واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: در لانهی دیگران منه گاممروری بر برجسته ترین آموزه های اجتماعی شعر پروین بخش اول ، بخش دوم :4ـ عدم تجاوز به حقوق دیگران:
در لانهی دیگران منه گام/ خاشاك ببر، بساز لانهبی رنج، كسی نیافت آرام/بی سعی، نخورد مرغ دانهزشت است ز خلق خواستن وام/تا هست ذخیرهای به خانه(ص 396) 5ـ كمك به دیگران و نوع دوستی:دل ویرانه عمارت كردن/خوشتر از كاخ برافراختن است(ص 404) و همچنین:شاید كه سمند مهر راندی/نانی به گرسنهای رساندیآفت زدهی حوادثی را/از ورطهی عجز وارهاندیاز دامن غرقهای گرفتی/تا دامن ساحلش رساندی(ص 408) 6ـ توجه به امنیت جامعه:بزرگمهر به نوشیروان نوشت كه خلق /ز شاه، خواهش امنیت و رفاه كنند(ص 387) یا: از دست مده به فكرت خام/ امنیت ملك آشیانه(ص 396) 7ـ قناعت، همراه سعی و كسب روزی حلال: به صحرا سرود اینچنین خار كن/ كه از كندن خار، كس خوار نیست جوانی و تدبیرو نیروت هست/به دست تو اینكارها كار نیست...مپیچ از ره راست، بر راه كج/چو در هست، حاجت به دیوار نیستگهی كم به دست اوفتد، گه فزون/بساز ار درم هست و دینار نیست(ص 1-260)
از زیباترین اشعار پروین كه ابیاتی از آن به شكل ضرب المثل درآمده و فراگیر شده است و سعی و عمل را بسیار می ستاید؛ صحبت و مناظرهی "مور و سلیمان" است:به راهی در، سلیمان دید موری/ كه با پای ملخ میكرد زوریبه زحمت خویش را هر سو كشیدی/وزان بار گران، هر دم خمیدی...به تندی گفت: كای مسكین نادان/چرایی فارغ از ملك سلیمان؟بیا زین ره، به قصر پادشاهی/بخور در سفرهی ما هرچه خواهیرهست اینجا و مردم رهگذارند/مبادا بر سرت پایی گذارندبگفت: از سور، كمتر گوی با مور/كه موران را قناعت خوشتر از سورمرا امید راحت هاست زین گنج/من این پای ملخ ندهم به صد گنج...(ص 4-263) پروین در ادامهی این شعر، آنچنان هنرمندانه، ایدهها و آموزههای اخلاقی و اجتماعیاش را ارایه میكند كه عمل كردن به همین پندهای ساده و كوتاه میتواند، پایانی بر بزهكاری در هر جامعهای باشد:مرو راهی كه پایت را ببندند/ مكن كاری كه هشیاران بخندندگه تدبیر، عاقل باش و بینا/ره امروز را مسپار فرداحساب خود نه كم گیر و نه افزون/منه پای از گلیم خویش بیروناگر زین شهد، كوته داری انگشت/نكوبد هیچ دستی بر سرت مشتچه در كار و چه در كار آزمودن/نباید جز به خود محتاج بودن(ص 265) از این نمونهها در دیوان به وفور قابل مشاهده است:بی رنج نوك و پا نتوان چینه جست و خورد/گر آب و دانهای است به خونابه خوردن است(ص 37) با كمی تأمل میبینیم كه این بیت، جوابی برای راحت طلبیهای جهان و جامعهی معاصر است. در ادامه نیز بیتی از زیاده طلبیهای جهان معاصر میآورد:با طعمهای ز جوی جری اكتفا كنید/آسیب آدمی است هرآنجا كه ارزن است(ص 371) 8ـ توجه به تربیت فرزندان به وسیله ی والدین: در پایان این صفحات مختصر، با اشارهای كوتاه به جایگاه پند و اندرز و تربیت والدین با شكلهای نمادین در اشعار پروین، این مقاله را به پایان میبریم. اگر چه نمونهها و شواهد در تمام مقولههای یافته شده بیش از مختصر مجال این چند سطر است:
موشكی را به مهر ،مادر گفت/ كه بسی گیر و دار در ره ماستسوی انبار، چشم بسته مرو/كه نهان،فتنهها به پیش و قفاستتله و دام و بند بسیار است/دهر بی باك و چرخ بی پرواست(ص 320) یا مرغی كه در پاسخ فرزند فزون طلبش از روی راهنمایی میگوید: خندید مرغ زیرك و گفتش تو كودكی/ كودك نگفت: جز سخن كودكانهایآگاه و آزموده توانی شد آن زمان/كآگه شوی ز فتنهی دامی و دانهایزین آشیان ایمن خود، یادها كنی/چون سازد از تن تو حوادث نشانهای ...(ص 323) یا نصیحت ماكیان به جوجههای خود دربارهی طلب درست روزی:با مرغكان خویش چنین گفت ماكیان/ كای كودكان خرد، گه كار كردن استروزی طلب كنید، كه هر مرغ خرد را/اول وظیفه رسم و ره دانه چیدن است(ص 37) در اینجا یكی از زیباترین جلوههای پند پدر به فرزند، در داستان "مرد برزگر" رخ نمایی میكند: برزگری پند به فرزند داد/ كای پسر، این پیشه پس از من تراستمدت ما جمله به محنت گذشت/نوبت خون خوردن و رنج شماستدانه چو طفلی است در آغوش خاك/روز و شب این طفل به نشو و نماستهرچه كنی كشت همان بدروی/كار بد و نیك چو كوه و صداستراستی آموز، بسی بو فروش/هست در این كوی كه گندم نماستنان خود از بازوی مردم مخواه/گر كه تو را بازوی زور آزماست...(ص 80-279) همچنین نمونهی پایانی كه به آموزندهترین شیوه از زبان شاعر بیان شده است:خلید خار درشتی به پای طفلی خرد/ به هم برآمد و از پویه بازماند و گریستبگفت مادرش: این رنج اولین قدم است/ز خار حادثه، تیه وجود خالی نیستهنوز نیك و بد زندگی به دفتر عمر/نخواندهای و به چشم تو راه و چاه یكی استندیده زحمت رفتار، ره نیاموزی/خطا نكرده، صواب و خطا چه دانی چیستهزار كوه گرت سدره شوند، برو/هَزار ره گرت از پا در افكنند بایست(ص 243) محمد مرادی (دانشجوی كارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز)تهیه و تنظیم برای تبیان : زهره سمیعی - بخش ادبیات تبیان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1600]