واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
آثار تاريخي و مذهبي کاشان کاشان: مجموعه ي باغ و کاخ فين يکي از مجموعه بناهاي غيرمذهبي کاشان در روستاي فين واقع شده است. اين مجموعه که در شش کيلومتري جنوب غربي شهرستان کاشان- يا به قول مورخان در شهر دارالمؤمنين- واقع شده، شامل بناهاي زيبايي در يک باغ مصفاست. از آنجا که اين مجموعه ي زيبا نزديک يکي از قديمترين سکونتگاههاي ايرانيان، يعني تپه معروف و باستاني سيلک- که تاريخ آن به هزاره پنجم ق.م مي رسد- واقع شده، مستلزم بررسي و تحقيقات بيشتري است. گرچه از احداث اوليه باغ و کاخ فين، اطلاعات جامعي در دست نيست، ولي به نظر مي رسد از صدر اسلام در محل مجموعه ي کنوني بناهايي وجود داشته که احداث آنها را به شاهان صفاري، آل بويه، سلجوقي و ايلخاني نسبت داده اند (نقشه ي 17-5).توسعه و گسترش باغ فين کاشان به دوره ي صفوي باز مي گردد. طبق متون تاريخي مؤسس سلسله صفوي، شاه اسماعيل، هنگام ورود به کاشان در باغ فين بارعام داد. بنابراين به نظر مي رسد که قبل از تأسيس سلسله صفوي بناهايي در مجموعه باغ فين وجود داشته که شاه اسماعيل به اين محل آمده است.مانند ديگر شهرهاي ايران، گسترش بناهاي مذهبي و غيرمذهبي در کاشان به حدود سال 1000 هجري، دوره ي سلطنت شاه عباس برمي گردد.به دستور شاه عباس نزديک قريه فين- که در سال 982 هجري بر اثر زلزله ويران شده بود - باغ و بناهايي وابسته به آن، زير نظر والي کاشان ساخته شد. ساختمان جديد در مظهر چشمه ي سلمانيه به طول و عرض 144 ضربدر 157 متر بنا گرديد و بتدريج بناهاي ديگري به آن اضافه شد. طبق نوشته ي حسن نراقي «به سال 1004 هجري شاه عباس مدتي در عمارت نوبنياد باغ فين اقامت کرد و هيأتهاي سياسي کشورهاي بيگانه را به حضور پذيرفت».بناسازي در باغ فين در دوره ديگر شاهان صفوي نيز ادامه يافت؛ در زمان شاه صفي بناي دو طبقه اي با چوب و آهن بر فراز بام شترگلوي شاه عباس به نام کلاه فرنگي ساخته شد. لازم به يادآوري است که در همين زمان کاخ صفي آباد بهشهر نيز به شيوه ي باغ فين، در مازندران، احداث گرديد. شاه صفي با ملاحظه ي آب فراوان در باغ فين حوض خانه را به اين مجموعه اضافه کرد. در حال حاضر مجموعه ي باغ شامل اين قسمتهاست: سردر ورودي، ساختمان دو طبقه وسط باغ، سرپوشيده فتحعليشاهي، بناي کريمخاني، حمامهايي از عهد صفوي و قاجاريه، بناي معروف به شترگلو شاه عباس، ساختمان نظام الدوله، که در سال 1345 ش تبديل به موزه شد، و همچنين بقاياي کاروانسراهايي از دوره ي صفوي که در محوطه اي محصور و پوشيده از درختان سرو و کاج قرار دارد. همان طور که قبلاً گفته شد، مهمترين بناي باغ فين در عهد صفوي صفه ي شاه عباسي است که ايوان و شاه نشينهايي در طرفين دارد. زيرا اين ساختمان چشمه ي آبي معروف به چشمه سليماني در جريان است که به استخر بزرگي که هميشه مملو از آب است منتهي مي گردد. از ديگر قسمتهاي باغ، صفه ي معروف به صفه ي سليماني است که در حدود 1100 هجري به مجموعه اضافه شده است. اين بنا براي استراحت کاروانيان و کساني که مدتي را در باغ مي گذراندند ساخته شده است. در حال حاضر قسمت اعظم بناهاي سليماني، بجز حوض خانه از بين رفته است. بناي باغ فين کاشان در عهد افشاريه، زنديه و قاجاريه هم مورد استفاده بوده و در اين دوره ها بناهاي متعددي به اين مجموعه اضافه شده است. باغ فين کاشان شاهد يکي از فجايع دوره قاجاريه نيز بوده است. مي دانيم که صدراعظم با لياقت ايران، اميرکبير، پس از عزل به کاشان تبعيد و به دستور ناصرالدين شاه در يکي از حمامهاي اين باغ (حمام قاجاريه) به قتل رسيد. باغ فين کاشان بر اثر عوامل طبيعي مانند زلزله و جنگهاي داخلي آسيب فراوان ديده است.شرح مختصر مجموعه فين را با شعري از اديب بيضايي به پايان مي بريم:تاريخ همي گويد ايوان نخستين را در چشمه فين گشتاسب افراشته تا کيوان کاشان: مجموعه بناهاي مذهبي مشهد اردهال شهر باستاني و تاريخي کاشان با سابقه اي ديرينه در دوره ي اسلامي نيز از اهميت خاصي برخوردار بوده است. طبق متون تاريخي بسياري از نوادگان ائمه اطهار به شهرهايي چون قم، مشهد و کاشان مهاجرت کردند و به همين دليل در طول زمان مجموعه بناهايي در اين شهرها پديد آمده که از يک آرامگاه ساده به مجموعه بناهاي مذهبي باشکوهي تبديل شده است. يکي از اين مجموعه ها که در چهل و دو کيلومتري غرب کاشان واقع شده، به مجموعه ي مشهد اردهال معروف شده است. براساس عقايد مذهبي محل مزبور مدفن يکي از فرزندان امام پنجم شيعيان است. تحقيقات باستانشناسي نشان مي دهد که ساختمان اوليه اين مجموعه در قرن پنجم آغاز شده و در دوره ي ايلخاني، تيموري، صفوي و قاجار توسعه و گسترش يافته است. مهمترين بناهاي مجموعه عبارتند از: ورودي و سردر، بقعه و بارگاه، صحن يا ميانسرا، گنبد، مناره، آب انبار، بازارچه، حمام و کاروانسرا. مجموعه مشهد اردهال داراي يک محور اصلي در کل معماري است و ميانسراهاي آن دو محور اصلي و عمود بر هم دارند؛ همچنين داراي يک ورودي اصلي و دو ورودي فرعي است که ورودي اصلي از طرف بازار و دو ورودي ديگر در ضلع شرقي و غربي قرار دارند.به نظر مي رسد در عهد سلجوقي، مجموعه با احداث بقعه آغاز شده و شالوده ي ساختمان رواقها، ايوان، ميانسرا و آب انبار بتدريج ريخته شده است. مجموعه ي مزبور در عهد ايلخاني و تيموري چندان توسعه نيافت ولي در عهد صفوي ساختمانهايي به آن اضافه شد و از همين زمان تزيينات مختلف، مانند کاشيکاري گنبد و مناره ها انجام شد و حمام و کاروانسرايي نيز به آن اضافه گرديد. در عهد قاجاريه مجموعه ي مشهد اردهال با ايجاد ساختمانهايي نظير صحن، گلدسته ها و ايوانها توسعه يافت و بخشي از ساختمان باکاشي تزيين شد. مجموعه مشهد اردهال داراي تزيينات مختلفي چون آجرکاري، گچبري، کاشيکاري، سنگکاري، منبتکاري، کنده کاري و کتيبه هاي متعدد است که در تمام مجموعه به چشم مي خورد. طبق بررسيهاي اخير حدود20 کتيبه باگچ، سنگ و چوب در قسمتهاي مختلفي چون ضريح، سردر ورودي، صحن و گنبدها وجود دارد که هر يک از نظر هنري و تاريخي ارزش ويژه اي دارد. ذکر اين نکته ضروري است که در مهرماه هر سال مراسمي معروف به «قالي شويان» در اين مجموعه برگزار مي شود. همچنين مجموعه داراي موقوفات زيادي در کاشان و نواحي اطراف است. منبع: کتاب تاريخ هنر معماري ايران در دوره ي اسلامي/س
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 314]