واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: استفاده از وسایل تأثیرگذار بر ذهن انسان، برای سودمند یافتن کالاهای تولیدشده و در نتیجه اقدام به خرید و مصرف آن، تأثیری بسیار ویرانگر بر تعادل روانی مردم جوامع مختلف گذاشته و از خودبیگانگی و روانپریشیهای گوناگونی را در لایههای بسیار گستردهای از مردم پدید میآورد. این الگوی مصرف اسرافکارانه، ریشه در آز و طمع برخی جوامع انسانی دارد و علاوهبر آلودگیهای زیستمحیطی، در تأمین زندگی بخش زیادی از بشریّت، ایجاد مشکل کرده است. مصرف گرایی جامعهای که فرهنگ مصرف بر افراد و خانواده های آن حاکم گردد، همان جامعه مصرفی خواهد شد؛ که در آن، بنا به نظر اندیشمندان، «مصرف مبتنی بر خواست، مطرح میشود؛ نه صرفاً مبتنی بر نیاز؛ یعنی مصرف با میل آمیخته میشود و سلیقه و میل افراد در جامعه، بر نوع آن تأثیر میگذارد ویژگی خانهها در جامعه مصرفی مصرف گرایی پیش از این خانه بیشتر محلی برای تولید كالا، فعالیت اقتصادی و محل كار مردان و زنان بود. اما در دوره سرمایهداری، خانه به جایگاه اصلی زنان و محلی برای مصرف كالاها و خدمات، استراحت مردان، تخلیه تنشهای شغلی و بازپروری نیروی كار آنها، و ابراز آزادانه خود تبدیل شده و نتیجه این تغییرات برای زنان كه میزان اشتغال آنها نیز افزایش یافته، فشار كاری مضاعف بوده است. در اوایل قرن بیستم، خانه محلی برای تأمین امنیت عاطفی، آسایش روانی، تعامل اجتماعی اعضا، اجتماعی شدن كودكان و استراحتگاه افراد خانواده محسوب میشد، هرچند در این میان، زنان امكان و فرصت كمتری برای استراحت و فراغت به دست میآوردند. اما از اواخر قرن بیستم، خانه بیشتر محلی برای رفاه، كار نكردن، اقامت و استراحت شد و زیبایی و كارایی وسایل خانگی در آن اهمیت بیشتری پیدا كرد. دگرگونی نگاه به خانه در طراحی خانه (پردهها، مبلمان و هنرهای تزئینی) و دكوراسیون (گنجاندن همه اشیای زیبا و كارامد در خانه) خود را نمایان میسازد. همچنین ورود وسایل خانگی جدید و كالاها و ماركهای مد روز در كنار تبلیغات و آگهیها، خانههای جدیدی ایجاد كرد . هرچه سطح تحصیلات و سرمایه مادی و فرهنگی زنان بالاتر میرود تأمل، بازنگری و مقاومت آنها در مورد رویهها و الگوهای فكری و رفتاری زندگی روزمره نیز بیشتر میشود. مصرف یكی از این عرصههای مقاومت است. نقش زنان در جامعه مصرفی نقشی كه زنان جامعه ما در مدیریت مصرف خانه و در اجتماعی كردن كودكان دارند اهمیت آنها را در رواج دادن خرید و مصرف بهینه دوچندان میكند. در جامعه مصرفی، زنان هم وسیله تبلیغ هستند و هم هدف آن. آنها موجوداتی وابسته و مصرفی نمایانده میشوند كه كاری جز خرج كردن پول مردان ندارند، آن هم برای مصارف غیرضروری و تجملی، از پوشاك و زینت گرفته تا وسایل خانه. گرچه در برخی موارد نارضایتی از انجام كارهای تكراری و روزمره و محدودیت دانش و بینش زنان خانهدار آنها را به تبعیت از مدها و خریدهای غیرضروری سوق میدهد و تصور میكنند كه بدین وسیله از روزمرگی و كسالت زندگی كاسته میشود و به هویت ارزشمندی دست مییابند، نه سعادت و رضایتمندی برایشان حاصل میشود و نه وسوسههای خرید در آنها پایان میگیرد. تبلیغات تجاری هم بر این مسئله دامن میزنند و از این نارضایتی و خلأ سوءاستفاده میكنند. واقعیت آن است كه پیام رسانههای جمعی و به ویژه تلویزیون ما در بسیاری از موارد با نگرش فرهنگی و دینی مغایر است. با این حال، همه زنان مصرفكنندگان و پیامگیران منفعلی نیستند و تصاویر تبلیغات را كه در آن تصویری محدود و كلیشهای از زن مصرفكننده ارائه میدهد نمیپذیرند و به نقش خود در ساماندهی و الگوی مصرف خانواده واقف هستند. در نتیجه، بسیاری از آنها در مقابل الگوی سرمایه دارانه مصرف مقاومت كرده و قدرت خود را در زمینه شكل دهی به الگوی مصرف و ارزشها و رفتارهای مصرفی اعضای خانه نمایان ساختهاند. تجربیات شخصی، مطالعات و تدریسهای دانشگاهی، و تحقیق وسیع در زمینه زنان و بازتعریف هویت اجتماعی نشان میدهد كه هرچه سطح تحصیلات و سرمایه مادی و فرهنگی زنان بالاتر میرود تأمل، بازنگری و مقاومت آنها در مورد رویهها و الگوهای فكری و رفتاری زندگی روزمره نیز بیشتر میشود. مصرف یكی از این عرصههای مقاومت است. انسان تجمّلگرا و مصرفی، در جریان تغییر مد و تکاپو برای تغییر دادن وسایل زندگی، همواره در تنش و اضطراب روحی بهسر میبرد؛ همچنانکه سیریناپذیری و حرص دستیابی به امور تجمّلی، او را گرفتار اندوه و افسردگی میکند مضرّات مصرفگرایی مصرفزدگی و تجملگرایی بهعنوان یک پدیده اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، آثار و نتایج زیانباری را برای فرد و جامعه در پی دارد. برخی از این آثار زیانبار، بدین قرارند: 1. افزایش وابستگی به بیگانگان؛ مصرفزدگی، جامعه را بهسمت گسترش الگوی مصرف برونزا یا وارداتی سوق میدهد. این امر، موجب وابستگی یک جامعه خواهد شد. لذا در بحث از اصلاح الگوی مصرف، لازم است، علاوهبر توجه به اصلاح الگوی مصرفگرایی به اصلاح الگوی مصرف برونزا و تغییر آن به درونزا نیز توجه شود. این مهم، از طرق مختلفی نظیر ایجاد خودباوری ملّی، بالا بردن کیفیّت محصولات داخلی و یا از طریق مبارزه با مصرفگرایی دنبال شود. 2. ایجاد روحیه آزمندی و طمعورزی؛ بنابر نتیجه پژوهشهای اخیر، ولخرجیهای مصرفکنندگان در خریدهایشان، میتواند روحیه مادّیگرایی را در آنان تحریک کند. این مطالعه، نشان میدهد که هرچه مصرفکنندگان، خرید بیشتری انجام دهند، فکر میکنند که به خریدهای بیشتر و مصرف افزونتری نیاز دارند. بدین ترتیب یک دور باطل پرهزینه، در آزمندی و طمعورزی بهوجود میآید. روانشناسان اجتماعی می گویند : عاداتی چون تجمل گرایی ، چشم و هم چشمی ، مصرف گرایی شدید ، مدگرای افراطی در بسیاری از مواقع بعنوان یك بیماری روانی مطرح هستند و برخی افراد برای گریز از تنش های روانی، در این امور غرق می شوند . مصرف گرایی 3.افسردگی؛ براساس تئوریهای پذیرفتهشده اقتصادی، هزینه کردن بیشتر، موجب افزایش رضایت و خوشحالی فرد میشود. این در حالی است که بشر در پنجاه سال گذشته، با وجود آنکه بیش از کل تاریخ بشر مصرف کرده، اما هنوز به رضایت کافی دست نیافته، روز بهروز افسردهتر شده و بر شمار افسردگان عالم افزوده شده است. گفتنی است، انسان تجمّلگرا و مصرفی، در جریان تغییر مد و تکاپو برای تغییر دادن وسایل زندگی، همواره در تنش و اضطراب روحی بهسر میبرد؛ همچنانکه سیریناپذیری و حرص دستیابی به امور تجمّلی، او را گرفتار اندوه و افسردگی میکند. استفاده از وسایل تزئینی بصورت غیر معمول باعث فعال شدن مكانیزم روانی (به منظور حفظ شخصیت متوسل به ابزارهای روانی شدن) از جمله مكانیزم دفاعی جبران می شود كه فرد دچار اختلال سعی می كند برای سرپوش گذاشتن بر ناكامی ها و عقده های انباشته خود به عملی دست بزند (مثل خرید و استفاده از وسایل تزئینی) كه او را در اجتماع مطرح نماید. 4.افزایش اختلاف طبقاتی؛ یکی از زیانهای اجتماعی مصرفگرایی، افزایش اختلاف و شکاف طبقاتی در جامعه است. 5. مانع توسعه؛ از آنجا که مصرفگرایی، مانع از سرمایهگذاری جهت طرح و اجرای زیرساختهای توسعه است، سدّی در مقابل توسعه یک جامعه بهشمار میرود. خبرگذاری ایرنا
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 136]