، صورت های تحریف یافته نام شلمبه است. ضمناً قابل ملاحظه است که در هیچ یک از منابع فوق، سخنی از وفات و به خاک سپردن محمد بن اسماعیل در شلمبه در میان نیست. بلکه مورخان، نویسندگان و پژوهشگران، اقوال دیگری را درباره محل دفن محمد بن اسماعیل ذکر کرده اند. در منابع انساب سادات تأکید شده است که محمد بن اسماعیل همراه هارون الرشید به عراق رفت و در بغداد درگذشت[۱۱] و در این شهر مدفون شد.[۱۲] فرهاد دفتری پژوهشگر تاریخ اسماعیلیان معتقد است که محمد بن اسماعیل، بخش آخر زندگی خود را در خوزستان (جنوب غربی ایران) گذرانیده است.[۱۳] پژوهشگران اسماعیلی سوریه نیز تأکید می کنند که او در پایان عمر خود، در سال ۱۹۱ق به صورت مخفیانه به تدمر رفت و همانجا در سال ۱۹۳ق از دنیا رفت و در بالای کوهی در شمال شرقی این شهر به خاک سپرده شد.[۱۴] حال، با توجه به آنچه گذشت، آیا می توان گفت که امامزاده محمد شلمبه، به عنوان یک مقبره و زیارتگاه کهن با قدمتی لا اقل از سده ششم و هفتم هجری، زیارتگاهی منسوب به محمد بن اسماعیل بوده است؟ آیا می توان چنین تصور کرد که این زیارتگاه، جایگاهی است که اسماعیلیان شمال ایران در قرون میانی به یادبود محمد بن اسماعیل و به نشانه محل حضور وی در شلمبه ساخته اند، و بعدها با ایجاد یک قبر در داخل آن، به صورت یک امامزاده درآمده است؟ پاورقی ها [۱] صوره الارض، ابن حوقل، ص ۳۷۹٫ [۲] معجم البلدان، یاقوت الحموی، ج ۳، ص ۳۶۰٫ [۳] در توصیف معماری بقعه، علاوه بر مشاهده و تحقیق میدانی، از گزارش درج شده در پرونده ثبتی امامزاده که آقای ناصر پازوکی طرودی عیناً در کتاب خود منتشر کرده است، بهره برده ام. ر.ک: آثار تاریخی دماوند، ص ۱۵۲-۱۵۳٫ [۴] تاریخ جهانگشای جوینی، عطاملک جوینی، تصحیح محمد قزوینی، چاپ لیدن، ج ۳، ص ۱۴۸٫ [۵] جامع التواریخ ـ قسمت اسماعیلیان و فاطمیان نزاریان و داعیان و رفیقان، تصحیح محمدتقی دانش پژوه و محمد مدرسی، ج ۲، ص ۶٫ [۶] تاریخ جهانگشای جوینی، همانجا. [۷] جامع التواریخ، همانجا. [۸] جامع التواریخ ـ تاریخ اسماعیلیان، تصحیح محمد روشن، ص ۱۱٫ [۹] تاریخ الدعوه الاسماعیلیه، مصطفی غالب، ص ۱۳۱-۱۳۲٫ [۱۰] تاریخ الاسماعیلیه، عارف تامر، ج ۱، ص ۱۱۹٫ [۱۱] سر السلسله العلویه، ابونصر البخاری، ص ۶۸٫ [۱۲] المجدی فی انساب الطالبیین، ابوالحسن العلوی العمری، ص ۲۹۱؛ عمده الطالب فی انساب آل ابی طالب، ابن عنبه، ص ۲۸۸٫ [۱۳] تاریخ و عقاید اسماعیلیه، فرهاد دفتری، ص ۱۲۲٫ [۱۴] ر.ک:تاریخ الدعوه الاسماعیلیه، مصطفی غالب، ص ۱۳۱-۱۳۲؛الامامه فی الاسلام، عارف تامر، ص ۱۷۳٫ گزارش: توسط احمد خامه یار در دماوندنامه /
دوشنبه ، ۲۷مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تارود]
[مشاهده در: www.tarood.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 17]
-
گوناگون
پربازدیدترینها