محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1804078204
مبانی و معیارهای پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام - بخش دوم و پایانی معیارهای پیشرفت و تعالی از دیدگاه اسلام
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: مبانی و معیارهای پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام - بخش دوم و پایانی
معیارهای پیشرفت و تعالی از دیدگاه اسلام
ارائة شاخص پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام را می‌توان یکی از مباحث مهم در ترسیم الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت دانست.
معیارهای پیشرفت و تعالی از دیدگاه اسلام پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام، با توجه به ابعاد گوناگون و پیچیدة وجود انسان، از وسعت مفهومی و محتوای غنی برخوردار است. اما شاخص توسعة انسانى چنان که اندیشمندان غربی نیز اذعان دارند؛ به طور کامل، محتواى این مفهوم را دربر نمىگیرد. مثلاً فرگنی، 2002، و دَسگوپتا (1995) بر این باورند که HDI تمامی اهداف لحاظ شده را به طور کامل پوشش نمی دهد؛ زیرا به جنبههای مهمی از قبیل آزادی و حقوق بشر، اعتماد به نفس، استقلال و حس جمعی، نگرانیهای زیست محیطی، و غیره توجه نکرده است (اتیتی، 1382، ص 129). براساس نگرش پیشرفت انسانی اسلام، اشکال یادشده نیز بر دیدگاه غربی وارد است؛ بدین معنا که اسلام نه تنها در کنار بعد مادی انسان به جنبة روحی و معنوی او توجه می کند؛ اصل شخصیت انسان را روح می داند، و در کنار حیات دنیوی، برای زندگی اخروی نیز برنامه هایی عرضه و جهت اصلی زندگی انسان را متوجه آخرت می کند (عنکبوت: 64؛ دیلمی، 1412ق، ج1، ص 89). پیشرفت اسلامی ویژگی هایی همچون ایمان، ارزش های اخلاقی و مذهبی، آزادى و آزادگی را برای انسان ضرور می داند. در فرهنگ اسلام از تعابیری همچون تعالی، تکامل، سعادت، فوز و فلاح سخن به میان آمده است. این نوع نگرش علاوه بر صبغة معنوی، تأمین نیازهای مادی انسان را نیز لازم می داند؛ از این رو شاخص توسعة انسانی که از آن به شاخص پیشرفت انسانی تعبیر می کنیم، معیارهای شاخص متعارف را که ناظر به زندگی مادی انسان بوده و منحصر در سواد، درآمد، بهداشت و سلامت است به صورت غنی و گسترده دربر دارد؛ از سوی دیگر، با بینش الهی که بر آن حاکم است، معیارهای دیگری را اضافه می کند. در ارائة شاخص پیشرفت انسانی اسلام، معیارهای دینداری، علم و معرفت، کرامت و آزادگی، و تأمین معاش مدنظر است. منطق انتخاب معیارهای فوق، توجه به نیازهای طبیعی انسان در دو بعد جسمی و روحی با حفظ شأن و منزلت وی در بعد فردی و اجتماعی است. برای پاسخ گویی به بعد جسمی، اول معیار تأمین معاش، برای نیاز روحی معیار علم و معرفت و دین داری مطرح می شود. براساس معیار چهارم، اسلام خواستار حفظ کرامت و شرافت انسانی در همة زمینه هاست. حفظ کرامت و آزادگی انسان، معیاری است که همواره کانون توجه آموزه ها و دستورهای اسلامی بوده و بسیاری از احکام اسلامی برای جلوگیری از پایمال شدن کرامت اشخاص به دست دیگران است. از نظر اسلام پیشرفت انسانی فرایند هدایت شده ای براساس بینش توحیدی است که تغییرات ساختاری در رفتار انسان ها از جهت فردی و اجتماعی در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و علمی ایجاد می کند که طی آن افراد با استفاده از دانش و فن آوری، در پرتو رشد اقتصادی به رفاه نسبی دست یافته و با به کارگیری آن در مسیر عبودیت و اطاعت خداوند به کرامت و آزادگی، معرفت و بصیرت رسیده و به صورتی پویا و فعال به سمت حیات طیبه حرکت میکنند. توضیح آنکه علم و معرفت نه تنها بر معیار سطح سواد دلالت دارد، بلکه هدف غایی کسب دانش را، که از نظر اسلام رسیدن به معرفت است، شامل می شود؛ همچنین از دیدگاه جامع اسلام دربارة تأمین معاش، هر شخص علاوه بر داشتن درآمد کافی، می بایست از بهداشت و سلامت مطلوب نیز برخوردار باشد. بنابراین، معیارهای چهارگانة مزبور بدون اینکه چیزی از معیارهای توسعة انسانی غرب را نادیده گرفته باشد، در سطحی وسیع تر، به همة ابعاد وجودی انسان توجه می کند. گفتنی است پیشرفت انسانی مطمح نظر اسلام، که تعریف آن گذشت، به همة ابعاد و ساحت های وجودی انسان، مشتمل بر جسم و روح، دنیا و آخرت و جنبه های فرهنگی اقتصادی و اجتماعی او توجه دارد. مستند استنباط معیارهای مزبور، آیات قرآن کریم و سخنان پیشوایان معصوم است که در ادامه به برخی آنها اشاره می شود: الف) دینداری دین داری نخستین معیار شاخص پیشرفت انسانی اسلام است. در نگرش الهی ارزش انسان در گرو تدین اوست. در آیات قرآن با تعابیر گوناگون به اهمیت و آثار دنیوی و اخروی دین داری اشاره شده است خداوند سبحان اقامة دین را از عموم مردم می خواهد (شوری: 13). در آیة دیگری می فرماید: بَلى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ لاخَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاهُمْ یَحْزَنُونَ (بقره: 112). براساس این آیه از جمله آثار دین داری، رفع خوف و حزن، یعنی امنیت و آسایش است. خداوند در پاداش عمل به دستورهای دینی، افزون بر حیات طیبه در دنیا، به بهترین جزای نیک در آخرت نیز بشارت می دهد؛ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ (نحل: 97). در بیشتر تفاسیر حیات طیبه به شیوه خاصی از زندگی دنیا و یا برخی جلوه های آن تفسیر شده است (ر.ک: بحرانی، 1374، ج3، ص 453؛ طباطبائی، 1417ق ج 12، ص 343؛ فیض کاشانی، 1415ق، ج 2، ص 306؛ طیب، 1378، ج 6، ص 219؛ بیضاوی، 1418ق، ج 3، ص 239). براساس آموزه های قرآن، انسان با نگرش مادی موجودی ظالم، ناسپاس، عجول، طغیان گر، حریص، ناشکیبا، طمع کار و بخیل است (ابراهیم: 34؛ اسراء: 11؛ علق: 6؛ معارج: 21 – 19؛ فجر: 20؛ عادیات: 6 - 8) این موجود با توجه به بینش الهی و پایبندی به آموزه های وحیانی، از موجودی مادی به وجودی ملکوتی تبدیل شدنی است (ابن بابویه، 1385، ج1، ص 4). دین ارزش انسان را از محدودة مادیات فراتر برده، در جایگاه موجودی معرفی می کند که شایستگی دستیابی به مقام خلافت الهی را دارد. معرفی می نماید. دین بر شخصیت انسان اعم از رفتار، نوع زندگی، سلایق و ترجیحات، چگونگی برخورد با انسانهای دیگر، منابع و محیط زیست اثر دارد. در این صورت انسان پیشرفته طبق موازین و معیارهای دینی می تواند به مقام رضوان الهی نایل شود (مجادله: 22). بنابراین مهم ترین کار زندگی انسان که در تعالی و پیشرفت او تأثیر بسزایی دارد و بدون آن پیشرفت حقیقی برای انسان متصور نمی شود؛ مسئله دین داری است. دین داری مبتنی بر دو بعد بینشی و رفتاری است. براساس آموزه های اسلامی ایمان و عمل صالح دو رکن اصلی تدین به دین الهی است؛ از این رو، می توان دو شاخص بینش و عقیدة صحیح (اصول اعتقادات) و پایبندی به تکالیف الهی (تکلیف مداری) را طرح کرد. این دو شاخص و نماگرهای گوناگونی که برای آن طرح می شود، امکان سنجش کمّی میزان تدین را با استفاده از نمونه های آماری فراهم می کند. گفتنی است معیار دین داری با دو شاخص داشتن عقیده و بینش صحیح (ایمان به اصول اعتقادی) و پایبندی به تکالیف الهی به معنای انجام واجبات و ترک محرمات، ما را از معیار کرامت و آزادگی با شاخص هایی که برای آن مطرح می شود، بی نیاز نمی سازد؛ زیرا روشن نیست که انسان با داشتن دو شاخص مطرح شده برای دین داری، به آرامش و اطمینان خاطر مورد نظر خود در معیار کرامت و آزادگی برسد و از شئون و مکارم اخلاقی چون مناعت طبع، سخاوت، شجاعت، صبر و بردباری، مسئولیت پذیری و تواضع بهره مند گردد؛ علاوه بر اینکه دین برای عملی شدن احکام و دستورهای خود از ظرفیت شئون اخلاقی استفاده می کند؛ از سوی دیگر، اصل کرامت و آزادگی امری فطری بوده و هر انسانی با عقل سلیم خود در پی آن است و آموزه ها و احکام دینی، مانند بسیاری از موضوعات دیگر در صدد تصحیح، تقویت و جهت دهی به آن می باشد. معیار دین داری با در نظر گرفتن دو شاخص بینش و عقیدة صحیح و تکلیف مداری برای آن، مشتمل بر جنبه های گوناگون پیشرفت روحی و جسمی، دنیایی و آخرتی انسان است؛ زیرا در شاخص تکلیف مداری نماگرهایی چون نماز و روزه مطرح است که بیشتر جنبة رشد و پرورش روح را برای انسان دارد و نماگرهایی چون خمس و زکات در آن جنبة پیشرفت اقتصادی انسان را در نظر می گیرد، امر به معروف و نهی از منکر نیز جنبة اجتماعی دارد، در عبادتی مانند حج به همة ابعاد مزبور توجه می شود. ب) علم و معرفت علم و معرفت معیاری است که نیاز به عقل و عقلانیت انسان را تأمین می کند. خداوند دربارة اهمیت این معیار می فرماید: آیا کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند، برابرند؟ همانا صاحبان خرد متذکر می شوند (زمر: 9). آیة یاد شده صاحبان علم را به اولو الالباب یعنی دارندگان عقل منتسب می کند. کسب و طلب علم از شعائر اساسى اسلام است که به روش های گوناگون به آن سفارش شده است (مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1400ق، ص13). در آیه ای دیگر می فرماید: خدا کسانى را که ایمان آوردهاند و کسانى را که علم به آنان داده شده [است] به درجاتی ارتقای مقام می دهد. (مجادله: 11). این آیه عالمان باایمان را بر دیگر مؤمنان برتری داده است. در اهمیت علم به عنوان یک معیار همین بس که حضرت ابراهیم آن را به عنوان علت لزوم متابعت پدر از خود بیان نموده است (مریم: 43). در تعریف انسان پیشرفته به معنای واقعی، توجه به این نکته لازم است که غایت دینداری (عبادت به تمام معنای کلمه) رسیدن به معرفت است. این مطلب را به شرح أصول کافی که لیعبدون در آیة وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ (ذاریات: 56) را به لیعرفون تفسیر کرده و در ادامه حدیث قدسی: کنت کنزا مخفیا فاحببت ان اعرف فخلقت الخلق لاعرف، را آورده می توان مستند ساخت (شیرازى، 1383، ج3، ص 119). از نظر اسلام علمی سعادت آفرین و موجب رستگاری است که با معرفت همراه باشد و جنبه های شناختی و معرفتی انسان را افزایش دهد. همراه با تحول و اصلاح انسان، فضایل اخلاقی و معنوی را برای او به ارمغان آورد. این علم مشتمل بر علوم متعارف، در زمینة کشف رازهای طبیعت و معرفت به خالق، خودشناسی (تمیمی آمدی، 1410ق، ص 89)، شناخت اسباب سعادت، خوشبختی دنیا و آخرت و شیوة بهره برداری از امکانات دنیاست. به بیان دیگر، منظور از علم و سطح تحصیلات در توسعه انسانی متعارف، متغیر آموزش و سطح سواد افراد جهت نشان دادن میزان دستیابی مردم به سطوح دانش طراحی شده است، اما در پیشرفت انسانی مطمح نظر اسلام، دانش تنها، شرط لازم (نه کافی) برای وصول به علم و معرفت است. قرآن برای ارتقاء سطح معرفت افراد؛ آنان را به تدبر و تفکر و تعقل در آیات الهی دعوت می کند (روم: 20-25؛ مجلسی، 1403ق، ج 2، ص 32). برای ارزیابی و سنجش میزان علم و معرفت افراد جامعه می توان از پنج شاخص سواد و سطح تحصیلات، مطالعه و تحقیق مفید، اطلاعات دینی، تفکر و بصیرت و خلاقیت و نوآوری بهره برد. تمایز شاخص مطرح شده با نظیر این شاخص در توسعة انسانی غرب (نرخ باسوادی) اضافه شدن معرفت است؛ زیرا از نظر اسلام علم و سواد و همچنین نتایج آن زمانی برای سعادت انسان سودمند است که مقدمه و ابزاری برای کسب معرفت باشد. ج) تأمین معاش تأمین معاش علاوه بر رفع نیازهای جسمی، در دین داری انسان بسیار مؤثر است. پیامبر اسلام در بیانی انجام دستورهای دینی را به وجود نان که نمود بارز در معیشت انسان است، منوط کردند (کلینی، 1407ق، ج5، ص 73). در حدیثی دیگر پیامبر اکرم می فرماید: کَادَ الْفَقْرُ أَنْ یَکُونَ کُفْراً (همان، ج 2، ص 307)؛ یعنی فقر در امور معیشتی و زندگی مادی بر امور معنوی و دین داری فرد اثر گذار بوده، ممکن است انسان را تا مرز کفر پیش ببرد. امام صادق دربارة اهمیت تأمین معاش فرمودند: پنج ویژگی است که هر کس حتی یکی از آنها را از دست دهد، برای همیشه با معیشت ناقص، زوال عقل و قلبی مشغول رو به رو می شود: 1. سلامت جسم؛ 2. امنیت؛ 3. توسعة معاش؛ (درآمد مکفی)؛ 4. انیس موافق(همسر، فرزند و دوست صالح)؛ 5. آرامش روحی (بروجردی، 1386، ج25، ص164). شایان ذکر است که در آغاز روایت به سه نیاز طبیعی بشر یعنی نیاز جسمی، عقلی و روحی اشاره شده است. تأمین معاش و دستیابی به زندگی سالم و آرام همراه با سلامت جسم و روح، از ضروری ترین نیازهای بشر برای نیل به کمالات معنوی و سعادت است که در سایة پایبندی به دین و عمل به احکام آن به دست می آید. اسلام با درک ضرورت تأمین معاش، فقط به قدرت خرید با شاخص درآمد سرانة واقعی بسنده نمی کند؛ بلکه حلال و طیب بودن درآمد و رعایت حدود الهی و ارزش های انسانی را در مسیر تأمین معاش لازم می داند و بیشتر شدن سود و درآمد را برای تولیدکننده و مطلوبیت و لذت فراوان را برای مصرف کننده، هدف نهایی نمی داند. دربارة تأمین معاش که معیاری ترکیبی است، مقصود ارزیابی میزان دستیابی به حد کفاف زندگی است که در آن از امکانات مادی، در جهت نیل به تعالی و پیشرفت، به طور بهینه و کارآمد استفاده می شود. آنچه شاخص پیشرفت انسانی را از شاخص توسعة انسانی متعارف متمایز می کند این است که در برنامة پیشرفت انسانی اسلامی کیفیت گذران عمر و نوع تأمین معیشت، از طولانی بودن مدت زندگی و صِرف تأمین معاش، مهم تر قلمداد شده است و بیشتر راهبردها و راهکارهایی که در آموزه های دینی با لحاظ این معیار بیان می شود، برای ارتقای معنوی زندگی انسان می کوشد. برای ارزیابی و سنجش سطح تأمین معاش، شاخص های چهارگانة حد کفاف، بهداشت و سلامت، تدبیر معیشت و تکافل اجتماعی قابل طرح است؛ زیرا براساس آموزه های اسلامی، انسان برای دستیابی به یک زندگی شرافتمندانة همراه با رفاه نسبی، باید حد کفافی از درآمد را داشته و بهداشت و سلامت او برای تداوم حیاتی همراه با نشاط و پویایی تأمین شود. همچنین برای گذران زندگی همراه با اعتدال و به دور از افراط و تفریط، باید تدبیر معیشت داشته باشد؛ چنان که به هر دلیل موجهی نتواند به سطح یاد شده برسد، افراد جامعه و دولت اسلامی با توجه به لزوم تکافل اجتماعی برای محرومان و نیازمندان، در قبال وی مسئول اند. د) کرامت و آزادگی کرامت و آزادگی چهارمین معیار برای ارزیابی پیشرفت و تعالی انسان است. کرامت مقامی تکوینی است که خداوند متعال به همۀ انسان ها بخشیده است (اسراء: 70) فقط افرادی که در این دنیا با ایمان و عمل صالح کرامت ذاتی را به فعلیت رسانده اند و با رعایت تقوا مقام قرب الهی را به دست آرند در زمرة گرامی ترین انسان ها در پیشگاه خدا قرار می گیرند (حجرات: 13). در نتیجه با کرامت اکتسابی از اسارت هواهای نفسانی آزاد می شوند و به حریت و آزادگی دست می یابند. حضرت علی در نامة خود به امام حسن آزادگی را یکی از نعمت های خدادادی دانسته، می فرماید: نفس خود را در برابر هرگونه پستی، هر چند تو را به خواسته هایت برساند، حفظ کن؛ زیرا در مقابل کرامت نفسی که از دست می دهی عوضی نمی گیری؛ بندة دیگری مباش که خدا تو را آزاد آفریده است (نوری، 1408ق، ج 7، ص231). امام حسین نیز زمانی که میان انتخاب مرگ شرافتمندانه و زندگی ذلت بار، قرار گرفت با بیان هیهات منّا الذّله (مسعودى، 1384، ص 166)، شهادت را مصداق کامل آزادگى معرفی کرد. گرچه این کرامت در آن زمان بهاى شهادت را به دنبال داشت، آن حضرت با استقبال از شهادت، کرامت و آزادگی خود و امت اسلامی را حفظ کرد. کرامت و آزادگی در مسیر حرکت به سوی کمال شایستة انسانی و تقرب الی الله و نیز در جهت تأمین نیازهای روحی، عقلی و جسمی انسان لازم است؛ زیرا با توجه به این معیار از همة راهبردها و راهکارهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که سبب از میان رفتن شخصیت انسانی و الهی انسان می شود و با آزادگی و کرامت وی در تعارض است اجتناب می شود. برای کرامت و آزادگی سه شاخص رعایت مکارم اخلاقی، ولایت پذیری و اطمینان خاطر و آرامش روحی پیشنهاد می شود؛ زیرا یک انسان باکرامت و آزاده که در مسیر پیشرفت انسانی مورد قبول اسلام حرکت می کند و تربیت وی با توجه به آموزه های دینی و مقید به رعایت حدود و مقررات الهی است، در عمل ولایت پذیر و بر رعایت شئون و مکارم اخلاقی مواظبت دارد و از نظر روحی به آرامش و اطمینان خاطر می رسد؛ زیرا او فردی دین دار و باتقواست و با دستیابی به کرامت و آزادگی از دل بستگی به دنیا و اسارت هواهای نفسانی آزاد می گردد و دلش با یاد خدا مصفّی و با ضمیری روشن به فضل الهی امیدوار می شود و هیچ گونه اضطراب و نگرانی ندارد. کرامت و آزادگی دو بعد روحی ـ روانی و عملی دارد. جنبة روحی آن در شاخص آرامش روحی و اطمینان خاطر و برخی نماگرهای مکارم اخلاقی جلوه گر می شود، جنبة عملی آن در ولایت پذیری و برخی شئون و مکارم اخلاقی چون صبر و بردباری، مسئولیت پذیری، سخاوت، اغتنام فرصت، وفای به عهد، عفو و گذشت نمود می یابد. این مطلب در معیار دین داری بررسی می شود؛ زیرا شاخص بینش و عقیدة صحیح مربوط به بعد روحی انسان و پایبندی به تکلیف مربوط به اعمال انسان می شد؛ به طور کلی، این موضوع مانند ایمان و عمل صالح است که در قرآن بارها در کنار هم بر آن تأکید شده است. نتیجه گیری معیارهای پیشرفت انسانی در اسلام با شاخص توسعة متعارف که در جهت سنجش بعد مادی انسان است، تفاوت ماهوی دارد. پیشرفت انسانی در اسلام فرایندی است که منافع مادی و معنوی، دنیوی و اخروی انسان را تأمین می کند و هدف اصلی آن نیز نیل به سعادت واقعی و قرب الی الله است؛ از این رو، معیارهای دین داری، علم و معرفت، تأمین معاش و کرامت و آزادگی را پیشنهاد می دهد. در نگاه نخست، شاید تصور شود که معیار دین داری شامل معیارهای علم و معرفت، تأمین معیشت و کرامت و آزادگی است و نیازی به بازگویی دیگر معیارها نیست، ولی باید توجه داشت که هر معیار با نگاه استقلالی به آن پرداخته شده است نه به عنوان جزیی از دستورهای دینی. اقبال دین اسلام به این مقوله ها و به بیان دیگر، نیازهای بشری و راهکارهای دینی ارائه شده، به سبب جامعیت دین اسلام و برای مشخص کردن موضع خود در برابر این موضوعات است، نه اینکه اینها جزء دین اسلام باشد و انسان ها هیچ توجهی برای آن نداشته باشند . بنابراین، پیشرفت انسانی براساس مبانی معرفت شناختی، هستی شناسی، انسان شناسی و ارزش شناختی اسلام فرایند هدایت شده ای براساس بینش توحیدی است که تغییرات اساسی در رفتار انسان ها را از نظر فردی و اجتماعی در ابعاد مختلف جامعة اسلامی ایجاد می کند و طی آن افراد جامعه در سایة دین داری با تأمین معیشت، و بهره گیری از کرامت و آزادگی و علم و معرفت، در پرتو رشد اقتصادی و کاهش نابرابری و حذف فقر، پویا و فعال به سوی حیات طیبه حرکت می کنند. نمودار 1: معیارهای پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام و شاخص های آن پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام و شاخص های آن معیارها شاخص ها دین داری بینش و عقیده پایبندی به تکالیف علم و معرفت سواد و سطح تحصیلات مطالعه و تحقیق مفید اطلاعات دینی خلاقیت و نوآوری تأمین معاش حد کفاف بهداشت و سلامت تکافل اجتماعی تدبیر معیشت کرامت و آزادگی رعایت مکارم اخلاقی اطمینان خاطر و آرامش روحی ولایت پذیری منابع ابن ابی جمهور، محمد، 1403ق، عوالیاللآلی، قم، سیدالشهداء. ابن بابویه، محمدبن على، 1385، علل الشرائع، قم، کتاب فروشى داورى. ابن منظور، محمد، 1414ق، لسان العرب، تصحیح جمال الدین میردامادى، چ سوم، بیروت، دارالفکر – دارصادر. اخترشهر، علی، 1386، اسلام و توسعه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. اکبری، نعمت اله و وحید افخمی ستوده، 1387، بررسی سازگاری و نقش آموزه های اسلامی با شاخص های نوین توسعه اقتصادی، در: مجموعه مقالات همایش اقتصاد اسلامی و توسعه، مشهد. ایروانی، جواد، 1384، اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی. آقانظری، حسن، 1386، توسعه سرمایه انسانی براساس آموزه های اسلام و تأثیر آن بر توسعه انسانی، اقتصاد اسلامی، ش27، ص 55 - 70. بروجردى، آقاحسین، 1386، جامع أحادیث الشیعة، تهران، فرهنگ سبز. بحرانى، سیدهاشم، 1374، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه بعثه. بیضاوى، عبدالله بن عمر، 1418ق، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشلى، بیروت، دار احیاء التراث العربى. ترنر، جاناتان اچ، 1378، مفاهیم و کاربرهای جامعه شناسی، ترجمة فولادی و بختیاری، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). تمیمى آمدى، عبدالواحد، 1410ق، غررالحکم و دررالکلم، چ دوم، قم، دار الکتاب الاسلامی. توکلی،محمد جواد،1390، روش شناسی تدوین شاخص پیشرفت انسانی بر اساس گفتمان قرآنی، معرفت اقتصادی، ش 4، ص 31-57. جمعی از نویسندگان، 1388، پژوهش های قرآنی، علوم انسانی، ش 57. جهانیان، ناصر، 1388، اسلام و رشد عدالت محور، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. چپرا، محمد، 1383، اسلام و توسعه اقتصادی: راهبردی برای توسعه همراه با عدالت و ثبات، ترجمة محمدتقی نظرپور و اسحاق علوی، قم، دانشگاه مفید. حسین زاده، محمد، 1380، مبانی معرفت دینی، چ سوم، قم، مؤسسة امام خمینی(ره). حسینى همدانى نجفى، محمد، 1363، درخشان پرتوى از اصول کافی، قم، چاپخانه علمیه. حر عاملى، محمد، 1409ق، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت. خلیلی تیرتاشی، نصراله، 1379، معیارها و شاخص های توسعه انسانی در اسلام، پایان نامه کارشناسی ارشد، مؤسسة امام خمینی(ره). خلیلیان، محمدجمال، 1384، شاخص های توسعۀ اقتصاد از دیدگاه اسلام، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره). دهخدا، علی اکبر، 1377، لغت نامه، زیر نظر محمدمعین و سیدجعفر شهیدی، تهران، دانشگاه تهران. دیلمى، حسن بن محمد، 1412ق، إرشاد القلوب، قم، الشریف الرضی. رامش ورپرا ساد مسیرا، برداشتی نو از مسائل توسعه گزیده مسائل اقتصادی-اجتماعی، سازمان برنامه و بودجه، ش46، آذر1364. ژان ون دث و الینور اسکار بروگ، 1378، چیستی ارزش، ترجمة اصغر افتخاری، قبسات، ش 13، ص 110ـ125. رجایی، سیدمحمدکاظم، 1381، معجم موضوعی آیات اقتصادی قرآن، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). رجبی، محمود، 1380، انسان شناسی (سلسله دروس اندیشه های بنیادین اسلامی)، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). روزبهان، محمود، 1381، مبانی توسعه اقتصادی، تهران، تابان. ژان ون دث و الینور اسکار بروگ، 1378، چیستی ارزش، ترجمة اصغر افتخاری، قبسات، ش 13، ص 110ـ125. سبحانی، حسن، 1369، نگرشی بر تئوری ارزش، تهران، امیرکبیر. سپهری، محمدرضا، 1385، توسعه انسانی، تهران، مؤسسه کار و تامین اجتماعی. شیرازى، صدرالدین، 1383، شرح أصول کافی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى. صانعی، پرویز، 1372، جامعه شناسی ارزش ها، تهران، گنج دانش. طباطبائى، سیدمحمدحسین، 1417ق، المیزان، قم، جامعة مدرسین حوزه علمیه. طریحی، فخرالدین، 1375، مجمع البحرین، تصحیح حسینى اشکورى و احمد مرتضوى، چ سوم، تهران، مرتضوی. طیب، سیدعبد الحسین، 1378، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چ دوم، تهران، اسلام. عمید، حسن، 1343، فرهنگ فارسی عمید، تهران، ابن سینا. عیسوی، محمود، 1379، مقایسه مبانی نظری و اهداف توسعه اقتصادی در اسلام و غرب، پایان نامه کارشناسی ارشد، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی. فراهیدی، خلیل بن احمد، 1409ق، العین، چ دوم، قم، هجرت. فرهنگ منوچهر، 1379، فرهنگ علوم اقتصادی، چ هشتم، تهران، پیکان. فیض کاشانى، ملامحسن، 1415ق، تفسیر الصافى، تحقیق حسین اعلمى، چ دوم، تهران، صدر. فیومى، احمدبن محمد، 1414ق، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، چ دوم، قم، موسسه دار الهجرة. قلعجی، محمد، 1408ق، معجم لغة الفقهاء دارالنفائس، بیروت، دارالنفائس. کلینى، محمدبن یعقوب، 1407ق، کافی، تصحیح غفارى على اکبر و محمد آخوندى، چ چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیة. گریفین، کیت و تری مک کنلی، 1377، توسعه انسانی: دیدگاه و راهبرد، ترجمة غلامرضا خواجه پور، تهران، مداد. مایکل، تودارو، 1370، توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمة غلامعلی فرجادی، تهران، برنامه و بودجه. محدثی، جواد، 1381، پیام های عاشورا، پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه، تحسین. مجلسى، محمدباقر، 1403ق، بحارالأنوار، چ دوم، بیروت، دارإحیاء التراث. مسعودى، على بن حسین، 1384، إثبات الوصیة للإمام علیّ بن أبی طالب، چ سوم، قم، انصاریان. مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1400ق، مصباح الشریعة، منسوب به امام صادق(ع). مصباح، محمدتقی، 1378، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی. ـــــ ، 1376، دروس فلسفه اخلاق، انتشارات اطلاعات، چ ششم، تهران، اطلاعات. ـــــ ، 1389، آموزش عقائد، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). ـــــ ، 1375، توحید در نظام عقیدتی و نظام ارزشی اسلام، قم، شفق. ـــــ ، 1380، معارف قرآن، چ سوم، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). مصطفوى، حسن، 1368، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. معین، محمد، 1360، فرهنگ فارسی معین، چ چهارم، تهران، سپهر. نورى، میرزاحسین، 1408ق، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسة آل البیت(ع). نیک گهر، عبدالحسین، 1369، فرهنگ علوم اقتصادی، بازرگانی و مالی، تهران، صفار. همایون، ف. اُتیتی، سعیده، 1382، شاخص توسعه انسانی اخلاقی کشورهای سازمان کنفرانس اسلامی، ترجمة ناصر جهانیان، اقتصاد اسلامی، ش10، ص 125 - 140. United Nations Development Progrm, 1990, Human development report, p. 10, Box1.1. محمدجمال خلیلیان: دانشیار گروه اقتصاد مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). سیدحمید جوشقانی نائینی: دانش‌پژوه دکترای اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). قاسم عسکری: دانش‌پژوه دکترای اقتصاد دانشگاه عدالت تهران. محمد بیدار: دانش‌پژوه دکترای اقتصاد مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). اقتصاد اسلامی - سال چهارم، شماره دوم، پیاپی 8 انتهای متن/
94/06/23 - 05:03
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 98]
-
گوناگون
پربازدیدترینها