محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه میتواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1853310444
عوامل تربیت عاطفی فرزندان در خانواده - بخش دوم و پایانی یار و غمخوار و مایه نشاط بودن
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: عوامل تربیت عاطفی فرزندان در خانواده - بخش دوم و پایانی
یار و غمخوار و مایه نشاط بودن
روابط عاطفی میان والدین در خانواده، که مهمترین نهاد تربیتی جامعه و نخستین آموزشگاه فرد شمرده میشود، اثرگذارترین عامل حرکت مطلوب فرزندان برای انتخاب سبک و شیوه زندگی اسلامی است.
ح) عفو و بخشش یکی از شیوههای پسندیده که در تقویت عواطف انسانی نقش بنیادی دارد، شیوه عفو و بخشش است. بخشش، رویارویی منطقی با تألم ناشی از جراحت روحی و بازسازی احساسها و باورهای شخصی است (دیویس، ترجمه بهاری، 1382، ص75). بیشترین سفارش اسلام در سبک زندگی خانوادگی، گذشت و چشمپوشی زن و شوهر از لغزشها، کجخلقیها و اشتباهات همدیگر است؛ زیرا در صورت داشتن روحیه مشترک، باز از اشتباه، خطا و عصبانیت در امان نیستند (حسینیا، 1380، ص 208؛ کاشفی، 1388 ص 178). نبی مکرم اسلام میفرمایند: عَلَیْکُمْ بِالْعَفْوِ فَإِنَّ الْعَفْوَ لَا یَزِیدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً فَتَعَافَوْا یُعِزَّکُمُ اللَّهُ(کلینی، 1344، ج108، ص2)؛ بر شما باد که عفو و گذشت داشته باشید؛ زیرا عفو و گذشت موجب عزت بنده است، پس در برابر همدیگر گذشت کنید تا خداوند شما را عزیز گرداند. پیروی از چنین روشی در زندگی نهتنها عامل مؤثر در تقویت و پرورش بُعد درونی و عاطفی افراد بهشمار میآید، بلکه اهمیت و کارایی این رویکرد تا آنجاست که خداوند بهروشنی رسولش را به اتخاذ چنین شیوهای، دستور میدهد: خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ (اعراف:199)؛ ای رسول ما، شیوه عفو، گذشت و بخشش را پیشهکن و به نیکوکاری امر نما، و از مردمان نادان روگردان باش. همچنین امام علی میفرمایند: اَلعَفوُ تاجُ المَکارِمِ (تمیمی آمدی، 1373، ج 1، ص 140)؛ عفو و گذشت، زینت فضایل اخلاقی است. پس، وقتی والدین به این فضیلت نایل آیند، و بر عطوفت، مهربانی و بخشایشگر بودن اتفاق نظر داشته باشند، میتوانند گامی بزرگ در زمینهسازی تربیت مطلوب دینی فرزندان خویش بردارند. سختگیری نکردن به رفتارهای فرزندان و عفو لغزشهای آنان، ازجمله عواملی است که در پرورش کرامت و شخصیت عاطفی مطلوب فرزندان مؤثر است. رسول اکرم میفرمایند: خدا رحمت کند کسی که در نیکی و نیکوکاری فرزند خویش را کمک کند و او را نیکوکار تربیت نماید. پرسیدند چگونه، فرمودند آنچه فرزند توان انجام آن را دارد از او بپذیرد و آنچه نمیتواند که مطلوب عمل کند یا لغزشی از او صادر میشود، بر او ببخشد و با سختگیری او را به گناه واندارد و در برابر او مرتکب اعمال خلاف نشود که او بد تربیت گردد (کلینی، 1344، ج6، ص50). در بیانی امام علی میفرمایند: هرکس کرامت و شخصیت عاطفیاش پرورش یابد همه رفتارهای او نیک میشود و نیکوکاری و حسن عمل را بر خود دینی میداند که موظف به ادای آن است (تمیمی آمدی، 1373، ترجمه خوانساری، ج 115، ص 2). بیشک، اتخاذ چنین روشی در سبک زندگی از جانب والدین، زمینه را برای تقویت، تربیت و شکوفاسازی عاطفی فرزندان فراهم میکند و تعاملات آنان را بهنحو مطلوب سامان میدهد. خ) نیکی در برابر بدیها در نظام تربیت اسلام رفتار متعادل و برخورد معقولانه در رویارویی با رفتارهای ناشایست و مذموم فرزند، از راههایی است که به پرورش شخصیت مطلوب عاطفی آنان کمک میکند، کار نیک در برابر عمل ناپسند دیگران یا پس از عمل ناشایست خودش، بهقدری در زندگی فردی و گروهی انسانها مهم و مؤثر است که افزون بر اینکه سبب شکوفایی و باروری بعد عاطفی افراد میشود؛ انسانهای ناهمگون و متخاصم را با یکدیگر، همگون و مهربان میسازد. به بیان دیگر، یکی از شیوههای مناسب و اثرگذار که سبب افزایش علاقهمندی، مهربانی و عطوفت میان افراد خانواده و جامعه میشود، برگزیدن شیوه نیکی در برابر بدیها و اسائه ادبهاست. بر این شیوه در احادیث اسلامی تأکید شده است. امام علی میفرمایند: الإحْسانُ الَى الْمُسیءِ أحْسَنُ الفَضْلِ (تمیمی آمدی، 1373، ج354، ص 1)؛ نیکی کردن به کسی که به تو بدی کرده، برترین ارزش و فضیلت است. ایشان در حدیث دیگری میفرمایند: أَصْلِحِ الْمُسِیءَ بِحُسْنِ فِعَالِکَ وَدُلَّ عَلَى الْخَیرِ بِجَمِیلِ مَقَالِک (تمیمی آمدی، 1373، ج182، ص 2)؛ کسی را که به تو بدی کرده است با نیکیات اصلاح کن و با زیبایی کلامت او را به خیر دلالت کن. سیره عملی و تربیتی رسول اکرم و معصومان بر این روش استوار بوده است. آنان در برابر بدیهای جاهلان، ارتباط کلامی و عملی مناسب را با آنها برقرار میساختند. رسول اکرم در ارتباط با رفتار عاطفی نیک در برابر رفتارهای ضدعاطفی دیگران میفرماید: صِلْ مَنْ قَطَعَک واَعْطِ مِنْ حَرَمَک واَحْسِنْ اِلى مَنْ اَساءَ اِلیک وسَلِّمْ على مَن سَبَّک واَنْصِفْ مَن خاصَمَک وَاعْفُ عَمّنْ ظَلَمک کما اَنّک تُحِّبُّ اَنْ یعفى عَنک (مجلسی، 1403ق، ج78، ص284)؛ آن که از تو قطع رابطه کرد، پیوندگیر و آن که تو را محروم ساخت عطایش بخش و از آن که به تو ستم روا داشت در گذر. ایشان همچنین در مقابل بدی که از خود فرد صادر میشود، توصیه به خوبی کرده، میفرمایند: إذا أسَأْتَ فأَحْسِنْ فإِنَّ الحسناتِ یُذْهبنَ السّیِّئاتِ (پاینده، 1364، ص188، ح173)؛ وقتی بدی کردی، به دنبال آن نیکی کن که نیکیها بدیها را محو میکند. این شیوه حسنه در برابر بدرفتاریها، کجخلقیها و لغزشهای فرزندان، به طریق اولی اثربخشتر است و زمینه پرورش خوبیها در فرزندان را فراهم میسازد. د) یار و غمخوار و مایه نشاط بودن زن و شوهر برای ایفای نقش ویژه خود در زندگی مشترک، با سختیها و محدودیتهایی مواجهاند و چهبسا اینکار سبب خستگی روحی و عاطفی آنان شود و نشاط لازم برای پیشبرد و موفقیت خانواده را از آنان سلب کند. در چنین شرایطی اگر زن و شوهر ارتباط عاطفی مطلوب و همکاری صمیمانه داشته و غمخوار یکدیگر باشند و مشکلات و سختیها را تحمل کنند، نشاط اعضای خانواده حفظ و آثار غم و نگرانی از محیط خانه، بیرون میرود. در زندگی علوی این باور ظهور و بروز چشمگیری داشت و آنان در سختیهای زندگی یار و یاور یکدیگر بودند. امیر مؤمنان در بیان تعامل خود و همسرشان، میفرمایند: وَلَقَدْ کُنْتُ أَنْظُرُ إِلَیْهَا فَتَنْکَشِفُ عَنِّی الْهُمُومُ وَالْأَحْزَانُ (مجلسی، 1403ق، ج43، ص134)؛ به فاطمه نگاه میکردم و بهواسطه این نگاه همه اندوهها و ناراحتیهایم برطرف میشد. غمزدایی والدین از یکدیگر، گرچه نشاط شخصیتی را برایشان فراهم میسازد، ولی اینکار، سبب پرورش شخصیت عاطفی در فرزندان میشود و آنان را از ابتلا به افسردگی و ارتباط نادرست با دیگران مصون سازد. پیامبر گرامی اسلام نیز این ایجاد نشاط در فرزندان را توصیه کردهاند و بهسبب تأثیر آن در پرورش شخصیت مطلوب فرزند، برای پدر پاداش آزادکردن بنده در راه خدا را مطرح میکنند: اِذا نَظَرَ الْوالِدُ اِلی وَلَدِه فَسَرَّهُ کانَ لِلْوالِدِ عِتْقُ نَسْمَه (نوری طبرسی، 1408ق، ج2، ص626)؛ پدرى که با نگاه مودتآمیز خود فرزند خویش را مسرور مىکند، خداوند به او اجر یک بنده آزاد کردن خواهد داد. ذ) هدیه دادن هدیه دادن از کارهای پسندیدهای است که آثار مثبت و ارزندهای در روابط عاطفی بر جای میگذارد. افراد اعم از والدین، همسر، فرزندان، دوستان و اقوام به مناسبتهای مختلف باید به این کار مهم توجه کنند. با اینکه نوع هدایا برای افراد از نظر سنی، جنسی و میزان ارزش متفاوت است، ولی آنچه مهم است، نفس هدیه دادن است که به پرورش بعد عاطفی افراد مدد میرساند و سبب جلب دوستی و علاقهمندی بیشتر میان آنان و سبب ماندگاری آن لحظات در ناخودآگاه افراد میشود. به دلیل تأثیر مثبت هدیه بر عواطف انسانی است که حضرت محمد میفرمایند: تَهَادَوْا تَحَابُّوا فَإِنَّ الْهَدِیَّه تَذْهَبُ بِالضَّغَائِن (کلینی، 1344، ج5، ص144)؛ به یکدیگر هدیه دهید تا زمینهساز محبت میان شما و دیگری شود، پس بهدرستی که هدیه دادن کینهها را از میان میبرد. مسلماً، چنین تعاملی باعث افزایش علاقه میان والدین و فرزندانشان میشود؛ زیرا افراد علاقه و محبت درونیشان را با هدیه دادن به همدیگر ابراز میکنند که در نوع خود باارزش و درخور توجه است و در رشد شخصیت مطلوب عاطفی آنان مؤثر است. ر) هماهنگی میان گفتار و رفتار در نظام تربیت دینی، یکی از شاخصهای اساسی برای سنجش تحقق یک ارزش در رفتار انسان، بروز و ظهور آن در گفتار و رفتار است. امام علی میفرمایند: بیان الرجل ینبی عن قوه جنانه (تمیمی آمدی، 1373، ج3، ص261)؛ بیان هر انسانی حاکی از مراتب قوت نفس و درجه نیروی روانی اوست. ایشان در حدیث دیگری فرمودهاند: اَلمَرْءُ یُوزَنُ بِقَوْلِهِ، وَیُقَوَّمُ بِفِعْلِهِ، فَقُلْ ما تَرَجَّحَ زِنَتُهُ، وَافْعَلْ ما تُجِلُّ قیمُتُه (همان، ج 64، ص 2)؛ آدمی با گفتارش سنجیده میشود و با کردارش قیمت پیدا میکند. پس تو آنچه را به خودت اعتبار میدهد بگو و آنچه بها و ارزش تو را بالا میبرد انجام بده. همچنین گوینده سخن بیش از آنچه میگوید، باید عمل کند تا زینت گفتارش باشد. میانهروی در هر کاری، پسندیده و مهم است، بهخصوص رفتار و گفتار متعادل و سنجیده؛ زیرا کودکان، نوجوانان، جوانان و اطرافیان هرآنچه در گفتار و رفتار بزرگترها و اطرافیان، مشاهده کنند، تصویربرداری کرده، الگوی خویش میسازند؛ پس باید نوعی هماهنگی میان دیدهها و شنیدههایشان ایجاد کرد تا آشفتگی در ذهن آنان به وجود نیاید (سادات، 1388، ج122، ص 2). یکی از اموری که باعث برقراری روابط سالم عاطفی والدین میشود، هماهنگسازی میان رفتار و گفتار است. البته این هماهنگی و اعتدال میان قول و فعل باید بهگونهای باشد که هریک، دیگری را در خارج تصدیق کند، نه اینکه در عمل خلاف آنچه میگوید، انجام دهد. عنایت به این شیوه در تربیت، اهمیت فراوانی دارد که باید در زندگی بدان توجه شود. درمجموع، همسانی، ملازمت و پیوستگی میان علم و عمل در باروری و تقویت عواطف بسیار مهم است (عسگریفر، 1380، ص 261). در متون دینی نیز به این پیوستگی و تلازم توجه شده است و خداوند در آیههای دوم و سوم سوره مبارکه صف، خطاب به جامعه ایمانی میفرمایند: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ کَبُرَ مَقْتاً عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ؛ ای کسانی که ایمان آوردهاید، چرا سخنی میگویید که به آن عمل نمیکنید؟ نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنی بگویید، ولی عمل نکنید. پیامبر گرامی اسلام در باب این موضوع میفرمایند: أَحِبُّوا الصِّبیانَ وَارحَمُوهُم وَإذا وَعَد تُمُوهُم شَیئاً فَفُوا لَهُم فَإنَّهُم لا یَدرُونَ إِلاّ أَنَّکُم تَرزُقُونَهُم (کلینی، 1344، ج6، ص49)؛ کودکان را دوست بدارید و با آنان مهربانى کنید؛ و هرگاه به آنها وعده دادید وفا کنید؛ زیرا آنها شما را روزىدهنده خود مىدانند. ز) ابراز عواطف مثبت در اسلام به ارتباط عاطفی انسانها با یکدیگر برای آثار تربیتی آن بسیار توجه میشود. امام صادق میفرمایند: یَحِقُّ عَلَى الْمُسْلِمِینَ الِاجْتِهَادُ فِی التَّوَاصُلِ وَالتَّعَاوُنُ عَلَى التَّعَاطُفِ وَالْمُوَاسَاه لِأَهْلِ الْحَاجَه وَتَعَاطُفُ بَعْضِهِمْ عَلَى بَعْضٍ (کلینی، 1344، ج2، ص175)؛ مسلمانان موظفاند درباره پیوستگی و کمک به یکدیگر بهویژه نیازمندان کوشا باشند؛ از عواطف اخلاقی و کمکهای مالی مضایقه نکنند؛ همچنین در تمام طبقات اجتماعی لازم است، مردم جهات عاطفی و اخلاقی را مراعات کنند. این ارتباط عاطفی درباره فرزندان اولویت بیشتری دارد. ابراز عواطف مثبت والدین با دو شیوه میتواند بر تربیت عاطفی فرزندان اثرگذارد: نخست، اینکه والدین میتوانند با ابراز عواطف مثبت، کاری کنند که در فرزند موجب احساس مطبوع شود و فرزند برای خوشایندی آنان بکوشد؛ دوم، اینکه وجود والدین هنگام برانگیختگی عواطف مثبت نقشی مهم در پیامد علاقه فرزند به والدین دارد؛ درواقع، به شکلگیری نگرش مثبت به سخنان والدین میانجامد و زمینه را برای همکاری و پذیرش پیشنهادهای آنها در ابعاد مختلف فراهم میسازد؛ بنابراین، آنچه ما بهمثابه مبنای ارتباط مؤثر والدین و فرزندان میطلبیم، میتوانیم براساس ابراز عواطف مثبت از سوی والدین به فرزندان پیگیری کنیم، همانگونه که نقطه مقابل آن، یعنی ابراز عواطف منفی، میتواند به سردی روابط والدین با فرزندان و سست شدن ارتباط مؤثر و مطلوب آنان بینجامد و بهتدریج در کجروی فرزندان اثر گذارد (احمدی، 1385، ص23). رسول گرامی اسلام ابراز عواطف و علاقه نشان دادن والدین به فرزند را در ارتقای درجات بهشتی مؤثر میدانست: قُبْلَه اَوْلادِکُمْ فَاِنَّ لَکُمْ بِکُلِّ قُبْلَه دَرَجَه فِى الْجَنَّه مَسیرَه خَمْسِمِأَه عام (طبرسی، 1414ق، ص 220)؛ فرزندان خود را ببوسید که برای هر بوسهای که بر فرزندان میزنید، یک درجه در بهشت خواهید داشت که فاصله هر درجه تا درجه دیگر به اندازه پانصد سال راه است. در بیان دیگری نگاه عاطفی و مهربانانه والدین به فرزندان را عبادت میدانستند: نَظَرَ الْوالِدُ اِلی وَلَدِه حُبّاً لَهُ عِبَادَه (نوری طبرسی، 1408ق، ج15، ص170)؛ نگاه پدر و مادر به فرزند، از روی مهر و محبت، عبادت است. س) توجه به امنیت روانی خانواده مهمترین کانون تأمینکننده نیازهای جسمانی، روانی و معنوی فرزندان است و همه تلاش پدران و مادران مسئول و آگاه باید بر این اصل بنیاد شود که فضای خانه و خانواده سرشار از امنیت، محبت و آرامش باشد. اعضای خانواده بهویژه فرزندان باید در خانه احساس امنیت و آرامش روانی کنند و کانون خانواده را بهترین و امنترین پناهگاه بدانند. میان والدین و فرزندان باید رابطهای ایجاد شود که آنان بتوانند آزادانه احساسات، اضطرابها و نگرانیهای خود را بدون احساس ترس یا طرد شدن با والدین در میان بگذارند (سامانی، رضویه، 1386، ص30 ـ33). والدین باید فرزندان را بدون شرط و آنگونه که هست بپذیرند؛ هرچند ممکن است رفتار فرزند دلخواه آنان نباشد. نباید دائماً لغزشهای فرزند یادآوری شود و او را ملامت کرد و برای گناهشان همواره کیفر شوند (ر.ک: نوری طبرسی، 1408ق، ج2، ص105)، که اینگونه کارها امنیت آنان را به خطر میاندازد. نباید بهگونهای حرف زد یا رفتار کرد که فرزندان دائماً احساس کنند توبیخ میشوند؛ بلکه باید از کارهای نادرست که انجام دادهاند آگاه شوند و میزان فاصله آنها از حق و حقیقت برایشان مکشوف گردد. آنان باید بفهمند که از آلودگیها روی برگردانند و بهگونهای رفتار کنند که نیکوکاران رفتار مینمایند (حرانی، 1404ق، ص275). بنابراین، در آموزهها و تعالیم اسلامی، خانواده مطلوب خانوادهای است که میان انگیزههای متنوع اعضای خانواده، تعادل ایجاد کرده و ضمن معرفی الگوهای برتر دینی، آنان را از آلودگیها و درگیریهای روانی رهایی میبخشد. ش) الگودهی از بهترین عوامل مؤثر در تربیت عاطفی، اخلاقی، روانی و اجتماعی فرزند الگودهی است. والدین نخستین الگوهای تربیتی فرزنداناند و مسئولیتهای دشواری در این زمینه بر عهده دارند؛ مسئولیتی که باعث رشد و شکوفایی عواطف و فضایل اخلاقی خود و در پی آن فرزندانشان میشود. والدین با این مسئولیت باید نمونه افراد صالح و شایسته باشند و خوبیها را برای فرزندان، در عمل، به نمایش بگذارند تا امیال فطری آنان به رفتارهای شایسته و نیک از حالت بالقوه به فعلیت برسند؛ زیرا اگر پدر و مادر به این نکته توجه نکنند، نهتنها زندگی فردی خود را با ناپاکیها میآلایند، زندگی توأم با ناشایستگیها برای فرزندان خود ترسیم خواهند کرد. شرط اساسی در این اثرگذاری، برخورداری والدین الگو از شخصیت مطلوب و انجام رفتارهای ارزشی است؛ چراکه بدون آن نمیتوانند این نقش را داشته باشند. امیرمؤمنان میفرمایند: کیف یصلح غیره من لم یصلح نفسه؟ (تمیمی آمدی، ج 564، ص 4)؛ چگونه کسی که خود صالح نگردیده است میتواند دیگری را اصلاح کند؟ در اینباره هرچه والدین الگو کمال بیشتری داشته باشند، میزان تأثیر و قدرت نفوذ آنان در فرزندان بیشتر است. علاوه بر کمال، جامعیت الگوها نیز سهم وافری در این اثرگذاری دارد؛ یعنی اگر والدین هم در ابعاد مختلف صلاحیت داشته باشند و هم از هر نظر در حد اعلایی از ویژگیها باشند، جاذبیت و تأثیر بیشتری خواهند داشت. در سوره انعام پس از بیان مطالبی درباره پیامبران گذشته که نمونههای بارز هدایت و شایستگی بودند، خطاب به پیامبر اسلام چنین آمده است: اولئک الذین هدی الله فبهدیهم اقتده (انعام: 90)؛ چون اینان هدایتشده خدایند، تو ای پیامبر به هدایت آنان اقتدا کن. امام علی مؤمنان را به پیروی از اهلبیت پیامبر بهمثابه بهترین الگوی هدایتمند، سفارش میفرمود: به خاندان پیامبرتان بنگرید و بدان سو که میروند بروید و پی آنان را بگیرید که هرگز شما را از راه رستگاری بیرون نخواهند کرد و به هلاکتتان نمیاندازند. اگر نشستند، بنشینید و اگر برخاستند برخیزید. بر آنان پیشی مگیرید که گمراه میشوید و از آنان پس نمانید که تباه میگردید (نهجالبلاغه، خ 97) هماهنگی میان افعال و گفتار والدین الگو، نکته دیگری است که بسیارحایز اهمیت است. مثلاً اگر شاخصهای گفتاری با رفتار هماهنگ باشد و قول و فعل یکدیگر را تصدیق کنند، به وحدت رفتار و تثبیت آن در متربی و اثرپذیری او بسیار کمک میکند؛ درحالیکه هماهنگ نبودن آنها منجر به دوگانگی رفتار در متربی خواهد شد. امام علی که خود شاخص وارستگی است، به این هماهنگی در میان گفتار و اعمال خود اشاره میکند: ای مردم، سوگند به خدا، شما را به طاعتی ترغیب نمیکنم، مگر آنکه از شما پیشی گیرم و شما را از معصیتی منع نمیکنم، مگر آنکه پیش از شما از آن باز میایستم (نهجالبلاغه، خ 175). تداوم و استمرار در الگو بودن والدین، نیز بسیار مهم است، چهبسا فرزندان، به رشد فکری لازم نرسیده باشند و دچار غفلت، تشخیص غلط، یا الگوهای نادرست شوند و در مسیر انحرافی با سرعت، به پیش روند. بنابراین، الگوی صالح بودن والدین، از مهمترین و اثربخشترین روشهای یادگیری و اجتماعی شدن فرزندان در تربیت عاطفی و مطلوب دینی است. فرزندان به دلیل آمادگی ذهنی، سادگی و بیآلایشی روحی، پاکی سرشت و انگیزه گرایشی شدید به انتخاب معیار در زندگی خود دارند و در نخستین گام پدر و مادر را سرمشق خویش قرار میدهند و در صورت شایسته نبودن الگو و فقدان روابط عاطفی میان والدین، بر شخصیت فرزندان اثری نامطلوب میگذارد (فلاح رفیع، 1391، ص35). والدین بمانند همه کسانی که میخواهند به سوی کمالات انسانی قدم بردارند، باید براساس آیه: لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَه حَسَنَه لِّمَن کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا (احزاب:21) با تأسی بر اسوه حسنه بودن رسولالله، شاخصی مناسب برای فرزندان و کسانی که با آنها زندگی میکنند، باشند و آنان را عملاً با الگوی برتر دینی که رسول الله است آشنا سازند و ایشان را در زوایای زندگی، هدف خویش قرار دهند (میرزابیگی، 1387، ص 129ـ130). این الگودهی والدین زمینه سعادت دنیوی و اخروی و نیل به حیات طیبه جاوید را در زندگی فرزندان فراهم میسازد. بحث و تفسیر نهاد خانواده بهصورت یک سیستم متعامل و بههم پیوسته است که هریک از اعضای آن متناسب با جایگاه و نقشی که دارند، بر همدیگر اثر میگذارند. والدین مهمترین نقش را در خانواده دارند و میتوانند درصورتیکه عوامل مؤثر بر تربیت را بهکار گیرند، در رشد، پرورش و تحول شخصیتی فرزندان سهمی بسزا داشته باشند و در مقام یک مربی از بروز اختلافات شخصیتی در آنان پیشگیری کنند. یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر تربیت فرزندان، مشاهده روابط مطلوب میان والدین است. منشأ این روابط مطلوب والدین، به فعلیت رساندن عواطفشان است. عاطفه به مفهوم توجه، تمایل و گرایش یاورانه به دیگر است که همراه با رحمت و رأفت از خود به صورتهای گوناگون به دیگری بروز میدهند. والدین با به جریان انداختن توانمندیهای بالقوه عاطفی به شکل مثبت و کارآمدی بر روند تربیتی یکدیگر و فرزندان اثر میگذارند. براساس آنچه ذکر شد، بارز نمودن و شکوفاسازی توانمندیهای عاطفی در میان همسران، نهتنها ارتباط میان آن دو را در سطوح مختلف سامان میدهد، بلکه به ارتقاء و سالمسازی روابط با دیگران، ازجمله خدا و نیز جوّ خانوادگی سالمتر برای دوری از تنش و درگیری و پرورش فطرت و توانمندیهای سرشتی فرزندان بهسوی خوبی و خیر باشد. بهبیان دیگر، پدر و مادر در جایگاه محوریترین عنصر تعاملات خانوادگی، وقتی التزام اساسی به آموزههای اخلاقی، ارزشی، دینی و عاطفی در روابط همسری داشته باشند، میتوانند الگوی مقبول و ارزندهای برای انتقال مفاهیم و آموزههای نظام ارزشی جهانی، انسانی، فرازمانی و فرامکانی دین اسلام به فرزندان خویش باشند و شخصیت و هویت وجودی آنان را پایهریزی کنند. البته برای نیل به این کار مهم، والدینی موفقاند که بتوانند به امور ذیل بپردازند: 1. بینشها و باورهای دینی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خودشان را همسو کنند؛ 2. در ارتباط متقابل خود با همسر، همواره احترام همدیگر را حفظ کنند؛ 3. هنگام سخن گفتن، با لحنى محبتآمیز و با نیتى خیرخواهانه وارد شوند؛ 4. اشکالها و انتقادها را دور از حضور فرزندان بازگو و حلوفصل کنند، بهگونهای که شخصیت و عزت نفس فرد، همواره حفظ شود؛ 5. نگرش نعمتی به یکدیگر دارند؛ 6. همدیگر را به بهترین نام و لقب خطاب کنند؛ 7. اوقات خوش خانه را با سخنان و گفتارى که سبب رشد و تعالى شخصیت خود و فرزندان شود، صرف کنند؛ 8. حقوق یکدیگر را کاملاً رعایت کنند تا امنیت روانی برایشان فراهم شود؛ 9. از اسوه بودن خودشان برای فرزندان، با ارائه رفتارهای سالم و منطبق با معیارهای دینی محافظت کنند. با توجه به نقش گسترده عوامل گوناگون در تربیت عاطفی فرزندان، پیشنهاد میشود تا محققان، کارشناسان و متولیان امور فرهنگی ـ تربیتی و مشاوران خانواده نحوه توانمندسازی خانوادهها و تجهیز آنان به این عوامل و چگونگی بهکارگیری آنها را پژوهش کنند و سیاستهای پژوهشی و جهت گیری های علمی، فکری و روانشناختی را متوجه چگونگی تشکیل پایایی و پویایی روابط مطلوب عاطفی خانواده کنند تا والدین برای تربیت عاطفی و پرورش نسلی فرهیخته و فرزندانی کارآمد و مسئول آمادگی کافی پیدا کنند. منابع تمیمی آمدی، عبدالواحدبنمحمد (1373)، غرر الحکم و دررالکلم، ترجمه محمد خوانساری، تهران، دانشگاه تهران. احمدی، محمدرضا، مبانی روان شناختی ارتباط مؤثر والدین با فرزندان در محیط خانواده(1385)، معرفت، ش104، ص 18ـ25. ـــــ ، نقش صله رحم در بهداشت روانی(1380)، معرفت، ش48، ص 29- 37. اسماعیلییزدی، عباس (1385)، فرهنگ تربیت، چ دوم، قم، مسجد مقدس جمکران. انصاریان، حسین (1389)، نظام خانواده در اسلام، چ شصت و نهم، تهران، امابیها. برنشتاین، اچ فلیپ (1377)، شناخت ودرمان اختلالهای زناشویی(زناشویی درمانی)، ترجمه حمیدرضا سهرابی، تهران، رسا. پاینده، ابوالقاسم (1364)، نهج الفصاحه(با ترجمه فارسی)، تهران، جاویدان. پناهی، علی احمد، احمدحسین شریفی،بایستههای اخلاقی همسران و نقش آن در تربیت فرزندان(1388)، معرفت اخلاقی، ش1، ص 119- 142. حرّانی، حسن بن علی (1404ق)، تحف العقول عن آل الرسول، تحقیق علیاکبر غفاری، با ترجمه فارسی، تهران، اسلامیه. حرعاملی، محمدبن حسن (1412ق)، وسائل الشیعه، بیروت، آل البیت. حسینی، داود (1388)، روابط سالم در خانواده، چ یازدهم، قم، بوستان کتاب. حسین زاده، علی (1388)، همسران سازگار، راههای سازگاری، چ سوم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. حسینیا، احمد (1380)، بهداشت روانی ازدواج و همسرداری، تهران، مفید. حیدری، مجتبی (1387)، دینداری و رضامندی خانوادگی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. دهخدا، علی اکبر (1373)، لغت نامه، تهران، دانشگاه تهران. دیویس، کنث (1388)، خانواده، راهنمای مفاهیم و فنون برای متخصص یاوری، ترجمه فرشاد بهاری، تهران، تزکیه. ریچموند، ویرجینیایی (1387)، رفتار غیر کلامی در روابط میان فردی، ترجمه: فاطمه سادات موسوی و ژیلا عبدالله پور، تهران، دانژه. سادات، محمدعلی (1388)، راهنمای پدران و مادران، تهران، دفتر نشرفرهنگ اسلامی. سامانی، سیامک؛ رضویه، اصغر، رابطه همبستگی خانواده و استقلال عاطفی با مشکلات عاطفی(1386) ، سلامت روانشناختی، ش1، ص30 - 37. سپاه منصور، مژگان و همکاران، ادراک دلبستگی کودکی، دلبستگی بزرگسال و دلبستگی به خدا، روانشناسی تحولی(1387)، روانشناسان ایرانی، ش15، ص 253 - 265. سید رضی (1387)، نهج البلاغه، ترجمه محمددشتی، قم، جمال. شریف قریشی، باقر (1362)، نظام تربیت اسلام، تهران، فجر. صافی، احمد (1388)، مدیریت و اقتصاد در خانواده، تهران، انجمن اولیا و مربیان. صمدی، معصومه، منیره رضایی، بررسی نقش تربیتی خانواده در نظام تربیت رسمی و عمومی از دیدگاه علم و دین(1390)، پژوهش در مسائل تعیم و تربیت اسلامی، ش12، ص 95 - 117. ضیایی، زهرا؛ ضیایی، خدیجه (1390)، تأثیر روابط سالم والدین بر تربیت دینی فرزندان، طهورا(مطالعات زنان و خانواده)، سال چهارم، ش10، ص 41 - 70. طبرسی، فضل بن حسن (1414ق)، مکارم الاخلاق، تحقیق علاء آل جعفر، قم، اسلامی. عسگری فر، حسین (1380)، نقش بهداشت روان در ازدواج، زندگی زناشویی و طلاق، تهران، گفتگو. فتال نیشابوری، محمدابن احمد (1375)، روضه الواعضین و بصیره المتعلمین، قم، رضی. فرهادیان، رضا (1388)، تربیت برتر، آن چه والدین و معلمان باید بدانند، چ هفتم، قم، بوستان کتاب. فرجاد، محمد حسین (1372)، آسیب شناسی اجتماعی خانواده و طلاق، تهران، بدر. فقیهی، علی نقی (1392)، تربیت جنسی، مبانی، اصول و روشها از منظر قرآن و حدیث، چ هفتم، قم، دارالحدیث. فقیهی، علی نقی و همکاران، راهکارهای تربیتی زمینه ساز ظهور؛ برگرفته از احادیث(1392)، مشرق موعود، ش 26، ص 65 - 89. فلاح رفیع، علی، روش شناسی الگو در انتقال ارزشها (1391)، اسلام و پژوهشهای تربیتی، ش2، ص 33 - 57. قائمی امیری، علی (1383)، خانواده و مسائل همسران، چ سیزدهم، تهران، امیری. کاشفی، محمدرضا، (1388)، آیین مهرورزی، چ هفتم، قم، بوستان کتاب. کامران، فریدون، نقش عدم همدلی والدین بر بزهکاری نوجوانان (1384)، جامعه شناسی، ش4، ص 105- 116. کلینی، محمدبن یعقوب (1344)، اصول کافی، تهران، علمیه اسلامیه. کلینکه، کریس. ال (1380)، مهارتهای زندگی، ترجمه شهرام محمد خانی، تهران، اسپند. گلدارد، دیوید (1390)، مفاهیم و مباحث تخصصی در مشاوره، آموزش و کاربرد مهارتهای خرد در مشاوره، ترجمه سیمین حسینیان، چ چهاردهم، تهران، دیدار. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء. مصباح، محمدتقی (1387)، اخلاق در قرآن، تحقیق و نگارش محمدحسین اسکندری، چ ششم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). ملکی، حسن (1385)، چگونه با تفاهم زندگی کنیم(برای زوجهای جوان و خانواده ها)، چ سوم، زنجان، نیکان. موسوی زنجانرودی، مجتبی (1377)، تربیت مذهبی کودک، چ دوم، قم، میثم تمار. میرزابیگی، حسنعلی (1387)، خانواده و امام خمینی(ره)، قم، فراگفت. میناگر، عبدالرضا (1390)، اخلاق و تربیت اسلامی، چ پنجم، قم، ابتکاردانش. نعمانی، محمدبنابراهیم (1376)، الغیبه، ترجمه علیاکبر غفاری، تهران، مکتبه الصدوق. نوابینژاد، شکوه (1375)، سه گفتار درباره راهنمایی تربیت فرزندان، چ ششم، تهران، انجمن اولیاء و مربیان. نوریطبرسی، حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستبط المسائل، بیروت، آل البیت لاحیاء التراث. نیک نژادی، فرزانه و همکاران، تأثیر آموزش روشهای تربیتی براساس دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی بر تغییر نگرش مادران در تربیت فرزندان (1386)، پژوهش در برنامه ریزی درسی، ش14، ص 23 - 42. یوسفیان، نعمتالله (1386)، تربیت دینی، قم، زمزم هدایت. Adkins,K.L (2003), Predicting Self-esteem Based On Perceived Parental Favoritism And Birth Order.Retrieved Novamber 11,2006,From http://submit.etsu.edu/etd/these/arailable/etd.0326103.094949/unrestricted/Adkins KD40803f.Pdf. Bandura, A. (1977). Social Learning Theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall. Becker,H & Epstein,J (1993), Parent Invoivment:A Survey Of Teacher Practic.The Elementtary School Journal,83,85-102. Brown,B & Francis,S (1993), Participation In School:Perception Of Self & Family.Adolescence,28,383-391. Canter,K.A.(2002).Defemining The Effects On Parental Attitudes And Parenting Styles Towards Child Rearing After Particpation IN a Rural Parenting Program.Retrived September 18.2006,From http://etd.wvu.edu/templates/show ETD.cfm?Rechum=1486. Eisenberg,N & Losoya,S (1997), Emotionl Responding:Regulation, Social Correlates & Soilcialization(pp129-162)New York:Basic Book. Hendrson,A.T., And N.Berla (1994), A New Generation Of Evidence:The Family Is Critical To Student Achievement.Washington,DC:National Committee For Citizens In Education.ERIC Document Reproduction Service No.ED37596. Moor,K.A.Guzman.L.Hair,Elizabeth.Lippman,Laura & Garrett,Sarah (2004), Parent-teen Relationships And Interaction.Retrived Februray 2.2006.From http://www.childtrend.org. Vincent,C & Tom,L (2000), Hom-School Relationship:The Swarning Of Disciplinary Mechanism,?In Ball,S.J.Sociology Of Education:Major Themes.London:Routledge Palmer. علینقی فقیهی : دانشیار دانشگاه قم. حسن نجفی : دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات برنامه درسی دانشگاه شاهد. پژوهش های تربیتی - سال پنجم، شماره دوم، پیاپی 10، انتهای متن/
94/05/18 - 05:13
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 86]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها