واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: همشهری-نزديك به 5دهه پيش، يكي از تبهكاران آمريكايي كه به اعدام هم محكوم شده بود، در روزهاي زندان مشغول نگارش داستانهايي جنايي براساس خاطرات خود شد. كاريل چسمان كه بر بيگناهي و همچنين اصلاح خود تاكيد داشت در اين رمانها تصويري همدلي برانگيز از خود به نمايش گذاشت كه نشان ميداد او ناخواسته و از سرعدم آگاهي و شرايط خاص زندگياش در مسير عمليات تبهكارانه قرار گرفته است. كتابهاي او به سرعت در ميان عامه مردم محبوبيت پيدا كرد و حتي به ديگر زبانهاي دنيا ترجمه شد، به گونهاي رفتهرفته زمزمه در خواست بخشش او در جامعه از گوشه و كنار شنيده شد و حتي كار به جايي رسيد كه افكار عمومي خواهان بخشش او از سوي رياستجمهوري آمريكا شد. كتابهايي همچون «زندگي»، « نبرد من»، «زير چراغ قرمز»، «دهليز مرگ» و... از جمله آثاري است كه چسمان را به شهرتي فراگير رساند و در اين كتابها او نه تنها به روزهاي سخت زندگي يك محكوم به مرگ پرداخت بلكه زندگي خود را از دوران نوجواني تا هنگامي كه جذب فعاليتهاي تبهكارانه شد به شكل علني روايت كرد. در ايران نيز همانند ديگر كشورها، در سالهاي دور و نزديك نويسندگان گوناگوني بودهاند كه روزهاي زندان خود را صرف نوشتن كردهاند يا به شرح آنچه بر آنها گذشته پرداختهاند يا اينكه كتابهايي را در حوزههاي مختلف به رشته تحرير درآوردهاند. برخي از اينان نيز پس از دوران زندان يادداشتهاي زندان خود را تنظيم كرده و به نگارش آثاري در اين زمينه پرداختهاند؛ هرچند كه در اين ميان آن دسته از نويسندگاني كه در زندان به خلق كتابهاي خود پرداختهاند،كمتر در حوزه داستان فعال بودهاند يا اينكه اگر بودهاند نيز آثار چندان توجه برانگيز و پر سروصدايي ارائه نكردهاند. به هر تقدير صرف همين كه اين نوع زندانيها به جاي اتلاف وقت و به بطالت سپري كردن اين سالها دست به كار نوشتن يا خواندن بردهاند خود غنيمتي است. به هر تقدير يكي از كساني كه در سالهاي اخير در روزهاي سخت زندان دست به كار داستاننويسي شده و دوران تلخ زندان را صرف نوشتن ميكند نويسنده جواني است به نام سيداحمد خليلي كه بسيار هم پركار بوده است. به اين اعتبار برخلاف بسياري از زندانيان كه اين دوران را به بطالت تلف كرده يا حتي درگير انحرافات ميشوند، خليلي يكي از بهترين روشها را براي بهره گرفتن از اوقات فراعتي كه به دست آورده برگزيده است و به كار خواندن و نوشتن مشغول است؛ كاري كه احتمالا پس از پايان دوران محكوميت خود نيز دنبال خواهد كرد. سيداحمد خليلي 33سال دارد و در شهرستان جم از استان بوشهر به دنيا آمده است. طبق آنچه وي در معرفي خود در ابتداي كتابهايش نوشته است، در خانوادهاي فرهنگي رشد كرده است. او اگرچه در مقدمه آثارش به مسئله زنداني بودن خود اشاره كرده و به كرات نيز از مسئولان زندان رجايي شهر كرج به دليل شرايط مناسبي كه براي او به وجود آوردهاند تا به كار نوشتن مشغول باشد، تشكر كرده اما در هيچيك به روشني به علل محكوميت خود نپرداخته و درباره مدت زندان خود و زمان آغاز آن و نظاير آن نيز توضيحي ارائه نكرده است؛ هرچند كه در حقيقت، اين مسئله چندان هم در اصل ماجرا كه بررسي آثار اوست تفاوتي ايجاد نميكند و آنچه مهم به نظر ميرسد، حضور جواني است خوش ذوق و داراي اعتمادبهنفس كه توانسته است در برابر دشواريهاي روزگار زندان قد علم كند و آن را به ايامي بارور بدل سازد. آنگونه كه از ظاهر امر بر ميآيد سيداحمد خليلي با شور و اشتياق و جديت بسيار كار خود را دنبال ميكند چرا كه در عرض مدت زماني نهچندان طولاني 4 رمان را منتشر ساخته، يكي هم در دست انتشار دارد و مشغول نگارش رمان ديگري نيز هست. اولين رمان سيداحمد خليلي به سال 1386 و با نام «روزهاي تلخ آخر...» منتشر شده است، در 3هزار نسخه و قيمت 4هزارتومان و چاپ آن را انتشارات سبطالنبي بر عهده داشته است؛ ناشري كه كتابهاي بعدي او را نيز به بازار عرضه كرده است و در ابتداي اولين اثر خليلي در معرفي آن آورده است: «رمان دوست عزيزم جنابآقاي سيداحمد خليلي در عين حال كه ساختاري عاطفي و دراماتيك دارد كه ملهم از روح پراحساس ايراني است اما سعي ميكند به مشكلات و تنگناهاي زندگي جوان معاصر در جامعه تكنولوژيك شهري بپردازد. به دوست خوبم به خاطر خلق چنين اثري كه ساختاري محكم اما ادبياتي ساده دارد، تبريك ميگويم و برايش آرزوي موفقيت در همه عرصهها خصوصا فرهنگ و ادب كشوردارم». اين رمان ماجراي جواني است كه در تنگناي زندگي به قصد خودكشي خود را از بالاي برجي به پايين مياندازد اما تقدير اينگونه است كه روي سقف ماشيني كه از پاركينگ برج بيرون آمده و يك تشك تختخواب روي آن بوده ميافتد. سقف ماشين له شده و پايين ميآيد و راننده آن بيشتر از خود جوان مصدوم ميشود. زماني كه اين دو در بيمارستان به هوش ميآيند، دوستياي بين آنها شكل ميگيرد و دريچه تازهاي به روي آن جوان گشوده ميشود. دومين رمان او «پايان هيچ» نيز در سال 1386، با يك تيراژ 3هزارتايي و به قيمت 4 هزارتومان منتشر شده است. خليلي در مقدمه كتاب، آن را اينگونه معرفي ميكند: «در زير پتكهاي سهمگين و پياپي سرنوشت و آتش گداخته رنج، زندگي شكل ميگيرد. انگار در اين جهان غيرقابل اعتماد، مصايب انسان تمامي ندارد... . رماني كه پيشرو داريد تراژدي غمانگيز زندگي دختري است كه با انتخابي آگاهانه اما به شدت ابلهانه در مسيري تاريك گام مينهد؛ مسيري كه جز به هلاكت و نابودياش نميانجامد. او قبل از اينكه به انتهاي خط برسد انديشهاي شيطاني و روبه زوال، فضاي تهي و ناباور ذهنش را مسموم ميكند. طبيعت سمج و كينهتوزانه او سرانجام در زمستاني از ترديدها به توفان مينشيند و بدين روي تصميم ميگيرد قبل از به پايانرسيدن حياتش دست به انتقامي خونين بزند.» سومين اثر خليلي به نام «برزخ ترديد» در سال 1387 چاپ شد، در 408صفحه، 3هزار نسخه و بهاي 5هزار تومان. رمان برزخ ترديد ماجراي دختري است خبرنگار كه براي تهيه گزارش و گفتوگو بايد به آسايشگاه بيماران جنگ تحميلي برود. مردي كه خبرنگار مامور به گفتوگو با اوست، عشق گمشده روزگار جواني مادرش در سالهاي دور است. به اين ترتيب نويسنده نقبي به حوادث چند دهه گذشته در تاريخ سياسي و اجتماعي ايران ميزند و داستان خود را در چنين زمينهاي روايت ميكند. خليلي درباره اين رمان نوشته است: «ميخواهم صادقانه اعتراف كنم، قصدم از نگارش اين اثر اسطورهسازي نيست زيرا سرزمين من، ايران مهد دليران است. فلسفهاي كه در قالب اين رمان ريخته شده، نقشبندي برههاي از حوادث قبل و بعد از انقلاب اسلامي است؛ از فاصله سالهاي 1355 تا 1382و سرنوشت مردي كه از گذشته بسيار خوبي برخوردار نبوده است. او در جواني يعني همان سال 1355 كه تازه وارد دانشگاه ميشود، به دنبال بازيابي ريشههاي مهم بيدادگري رژيم پهلوي به چپ راهه تفكري پوچ و رو به افولگرايش پيدا ميكند. با به ثمر رسيدن انقلاب شكوهمند ايران اسلامي، چون اوضاع را بر وفق مراد خود نميبيند، تحت القائات و فلسفهبافي بيهوده همفكرانش، از سراب عدالتي اشتراكي و به دور از ايمان، علم طغيان و مخالفت با نظام نوبنيان برميدارد، اما... قهرمان داستان در يك استحاله فكري، راهش را از الحاد به سوي عافيت و پارسايي تغيير جهت ميدهد... ادعا ندارم كه 27سال تاريخ وطنم را كه در سينه سوخته جانبازي به وديعه نهادهشده، با ذكر جزئيات آن لحظهبهلحظه و با دقت و امانت تمام ثبت و ضبط كردهام.»و اما آخرين رمان منتشر شده از خليلي اثري است به نام «آدمفروش» كه در سال 1387 در 415صفحه، 3هزار نسخه و قيمت 5هزار تومان توسط نشر سبطالنبي به بازار آمده است. آدمفروش آخرين اثر خليلي به لحاظ ادبي بهترين كار او نيز به حساب ميآيد. در اين رمان نويسنده به زندان، آدمها و مناسبات آن نيز ميپردازد و سعي دارد تصويري ملموس از فضا و حالوهواي حاكم بر زندان را در قالب داستان مردي كلاهبردار كه زنداني است و رابطه او با دختري نويسنده و عشق نافرجام آنها و... ارائه كند. خليلي در ابتداي اين رمان نيز براي توصيف اثر مينويسد: «رمان حاضر حاصل تلاش دوران محكوميت نويسنده در زندان است و در نگارش اثر فوق آسيبهاي اجتماعي منجر به مجازات حبس با نگاهي كارشناسانه مورد واكاوي و مداقه دقيق قرار گرفته و همچنين رفتارشناسي مجرمين در زندان از زاويه متفاوتتري به چالش كشيده شده است. به واقع نويسنده با خلق درامي تراژيك وسرگرمكننده، سعي دارد آگاهيهاي لازم را به افراد جامعه براي مصونماندن از خطر بدهد... .» سيداحمد خليلي، همچنين كتاب «تنفر عريان» را در دست چاپ و « اشكهاي يك بازنده» را در دست نگارش دارد. در رابطه با آثار خليلي اشاره به اين نكته ضرورت دارد كه بيش از اهميت خود اين رمانها، نحوه و شرايط شكلگيري آنهاست كه جلب توجه ميكند؛ اينكه جواني به آن اعتماد به نفس و ثبات فردي و ذهني ميرسد كه در چنين شرايطي از وقت و انرژي خود به شكلي فرهنگي استفاده ميكند، ميخواند و مينويسد، هرچند كه آثارش چندان بيعيب و نقص به نظر نميرسد و با اين اوصاف به نظر ميرسد كه خليلي اگر جوينده باشد ميتواند با مطالعه جديتر مباني تئوريك داستاننويسي، راه را براي ارائه آثاري به مراتب بهتر از آنچه هست، هموار كند. نثر خليلي ساده است اما آنگونه كه بايد، پيراسته به نظر نميرسد. زبان آثار او نيز زباني راحت است كه به شكلي صميمي قصد ارتباط با مخاطب را دارد و همين مسئله باعث ميشود كه خواندن آثار او براي مخاطب عام دشوار نباشد و با توجه به اين شرايط همانند اكثريت قريب به اتفاق آثاري كه براي مخاطب عام نوشته ميشوند و توان راضي نگهداشتن آنها را دارد. اما آنچه در آثار خليلي قابل تامل به نظر ميرسد رويكرد جدي او در طرح مفاهيمي است كه در بطن داستانهايش قرار داده. او صرفا قصد سرگرم كردن مخاطب را ندارد؛ حرفهايي براي گفتن دارد كه كموكيف همين حرفها راه او را از نويسندگاني كه صرفا براي سرگرمي مخاطبان عام مينويسند جدا ميكند. اما خليلي با اين آثار هنوز خود را در ابتداي راه نشان ميدهد و اگر حرفي براي گفتن در خود سراغ دارد براي تاثيرگذاري بهتر بايد با استفاده از ظرفيتهاي داستان نويسي به مخاطب ارائه شود؛ در غير اين صورت بازگويي روشن آن در لايههاي بيروني اثر، نه ميتواند تاثيري عميق بر مخاطب بگذارد و نه اينكه به ارزشهاي ادبي و ماندگاري آثار او بينجامد. 6رمان با اين حجم در 3 يا 4 سال نشان از پركاري و شتاب او در نويسندگي دارد؛ شتابي كه بيشك به كيفيت كار هر نويسندهاي ميتواند لطمه وارد كند و رد آن را نيز در آثار خليلي به روشني ميتوان مشاهده كرد.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 364]