خدایا معجزه‌ای بفرست!

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:

خدایا معجزه‌ای بفرست! وقتی در سال‌های اواخر عمر از مارلون براندو، بازیگر فقید و بزرگ در گفت‌وگویی پرسیدند چرا مدت‌هاست دیگر فیلم و نقش ماندگاری از شما ندیده‌ایم، جواب داد: من آن‌قدر فیلم و نقش خوب بازی کرده‌ام که اگر تا آخر عمر هم نقش بد بازی کنم، مردم به خاطر نقش‌های خوبم آنها را نادیده می‌گیرند و به‌حساب نمی‌آورند. راست هم می‌گفت.

او پیشتر و به خاطر بازی های زیبایش در فیلم هایی چون در بارانداز، اتوبوسی به نام هوس و پدرخوانده به چنان جایگاه رفیعی در عرصه بازیگری دست یافته بود که علاقه مندانش ترجیح می دادند او را همواره در قامت یک بازیگر تراشیده و ورزیده مسلط بر نقش به یاد آورند تا بازیگر کهنسال و چاق و خودویرانگر در یکی از ویدئوکلیپ های مایکل جکسون. از این رو و از یک منظر دیگر دوست تر می داریم مثلا زیبارویان درعین حال کاربلد در بازیگری همچون آلن دلون، مارچلو ماسترویانی، سوفیا لورن و بریژیت باردو را با نقش آفرینی هایشان در اوان جوانی و دوران اوج کارنامه شان به یادآوریم و نه با فیلم ها و نقش های نه چندان موفق متاخر. آیا نسبتی است میان بالا رفتن سن و افت سطح کیفی کارنامه بزرگان؟ اینجا با پاسخ چندان صریح و شفافی روبه رو نیستیم، چرا که نامدارانی چون مارتین اسکورسیزی، کلینت ایست وود، وودی آلن و دیگرانی هستند که حتی هنوز و در سنین بالا نیز کارنامه قابل دفاعی دارند، هرچند ممکن است آثارشان با دوران اوج کارنامه شان فاصله داشته باشد. به هرحال این که انتظار داشته باشیم ستاره ها و فیلمسازان مورد علاقه ما همواره در اوج باشند، توقعی عبث و محال است. قیاس مع الفارق و نادرستی است، اما حتی ستاره های ورزشی هم به نسبت سال های حیاتشان دوره حرفه ای کوتاه مدتی دارند و از پله و مارادونا مدت هاست دیگر توقع حضور در میادین فوتبال و آن هنرنمایی های ناب و با طراوت دوران بازیگری شان را نداریم. پس چطور در دل آرزو می کنیم مثلا داریوش مهرجویی یا مسعود کیمیایی هنوز مانند سال های دور جوانی در میادین سینما فعالیت کنند؟ نبوغ مهرجویی راستش از جنبه ای دیگر به تماشاگری که طی سال ها از آبشخور نبوغ مهرجویی نوشیده حق بدهید که نگران خشکیدن این چشمه جوشان و جایگزینی ناخواسته نوشیدنی های غیرمجاز مضر به جای خنکای گواراترین آب باشد. مخاطبی که با مش حسن گاو، آقای هالو، تقی پستچی، حمید هامون، بانو، سارا، پری، لیلا و میم درخت گلابی خو گرفته و زندگی کرده، چگونه می تواند با شخصیت های شنگول و غیرجذاب فضای هپروتی و نامتعادل آسمان محبوب، نارنجی پوش، چه خوبه که برگشتی و اشباح اخت شود و انس بگیرد؟ به گواه تاریخ سینمای ایران مهرجویی دست کم با خلق هفت شخصیت برجسته، بیشترین کاراکترهای ماندگار سینمای ما را به وجود آورده است و این در سینمایی که برخی کارگردان ها در طول فعالیتی چند دهه ای حتی یک شخصیت جذاب و درست و حسابی در فیلم هایشان ندارند، موقعیت و جایگاهی منحصر به فرد است. اما چه شد که مهرجویی جاده خوشبختی و ماندگاری و موفقیت را از جایی به بعد با راهی خاک و خلی که کم از بیراهه نداشت، تاخت زد و به مسیری رفت که تشخیص مهرجویی خلاق و با طراوت گذشته درآن سخت و درپاره ای مواقع ناممکن می نماید؟ این تغییر رویکرد را باید به حساب چه بگذاریم؟ آیا ما بیش از حد گذشته بازیم و اهل نوستالژی و هرآنچه مربوط به قدیم را برصدر می نشانیم و با بی اعتنایی پشتمان را به تغییرات و زمانه نو می کنیم یا نه، واقعا فیلمساز محبوب ما را چیزی می شود در این دوران تازه؟ مهرجویی را چه شده که عامدانه به چنین خودویرانگری و تخریبی دست می زند و با پاک کنی قوی و موثر به جان ذهنیت و خاطره خوش ما از فیلم های شاخص قدیمی اش افتاده و با سماجت در پی زدودن و پاک کردن آنهاست و غرولندها و حسرت ها و وااسفا گفتن های ما و نقدهای بی رحم و گاه عتاب های مبتنی بر نفرت و توهین برخی منتقدهای انتقامجو را به جان خود می خرد و مصرانه تصمیم گرفته چهره ای دیگر از داریوش مهرجویی برای ما ترسیم کند؟ یا او انسان بی خبر از همه جایی است که خود کارنامه غبطه برانگیزش را در نسیانی ناخواسته از یاد برده است و واقعا نمی داند کیست و چه می کند؟ اما ظاهرا مهرجویی همان است که بود. دست کم جسم اش همان است. گیریم سالخورده تر و ذهنش هم حاوی همان اندیشه و تفکری است که در سال های دور خروجی های ارزشمندی داشته؛ ضمن این که استاد در سال های اخیر و در اظهارنظرهایی متعدد از کارنامه و فیلم های متاخرش بشدت دفاع کرده و مخالفان مرثیه خوان فیلم هایش را با جانورانی بارکش همسان دانسته است. تغییر سبک معنادار بنابراین ظاهرا باید مهرجویی را تا اطلاع ثانوی و شاید تا همیشه در حال خوش به زعم خودش و حال ناخوش به باور برخی منتقدان به همین شکل کنونی بپذیریم و توقع بازگشت او به فیلم های گذشته اش را نداشته باشیم. خوب هم که نگاه می کنیم، تفکر مهرجویی و نگاهش به جهان هستی تفاوتی با قبل نکرده و او تنها قالب و شیوه روایتی اش را تغییر داده و از بیانی فلسفی به اجرایی ساده و سرخوشانه رسیده است. طرز تلقی او حتی در فیلمبرداری و تدوین هم بروز کرده و به جای میزانسن های خط کشی شده و دکوپاژ معنادار گذشته اش، شاهد سیالیت و روانی در تصاویر هستیم. اتفاقا این تغییرسبک ـ چه ناخواسته و به اقتضای سن و سال و نگاهی بی تکلف به هستی و چه بر اثر توقیف فیلم سنتوری و یکی دو فیلم دیگر و لجبازی با خود، دیگران و مسئولان فرهنگی و هنری باشد ـ نشان از جسارت استاد دارد و اگر با بهره گیری از فیلمنامه هایی جذاب و شخصیت هایی درست نوشته شده همراه شود، حتی در همین وضع به نتایج درخشانی منجر می شود. اما مشکل اینجاست که این نوآوری و رهایی و تغییر رویه به دلیل خرده اشکالات و چه بسا عمده ایراداتی اساسی هنوز به بار ننشسته و مهرجویی در مسیر جدید سینمایی اش به ساخت فیلمی کامل نایل نیامده است. آثار این سال هایش گاه لحظات و سکانس های خوبی دارند، اما در کلیت فاقد پیوستگی جذاب و قابل اشاره ای هستند و عیش تماشاگر را کامل نمی کنند. با این حال دلبستگان سینمای خوب مهرجویی و آنها که با فیلم های ماندگار این فیلمساز خاطراتی فراموش نشدنی دارند، هنوز امیدوار و منتظر رو کردن تکخال دیگری از استاد هستند. آنها بدون این که مهرجویی بشنود و ناراحت شود، زیرلب و برای خلق دوباره فیلم ها و شخصیت هایی بی همتا توسط او این حرف های هامون را زمزمه می کنند: خدایا یه معجزه. برای منم یه معجزه بفرست. مث ابراهیم. شاید معجزه من یه حرکت کوچیک بیشتر نباشه. یه چرخش، یه جهش، یه این طرفی، یه اون طرفی. علی رستگار فرهنگ و هنر

چهارشنبه 25 شهریور 1394 ساعت 05:00

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 64]