محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830793316
جامعه شناسی سیاسی ایران(5)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
جامعه شناسی سیاسی ایران(5) نويسنده:علی رضا ازغندیمنبع:سایت دانش سیاسی اسلام جامعه شناسی سیاسی ایران به دو دوره جامعه شناسی سیاسی سنتی/ غیر دانشگاهی؛ و جامعه شناسی سیاسی دانشگاهی تقسیم می‌گردد. جامعه شناسی سیاسی دانشگاهی ایران، خود دارای رویكردهای توصیفی و نظری است ( كه رویكرد نظری خود به رویكرد نظری اثبات گرایی و رویكرد نظری ماركسیستی تقسیم میشود(.این الگو برای تبیین دولت رضا شاه پهلوی به كاررفته است. دلیل این كه دولت رضاشاه ، دولت مدرن مطلقه خوانده می¬شوداین است كه هواداران این نظر معتقد هستند كه رضا شاه با متمركز كردن منابع و ابزارهای قدرت، ایجاد وحدت ملی، تاسیس ارتش مدرن، تضعیف مراكز پراكنده قدرت، اسكان اجباری عشایر، ایجاد دستگاه دیوانسالاری جدید، تمركز منابع اداری، اولین كسی است كه مبانی دولت مطلقه مدرن را ایجاد كرد. دولت مطلقه در نزد هواداران ایرانی این الگو، اولین شكل دولت مدرن د رفرایند نوسازی دموكراتیك در ایران است كه براساس اصلاحات نظامی، صنعتی در زمان رضاشاه شكل گرفت و درعصرسلطنت محمدرضاشاه با تلاش¬های مستمری كه برای از میان برداشتن وضعیت پراكندگی منابع قدرت سیاسی و ایجاد كنترل متمركزبرآن¬ها انجام شد، تجدید ساخت گردید. معتقدان این دیدگاه، می¬گویند مشروطیت با توجه به دستاوردهایی كه در طرح اندیشه¬ها و آزادیخواهی ودرجهت ایجاد موانع دولت مدرن مطرح كرد، به مثابه مهمترین عامل تاریخی، سیاسی-اجتماعی معاصر ایران تلقی می¬شود؛ اما درعمل بدلایل مختلف اهداف ازادی¬خواهی، حاكمیت قانون، مشاركت سیاسی، تفكیك قوا را تحقق نبخشید. از این رو دولت نوسازی پهلوی را دست كم می¬توان مجری برخی از اهداف اقتصادی و اجتماعی آن دانست. رضاشاه جامعه بسیارعقب مانده¬ به ارث مانده قاجاررا در ساختارطبقاتی، قشربندی اجتماعی، امور صنعتی-اداری به صورت بنیادی متحول كرد و جامعه را ازمرحله تولید ارباب رعیتی به مرحله¬ای ازشرایط بورژوازی سوق داد و شرایط عینی و فكری لازم برای بروزدولت نیرومند را به وجود آورد و بدین ترتیب ظهور نوعی دولت مطلقه مقدمه پیدایش دولت جدید در قالب دولت متمركز عصر پهلوی اول ظاهر شد. ●نقد الگوی دولت مطلقه ۱. هواداران دولت مطلقه رضاشاه، به رغم اشاره به تفاوت ساخت دولت مطلقه در غرب و ایران در نوشته-های خود، وجه تمایز اصلی جامعه ایران و اروپا ( یعنی میزان استقلال دولت از طبقات و اقشار فعال جامعه ) را نادیده می¬گیرند. مهمتر این كه به دلیل استقلال دولت از طبقات درشكل ایرانی دولت مطلقه، شیوه اعمال قدرت را نیز استبدادی تلقی می¬كنند. شیوه¬ای از گونه¬های مختلف اعمال قدرت كه درشرایط فئودال اروپا مشاهده نمی¬شود. در كشورهای اروپایی عنصر فئودالیته به مثابه مدل مناسب دولت مطلقه و قدرت سیاسی، در تطور تاریخی دردستگاه اداری- سیاسی قدرتمند تجلی یافت و نقش شخصیت درروند تصمیم گیری و اجرایی و تنها تامین كننده منافع و مصلحت عمومی اعتبار خود رااز دست داد؛ در حالی كه در ایران زمان رضاشاه تمركز قدرت در شخص شاه مانع اصلی نهادینگی دولت در تمامی حوزه¬های برنامه¬ریزی اجتماعی، سیاسی بود. اصولا صورت بندی اجتماعی فئودالیته در اروپا بر خلاف شیوه تولید حاكم برجامعه ایران ماقبل سرمایه¬داری ، متضمن عنصر نیرومندی از آزادی و مصونیت نیروهای اجتماعی بود كه در ایران سلطنت پهلوی هرگز وجود نداشت. درواقع آن كه قدرت در غرب را به نظام قانونی تبدیل كرد، عملكرد طبقات اجتماعی بود ، به علاوه، استقلال طبقات از دولت در اروپا اساس قانونی داشت در حالی كه درایران حكومت ورای قانون بود و می¬توانست براحتی قدرت ، ثروت و موقعیت یابد و جان افراد را بدون هیچ پاسخ گویی بگیرد. ۲. سرشت دولت مطلقه، در غرب و رضاشاه درایران از بابت كارویژه ملت سازی و دولت سازی اساسا تفاوت دارد. بدون تردید تفاوت در ماهیت و كاركرد دولت مطلقه در غرب و ایران پیش از هر چیز به گذشته اجتماعی آن¬ها بازمی¬گردد. شكل گیری خودآگاهی ملی ناشی ازاندیشه عقل گرایی تمدن غرب و نقش فرهنگ سازی دین مسیحیت ازنكات مهم تفاوت دو مدل دولت مطلقه غرب و ایرانی است. فرایند ملت سازی و یكپارچگی دولت غرب از مراحل اولیه عصر فئودالیته و از ویژگی¬های مسیحیت با تاكید بر جدایی حوزه دین و سیاست و نفی جهان شمولیت واحدهای سیاسی تاثیر می¬پذیرد؛ در حالی كه نقش اسلام در تطور تاریخی از سه منظر در جهت مخالف است: اول آن كه ) در جامعه ایران در تمامی شرایط تاریخی بخش سیاست و طبقه حاكم از نهاد دین تبعیت كرده، و مشروعیت خود را از حمایت همه جانبه روحانیت می¬داند. دوم آن كه) ایران در طول تاریخ سیاسی خود همواره شاهد تلاش دونظام فرهنگی تجدد ستیز و ایدئولوزیك نوستالوژیك گونه ملی گرایی، و ایدئولوژی اسلامی بود؛ كه به تنهایی یا درهمراهی باهم درشكل گیری نظام سیاسی نقش داشتند. سوم آن كه) شرع مبین برغم نقش داشتن در بقای نظام سیاسی، هیچ¬گاه حاضر به پذیرش سرزمین واحد درقالب ایده ملت محوری نبوده است. ۳. به لحاظ تاریخی باید اشاره شود كه در اروپا بعد از دولت مطلقه شاهد شكل گیری مناسبات سرمایه¬داری، استقرار دولت¬های دموكراتیك و انقلابات بورژوازی هستیم؛ در حالی كه در صورت پذیرش دولت پادشاهی رضاشاه و محمد رضاشاه به عنوان دولت مطلقه، دولت پس ازآن انقلابی اسلامی با نظام ولایت مطلقه فقیه و با سازوكارهای ویژه سنتی خود است. درنهایت این كه در مقایسه دولت مطلقه ژان بدن و توماس هابز، با دولت-های مطلقه جهان سوم مانند ایران زمان رضاشاه، تاكید نوع اخیر از دولت¬های مطلقه بر حكمران واقعی است؛ حكمران واقعی از نظر آن¬ها كسی است كه تمام قدرت و سلطه خود را در راه عدالت وتامین منافع عمومی به كار می¬برد، در حالی كه درنوشته¬های هواداران ایرانی دولت مطلقه این امردرباره رضاشاه صادق نیست. علاوه بر این كه در شكل دولت مطلقه اروپایی عنصربیرونی( نظام بین الملل) هیچ گاه درشكل گیری دخالت نداشته است و اهداف نفوذی و تكاثر طلبی كنش گران عرصه جهانی نقش ندارند، درحالی كه نوشته¬ای رانمی-توان یافت كه دراستقرار سلسله پهلوی و كارویژه¬های اصلاح طلبانه آن نقش اصلی بازیگران بین المللی را نادیده بگیرد. ۴. ایراد اساسی بر این نظریه ، فقدان مطالعه منسجم آسیب شناختی با بهره گیری از جامعه شناسی تاریخی درباره علل پیدایش دولت مدرن رضاشاه و محمد رضاشاه است. پژوهشگرانی كه درچارچوب این نظریه به تجزیه وتحلیل تحولات اجتماعی سیاسی پرداخته‌اند ، و با بهره گیری از جامعه شناسی كلاسیك دولت رضا شاه را اولین دولت مدرن ایران تلقی كرده‌اند، پاسخ گویی بسیاری از پرسش‌های تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران بازمانده‌اند؛ یا این كه ازكنار برخی از خصوصیات منحصر به فرد جامعه ایران به دلایل مختلف، بسادگی گذشته و آن‌ها را نادیده می‌گیرند. ت) الگوی دولت تحصیل دار Rant به مثابه اقتصادی، درآمدی است كه بدون زحمت و تلاش یدی بدست می¬آید؛ درآمدهای غیر تولیدی، منابع خدا دادی و زیرزمینی با درآمدهای ناشی از تولید و صادرات و واردات تمایز دارند. اقتصاد دانان رانت را به درآمدهایی اطلاق می¬كنند كه دولت از منابع خارجی ( مانند فروش منابع زیرزمینی و دریافت كمك از بیگانگان ) بدست می¬آورند. این درآمدها هیچ ربطی با درآمدهای تولید اقتصاد داخلی ندارد. نمونه بارز این نوع درآمدها ناشی از فروش نفت، آهن، آلومینیوم، مس و ... است. در شمال افریقا و خاور میانه رانت محدود به درآمدهای نفت و گاز است. توجه به رانت با مطالعه تاریخ اقتصاد بین الملل و تیپ دولت‌ها از نظر اقتصادی، به وسیله اقتصاددانان اروپایی مانند آدام اسمیت، ریكاردو، ماركس آغاز شد. اما پس از جنگ جهانی دوم برخی از دانشمندان علوم اجتماعی – فیلیپ، داوید پیرس، هوك تیز، كاظم وبلاوی، جیاكو مولوسیانی - در قالب رهیافت اقتصادی برای بررسی چگونگی ایجاد و ماهیت دولت‌های تك محصول خاورمیانه، مركز بحث‌های خود را بر" رانت " متمركز كردند. از نظر این دانشمندان دولت‌های رانتی ویژگی‌های زیر را دارند: ۱.هر دولتی كه ۴۲% یا بیشتر ازكل درآمد خود را از رانت خارجی حاصل از صدور یك یا چند ماده خام به دست آورد رانتیر است. ۲.دولت رانتیر نه تنها انحصار دریافت رانت را دارد بلكه هزینه كردن رانت‌ها را نیز در اختیار خود دارد و از این رو یك موسسه توزیع درآمدهای حاصل از مواهب الهی است. ۳.هواداران این نظریه با اختلافات كم دربررسی ماهیت دولت‌های نفتی خاورمیانه می‌گویند كه پویش‌های مربوط به دولت‌ها مالیات گیرنده و دولت‌های نفتی كاملا متفاوت است. نخست دیوانسالاری دولت‌های اخیر غیر عقلانی است و فلسفه وجودی آن اصل عدم دریافت مالیات در برابر عدم وجود نمایندگی است. رابطه معناداری میان تحصیل داربودن دولت و ماهیت غیردموكراتیك آن وجود دارد. به عبارت دیگر بی‌نیازی اقتصادی و درآمدی دولت از جامعه، علت سرشت غیردموكراتیك رژیم¬های رانتیر است؛ از این رو دولت‌های رانتیر تنها در شرایطی قادر به پاسخ گویی به نیازهای سیاسی مردم ، و تحقق بخشیدن به حقوق مدنی هستند كه مردم سالاری و تامین آزادی¬ها مشكل مهمی برای اجرای سیاست رانت گونه آن¬ها ایجاد نكند. از سوی دیگر، یك دولت تحصیل دار به دلیل داشتن قدرت انحصاری وكنترلی، توجهی به منافع جامعه نكرده، و در عین حال به وسیله رانت¬هایی كه در اختیار دارد در صدد جلب حمایت نخبگان و گروه¬های رقیب برای حفظ قدرت انحصاری خود است. این سازوكار توانایی¬های دولت به خصوص كارویژه استخراجی و بازتوزیع آن را بشدت تضعیف كرده و در نتیجه دولت را در برابر تغییرات درآمدهای رانتی خود كه عمدتا در خارج از اراده آن قرار دارد بشدت آسیب پذیر می¬سازد. به صورت دیگر می¬توان گفت بر عكس اقتصاد تولیدی كه ثروت نتیجه كارو كوشش است، ثروت ناشی از تصادف، شانس، روابط فامیلی، و نزدیكی به منابع قدرت است. از این رو كاملا طبیعی است كه در شرایط وجود امكانات كسب درآمد از طریق رانت، استعدادهای جامعه به جای نوآوری و فعالیت مولد و خلاقیت، به سوی دلالی و كسب درآمد آسان جلب می¬شود. ●دولت رانتیر در دولت پهلوی و جمهوری اسلامی برای فهم و توضیح ماهیت و سیاست، حكومت و دولت، به ویژه در شصت سال اخیرایران الگوی دولت رانتی به وسیله برخی از نویسندگان به كار گرفته می¬شود. حسین مهدوی اولین كسی است كه با ارایه آمار و ارقام نظریه دولت تحصیل دار را برای تبیین دولت مدرن سالهای سلطنت پهلوی دوم به كار برد. به نوشته او دولت محمد رضا شاه، به خصوص در دو دهه چهل و پنجاه با دولت¬¬های پیش از خود تفاوت¬های زیادی داشت، ضمن این كه بسیاری از این اختلافات عمدتا متكی به درآمدهای نفتی است. در حالی كه دولت¬های پیش از محمد رضا شاه در تامین هزینه¬ها به جامعه نیز شدیدا نیازمند بودند اما دولت محمد رضا شاه با ترقی بی¬سابقه درآمد نفت در دهه ۱۳۵۰ ( در سال ۱۳۵۱ در آمد نفت ایران از دو میلیارد دلار به بیست میلیارد دلار افزایش یافت. این افزایش موجب شد كه برنامه عمرانی هویدا سه بار تغییر كند) به صورتی تمام عیار به دولتی تحصیل دار تبدیل شد. افزایش درآمدهای نفتی درآمدهای مالیاتی ملی را كاهش داده و موجب گسترش دیوانسالاری و استقرار بسیار زیاد دولت در جامعه گشت . این امر به نوبه خود میزان مقبولیت و مشروعیت دولت وشخص شاه را كاهش داد. افسانه نجم آبادی رانتیر شدن دولت محمد رضا شاه را به ماهیت غیر دموكراتیك آن ارتباط می¬دهد و می¬گوید دولت تحصیل دار پهلوی نه تنها به دنبال تقویت استقلال خود از جامعه بود بلكه با تغییر مصرف و الگوی فرهنگی و آموزشی، سعی در سیاست زدایی اجتماعی به صورت وسیع كرد. نتیجه چنین فرایندی كاهش شدید مشروعیت و بحران در فرهنگ سیاسی كشور و بلكه شرایط را به لحاظ نهادی و ساختاری ، آماده ایجاد استبداد كرد. اسكاچپول در پی توضیح عدم تبعیت انقلاب اسلامی از نظریه¬های پیشین او درباب اتقلاب¬های روسیه و فرانسه و چین برآمده و ضمن بررسی ماهیت مذهب شیعه و تحصیل دار بودن دولت ایران ، در صدد پاسخگویی به این پرسش است كه چرا انقلاب اسلامی با تمام انقلاب¬های دیگر متفاوت است و چرا تااین حد سریع و همه جانبه انجام گرفت. او توضیح می¬دهد درآمدهای دولت تحصیل دار پهلوی به ادغام اقتصاد ایران درنظام اقتصاد سرمایه داری جهانی كمك كرد و شدیدا با آن پیوند خورد. این پیوند موجب شد تا درآمدهای ناشی از منابع زیر زمینی به ویژه در سالهای آخر سلطنت محمد رضا شاه ، نه در جهت كارگربری وسرمایه گزاری¬های اقتصادی مولد، بلكه در بخش سرمایه بر و خرید سخاوتمندانه تجهیزات نظامی و تامین نیازهای مصرفی جامعه به كار رود. امیرمحمد حاجی یوسفی در جمع بندی و نقد نظریات مختلف كه درباب تبدیل دولت ارایه شده، با ارایه یك چارچوب مفهومی جدید برای فهم ماهیت دولت محمد رضا شاه و دلایل عدم توسعه اقتصادی ایران ، به رانتیر بودن دولت ایران تاكید دارد. به عبارت دیگر او تحصیل دار بودن دولت محمد رضا شاه را به عنوان واقعیت پذیرفته و با تاكید بر عوامل درونی جامعه استدلال می¬كند كه مفهوم سازی دولت ایران به عنوان دولت تحصیل دار می¬تواند درفهم منابع اقتصادی استقرار دولت محمد رضا شاه و مداخله گسترده آن در اقتصاد یاری رساند اما كافی نیست زیرا دولت علاوه بر تحصیل دار بودن شاه، قدرت تصمیم گیری را در انحصار خود داشت. قدرت شخصی و اقتداری شاه و وابستگی او به امریكا دولت او را علاوه بر دولت رانتیر، دولتی تحت الحمایه نیز كرده است. به عقیده او سه ویژگی رانتیر بودن، تحت الحمایه بودن و مستبد بودن دولت محمد رضا شاه باعث شد كه دولت از مردم فاصله بگیرد و فرایند سیاست ساز توسعه اقتصادی عواقب منفی و ضد توسعه داشت، ضمن این كه حاج یوسفی دولت جمهوری اسلامی را نیز به رغم شناسایی تفاوت¬های مختلف با دولت پهلوی دوم ، دولت تحصیل دار می‌داند.خبرگزاری فارسمعرفي سايت مرتبط با اين مقاله تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 674]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها