واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: رمز و راز مهرورزی ایرانیان به حضرت علی (ع) روزنامه عصر مردم چاپ شیراز در آخرین شماره هفته گذشته خود در یادداشتی به قلم اسماعیل عسلی سردبیر این روزنامه به مناسبت ایام شهادت مولای متقیان حضرت علی (ع) به رمز و راز مهرورزی ایرانیان به آن حضرت پرداخته است .
در این یادداشت آمده است :شاید برای برخی این پرسش مطرح باشد که علاقه مندی ایرانیان به علی (ع) و فرزندانش از کجا سرچشمه می گیرد و این که آیا این محبت دو سویه بوده و ارتباطی به ویژگی ایرانیان نیز داشته است یا خیر؟ برای رسیدن به پاسخ این پرسش ابتدا باید نگاهی هر چند گذرا به اوضاع و احوال ایران و ایرانیان پیش از بعثت و مقارن آن داشته باشیم.
امپراتوری ساسانی با همه ی شکوه و عظمتی که داشت به دلیل جنگ های فرامرزی و چالش های موجود بین شاهزادگان و همچنین فساد درباریان و روحانیون زرتشتی که توجیه کننده وضعیت آشفته ناشی از بی تدبیری امرا شده بودند، ساختاری شکننده و فرسوده پیدا کرده بود.
بر اساس مستندات تاریخی، فرزانگان و آزاد اندیشان ایرانی که همواره در اندیشه ی چاره جویی برای اصلاح اوضاع کشور به هر وسیله ای متوسل می شدند نسبت به آیین های رایج پیرامون ایران بزرگ آن زمان نظیر مسیحیت و بودیسم بی تفاوت نبودند و به برخی از ویژگی های مسیحیت و بودیسم که به زعم خودشان می توانست به اصلاح شرایط اجتماعی در ایران کمک کند، علاقه نشان می دادند. ظهور ادیان تلفیقی نظیر مانوی و مزدکی که آمیزه ای از زرتشتی گری، مسیحیت و بودیسم محسوب می شدند در واقع تلاشی بود که در این راستا صورت می گرفت. شایان ذکر است که در اواخر دوران ساسانی عملاً فرمانروایی جنوب عربستان به دست ایرانیان می افتد و به مراودات بازرگانی بین ایرانیان و اعراب می انجامد ضمن این که برخی از ایرانیان حقیقت جو نظیر روزبه فارسی (سلمان) با تحمل رنج سفر به دنبال تجربه آیین های دیگر بودند. از طرفی به دنبال ظهور پیامبر (ص) و دعوت جهانی ایشان عده ای از ایرانیان وابسته به دربار ساسانی که در یمن به سر می بردند مأموریت پیدا می کنند که با پیامبر دیدار کنند و همین اشخاص پس از آشنایی با آیین اسلام نه تنها به گسترش و پذیرش آن یاری می رسانند بلکه از آسیب دیدن آن در جریان ظهور یک پیغمبر دروغین به نام اسود عنسی در یمن و ارتداد برخی اعراب جاهلی جلوگیری می کنند و با علی (ع) که می فرمود: انسان ها یا در دین برادرند و یا در آفرینش برابر احساس نزدیکی زیادی می کردند.
شایان ذکر است که پیامبر اکرم حضرت علی (ع) را به مدت 6 ماه به یمن فرستادند و با توجه به حضور ایرانیان زیادی که اغلب هم از مقامات کشوری و لشکری و باسواد بودند، نخستین آشنایی عمومی ایرانیان با امام علی (ع) در این مدت رقم خورد.
ضمناً برخی از ساکنان عراق که آن زمان جزو سرزمین های غربی ایران محسوب می شد پیش از فتوحات اسلامی ایمان آورده بودند و به همین دلیل رویدادهای مدینه را دنبال می کردند. به هر حال برخی از منابع تعداد اصحاب ایرانی پیامبر را حدود 65 نفر دانسته اند که تعدادی از آنها موفق به دیدار پیامبر شده اند و مابقی به توسعه اسلام یاری رسانیده اند.
ایرانیان ملتی متمدن بودند که اگر می خواستند می توانستند از نفوذ اعراب به سرزمین خود جلوگیری کنند اما بر اساس آنچه از پیامبر شنیده بودند انتظار داشتند که پس از اسلام آوردن بر اساس آموزه های قرآنی که در آن به برابری انسان ها علی رغم نژاد و قبیله و ملیت تأکید گردیده با آنها رفتار شود که متأسفانه این گونه نشد هرچند برخورد عادلانه علی (ع) با ایرانیان در زمان محدود خلافت و حتی پیش از آن در تقسیم بیت المال و غنایم و نگاه شایسته سالارانه ایشان به مسلمانان در واگذاری مسئولیت ها بذر محبت علی (ع) و فرزندانش در دل ایرانیان کاشته می شود و بعدها سخت گیری بنی امیه بر ایرانیان از یکسو و تعارضی که بین بنی امیه و علی و فرزندانش وجود داشت از سویی دیگر به این محبت دامن می زند و آن را استحکام می بخشد به طوری که این آتش مقدس تاکنون نیز خاموش نشده است. ضمن این که نباید از نظر دور داشت که ایرانیان در سایه مرزبندی های عقیدتی و نگاه درگیرانه ای که با خلفای اموی و عباسی داشته اند موفق شده اند در جهت حراست از داشته های فرهنگی و علمی خود نیز تلاش های مثمر ثمری داشته باشند.
گرایش بخش قابل توجهی از ساکنان عراق و یمن به اهل بیت خصوصاً علی (ع) بی ارتباط با حضور ایرانیان در این مناطق نبوده کما این که ایرانیان ساکن یمن اولین گروه غیرعربی بودند که به اسلام ایمان آوردند و سخن معروف پیامبر مبنی بر این که سلمان از اهل بیت است نیز ناظر به استقبال قلبی ایرانیان از اسلام بوده است. پس از پیامبر نیز کسانی نظیر میثم تمار که او نیز ایرانی است به بهای جان از حقانیت اهل بیت دفاع کردند. شاخص ترین دانشمندان و عرفای اسلامی نظیر حسن بصری نیز ایرانی هستند، این که پیامبر اکرم (ص) در جایی فرموده اند اگر دانش در ثریا باشد کسانی از ایرانیان به آن دست می یابند بیانگر شناخت ایشان از علاقه مندی ایرانیان به کسب دانش و نقش آنها در فهم و انتقال اسلام است.
تاریخ گواه صادقی است که ایرانیان اغلب از ابزارهای فرهنگی برای نفوذ فکری و تبلیغ دین بهره گرفته اند کما این که ساکنان اندونزی و مالزی اسلام خود را مدیون بازرگانان ایرانی هستند که از طریق تعاملات فرهنگی و به صورت تدریجی اسلام را برای آنها به ارمغان آوردند و یکی از دلایل رواج اعتدال در رفتار دینی بین مسلمانان شرق آسیا نیز همین است که آنها اسلام را در یک پروسه مبتنی بر تعامل فرهنگی پذیرفتند.
نقش ایرانیان در فروپاشی خلافت اموی و عباسی که رویکردی نژادپرستانه به حکومت داشتند، از نشانه های بارز تعارض ایرانیان با رویکردهای مغایر با آموزه های قرآنی است.
در همین رابطه می توان سهم برجسته ایرانیان در تحلیل و گسترش معارف اسلامی را نیز تلاشی در جهت شناسانیدن حقیقت اسلام به مسلمانان دانست و همین تلاش های فکری بود که اجازه نمی داد مشعل اعتراض به ستم هایی که به نام اسلام بر مسلمانان می رفت خاموش شود.
آشنایی ایرانیان با امور دیوانی فراخور یک امپراتوری بزرگ اسلامی خلفا را ناگزیر می ساخت که از آنها در بدنه حکومت استفاده کنند و همین امر به شکل گیری تمدن اسلامی با تأثیرگذاری فراوان کمک شایانی کرد.
البته ناگفته پیداست که انشعاب ها و ایجاد فرقه ها و نحله های فکری گوناگون که بخش عمده ی آن در ایران صورت گرفته صرفاً سر در یک آبشخور نداشته و با افراط و تفریط هایی همراه بوده و بعضاً با آموزه های اصیل اسلامی نیز همخوانی ندارد ولی هر چه بوده می توان از آن به عنوان واکنشی در برابر ستم خلفای اموی و عباسی یاد کرد. ستمی که هر زمان رخ بنماید نتایج اجتناب ناپذیری از این دست دارد.
پیامبر اکرم (ص) نیز در زمان حیات طیبه و پربار خود این موضوع را به اعراب گوشزد کرده بودند که ” الملک یبقی مع الکفر ولا یبقی مع الظلم ” یعنی مراقب باشید که ممکن است حکومت آمیخته به کفر دوام داشته باشد اما حکومت آمیخته به ظلم دوامی نخواهد داشت. یعنی ای قریش، ای بنی امیه و ای بنی عباس و ای بنی هاشم بدانید که هدف از بعثت من این نبوده که در حکومت صرفاً یک جابجایی صورت گیرد بلکه هدف اجرای عدالت است. اما متأسفانه آنها به کنه این سخن حکیمانه پی نبردند و تصور کردند که می توانند به نام اسلام هر کاری که دلشان خواست انجام دهند و نتیجه ی کار خود را نیز مشاهده کردند.
به هر تقدیر گاهی ورق زدن برگ های تاریخ برای این که به راز و رمز برخی رفتارها و اظهار محبت ها نسبت به علی (ع) و فرزندانش پی ببریم می تواند چراغ راه ما باشد تا در تأسی به سیره آنان که شایسته سالاری و اجتناب از تبعیض بوده به خود تردید راه ندهیم.ک/1
5054
17/04/1394
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 27]