واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: کجا همرنگ جماعت شوم
![©](http://img.tebyan.net/big/1390/02/714821412321312875561081311391754225318811.jpeg)
پیروی از شیوههای متعارف و مخالفت نكردن با رویه و روند معمول میان مردم و خود را متفاوت از دیگران نشان ندادن، در شرایط عادی توصیه شدهاست. امام علی علیهالسلام به مالك اشتر سفارش كردند كه سنن و هنجارهای رایج میان مردم مصر را رعایت كند: وَ لاَ تَنْقُضْ سُنَّةً صَالِحَةً عَمِلَ بِهَا صُدُورُ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ اجْتَمَعَتْ بِهَا الْأُلْفَةُ وَ صَلَحَتْ عَلَیهَا الرَّعِیةُ وَ لاَ تُحْدِثَنَّ سُنَّةً تَضُرُّ بِشَیءٍ مِنْ مَاضِی تِلْكَ السُّنَنِ فَیكُونَ الْأَجْرُ لِمَنْ سَنَّهَا وَ الْوِزْرُ عَلَیكَ بِمَا نَقَضْتَ مِنْهَا[1]و آیین پسندیدهای را كه بزرگان این امّت بدان رفتار نمودهاند، و مردم بدان به هم پیوستهاند، و با یكدیگر سازش كردهاند، بر هم مریز و آیینی قرار مده كه چیزی از سنتهای نیك گذشته را زیان رساند، كه پاداش آن برای كسی باشد كه آن سنت را نهاده است و گناه شكستن آن بر تو ماند.البته در صورتی كه یك سنّت متعارف یا روش معمول، مغایر با حكم خدا و حقایق متعالی باشد، یا مصلحت مهمتری در مخالفت آن وجود داشته باشد، انسان موظف است هم خودش خلاف آن عمل كند و هم دیگران را با قول و عمل خود آگاهی بخشد. در دیوان منسوب به امام علی علیهالسلام آمده است:اِذا كُنتَ فی بَلَدَةٍ غَریباً فَعاشِر بِآدابِها؛ [2]هرگاه در یك سرزمین غریب بودی، به آداب آنان عمل كن. البته در صورتی كه یك سنّت متعارف یا روش معمول، مغایر با حكم خدا و حقایق متعالی باشد، یا مصلحت مهمتری در مخالفت آن وجود داشته باشد، انسان موظف است هم خودش خلاف آن عمل كند و هم دیگران را با قول و عمل خود آگاهی بخشد. [3] «وَ كَذَ لِكَ مَآ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ فِی قَرْیةٍ مِّن نَّذِیرٍ إِلاَّ قَالَ مُتْرَفُوهَآ إِنَّا وَجَدْنَآ ءَابَآءَنَا عَلَی أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلَی ءَاثَـرِهِم مُّقْتَدُونَ * قَـلَ أَوَ لَوْ جِئْتُكُم بِأَهْدَی مِمَّا وَجَدتُّمْ عَلَیهِ ءَابَآءَكُمْ»؛ [4] و ما در هیچ جامعهای پیش از تو پیامبری نفرستادیم، مگر آنكه خوشگذرانان آن گفتند: ما پدران خود را بر آیینی و راهی یافتهایم و از پی آنها راه میسپاریم. گفت: هر چند هدایتكنندهتر از آنچه پدران خود را بر آن یافتهاید، برای شما بیاورم؟ در این آیه، خدای متعال پیروی كوركورانه از آیین پدران را كه اعتقاد به باطل و هلاكت ابدی است، محكوم كرده است.برای مثال، اگر در جامعهای نماز خواندن، حفظ پوشش شرعی یا تقید به احكام خدا، عقبماندگی و بیفرهنگی تلقی گردد، انسان نباید تنها به دلیل نظر دیگران دست از باورهای درست خود بردارد؛ بلكه باید با قدرت و استقامت در مسیر حق استوار بماند. امام علی علیهالسلام فرمودهاند: لاتَستَوحِشُوا فی طَریقِ الهُدی لِقلَّةِ أَهلِهِ؛ [5]به جهت كمبود یار، در راه حق احساس تنهایی و وحشت نكنید. نمونه دیگر، پارهای از سختگیریها و آداب سنگین در مسئله ازدواج است كه گرچه با حكم خدا مخالفتی ندارد، اما مقابله و جلوگیری از آن به تسهیل ازدواج جوانان و رفع زمینه گناه در اجتماع میانجامد و دارای مصلحت بیشتری است. بنابراین ضمن توجه به هنجارهای عرفی و سنن متداول، نباید به بهانه مراعات عرف، بر خرافات و بدعتها و خلافها صحه گذاشت. آموزش و تكامل عرف و توسعه فهم عرفی و ترویج سنن حسنه از مهمترین وظایف انسان مسلمان است كه از آن به «فرهنگسازی» تعبیر میشود. بیتردید، بزرگان و شخصیتهای تأثیرگذار در این زمینه وظیفه بیشتری دارند؛ زیرا بزرگی شخصیت آنها مانع از اتهامشان میشود.عرف جامعه و هنجار عمومی نه موضوع مستقلی برای مخالفت است و نه موضوع مستقلی برای تبعیت؛ یعنی نه مخالفت با عرف همیشه ارزش به شمار میرود و نه لازم است كه همیشه به دنبال آن حركت شودبه بیان دیگر، عرف جامعه و هنجار عمومی نه موضوع مستقلی برای مخالفت است و نه موضوع مستقلی برای تبعیت؛ یعنی نه مخالفت با عرف همیشه ارزش به شمار میرود و نه لازم است كه همیشه به دنبال آن حركت شود. اما شخصیت انسان نباید در نظر مردم، یك شخصیت ناهنجار، منفرد، لجباز، بیمنطق و همیشه متفاوت باشد. بنابراین، تا آنجا كه واجب یا مصلحت اهمی اقتضا نكند، شایسته است انسان از رویه متعارف و هنجار عمومی پیروی كند.اما اگر مصلحت مهمتری وجود دارد و شخص نیز شأن و اعتباری لازم برای تغییر عرف را دارد، باید دست به هنجارسازی زند و روش پسندیدهای را میان مردم باب كند.منابع:1- نهج البلاغة، نامه 53.[2]. بحار الانوار، ج 44، ص 267.[3]. ر. ك: جواهر الكلام، ج 13، ص 305.[4]. زخرف 43: آیه 23 و 24 و نیز مائده 5: آیه 104.[5]. نهج البلاغة، خطبه 199.تهيه و تنظيم: محمد حسين امين - گروه حوزه علميه تبيان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 376]