آثـار تـربـيـتـي نـمـاز

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: آثـار تـربـيـتـي نـمـاز

معنا و مفهوم نماز

نماز در لغت به معناي پرستش، نياز، سجود، بندگي و اطاعت، خم شدن براي اظهاربندگي و اطاعت و يكي از فرايض دين و عبادت مخصوصي است كه مسلمانان پنج بار در شبانه‌روز به جاي مي آورند. نماز يعني خدمت و بندگي، فرمان برداري، سر فرودآوردن و تعظيم كردن به نشانه احترام، نماز، داروي نسيان و وسيله ذكر خداوند است. نماز، رابطه معنوي مخلوق با خالق است. نماز يعني دل كندن از ماديات و پرواز دادن روح، يعني پا را فراتر از ديدني‌ها و شنيدني‌ها نهادن.

نماز در قرآن و حديث

فلسفه، فايده و آثار، شرايط و آداب و اوصاف نماز در آيات و روايات بسياري آمده كه پرداختن به همه‌ آن‌ها در اين جا ممكن نيست، لكن به طور مختصر قطره‌اي از درياي معارف اسلامي را درباره نماز بازگو مي‌كنيم. نماز، بزرگ‌ترين عبادت و مهم‌ترين سفارش انبيا است. لقمان حكيم پسرش را به نماز توصيه مي‌كند. حضرت عيسي (ع) در گهواره فرمود: خدايم مرا به نماز و زكات سفارش كرده است. پيشوايان معصوم عليهم‌السلام هنگام نماز رنگ مي‌باختند. گرچه بعضي نماز را به خاطر بهشت يا ترس از عذاب جهنم مي‌خوانند، اما حضرت علي (ع) نه براي نجات و ترس از آتش، بلكه به‌خاطر شايستگي خدا براي عبادت نماز مي‌خواند. نماز، اهرم استعانت در غم‌ها و مشكلات است. خداوند مي‌فرمايد: از صبر و نماز در مشكلات كمك بگيريد و بر آن‌ها پيروز شويد. نماز به منزله پرچم و نشانه مكتب اسلام است. پيامبراكرم(ص) مي‌فرمايد: (علم‌الاسلام الصلوه). نماز به منزله سر نسبت به تن است. پيامبر(ص) مي‌فرمايد: (موضع الصلوه من‌الدين كموضع الراس من‌الجسد). نماز براي اولياي خدا شيرين و براي غيرآنان دشوار و سنگين است. قرآن مي فرمايد: (وانها لكبيره الا علي الخاشعين). در اهميت نماز همين بس كه حضرت علي (ع) در جنگ صفين و امام حسين (ع) در ظهر عاشورا دست از جنگ كشيدند و به نماز ايستادند و آن‌گاه كه به علي (ع) ايراد گرفتند كه چه هنگام نماز است؟ ايشان فرمود: ما براي همين مي‌جنگيم تا مردم اهل نماز باشند. در زيارت نامه وارث مي‌خوانيم: (اشهدانك قد اقمت الصلوه؛ شهادت مي‌دهم كه تو نماز را بر پا داشتي.) حضرت علي (ع) در باره نماز بارها سخن به ميان آورده كه در اين جا به چند نمونه اشاره مي‌كنيم. الف) درباره بركات نماز مي‌فرمايد: فرشتگان، آنان را دربر مي‌گيرند و آرامش بر آنان نازل مي‌شود، درهاي آسمان بر آنان گشوده و جايگاه خوبي برايشان آماده مي‌شود. ب) در خطبه 196 نهج‌البلاغه گوشه‌هايي از مفاسد اخلاقي هم چون كبر و سركشي و ظلم را برمي‌شمارد، و آن‌گاه مي‌فرمايد: نماز به همه وجود انسان آرامش مي‌بخشد، چشم‌ها را خاضع و خاشع مي‌گرداند، نفس سركش را رام و دل‌ها را نرم و تكبر و بزرگ منشي را محو مي‌كند. ج) هم چنين در نامه‌اي به محمد بن ابي بكر مي‌نويسد: نماز را در وقت معين آن به جاي آر و به خاطر آسوده بودن از كار، نماز پيش از وقت معين آن را برپاي مدار و آن را واپس مينداز.

آداب نماز و آثار تربيتي آن

شرايط و آداب نماز به قدري زياد است كه تمام نظام‌ها و روابط انساني را به طور خودكار تنظيم و اصلاح مي‌كند. توجه به همه آثار تربيتي نماز كار مشكلي است ولي ما چند نمونه آنرا بيان مي‌كنيم: 1- ادب در برابر سخن امام جماعت: در نماز جماعت وقتي امام مشغول خواندن حمد و سوره است بايد ساكت باشيم. 2- مراعات حقوق ديگران، آب وضو، مكان نمازگزار و لباس او بايد حلال و از مال ديگران و غصبي نباشد، حتي اگر از مال خمس نداده لباس تهيه كند، نمازش باطل است. 3- تغذيه و بهداشت نمازگزار؛ اگر نمازگزار از مشروبات الكلي استفاده كرده باشد، تا چهل روز نمازش مورد قبول نيست. لباس نمازگزار نيز بايد پاك باشد و بهتر است به هنگام نماز عطر و مسواك زد و موها را شانه كرد. 4- همسرداري؛ كسي كه به همسر خود نيش بزند، نمازش قبول نيست. 5- ولايت؛ كسي كه اهل نماز است ولي تسليم طاغوت‌ها است و ولايت و حكومت رهبران اسلامي را پذيرا نيست، نمازش قبول نيست؛ گرچه تمام عمر در كنار كعبه باشد. 6- نظم و ترتيب؛ در تمام كلمات و كارهاي نماز نظم و ترتيب به چشم مي‌خورد. 7- انعطاف و هماهنگي؛ امام جماعت بايد با مردم هماهنگ باشد؛ به اين معنا كه مراعات ضعيفترين افراد را بكند. اگر كسي دير به جماعت رسيد، امام بايد كمي ركوع خود را طول بدهد تا او نيز به نماز برسد. مردم نيز بايد خود را با امام هماهنگ كنند؛ مثلا كساني كه يك ركعت از نماز جماعت عقب هستند و در ركعت دوم به جماعت پيوسته‌اند، مي‌توانند با نوعي انعطاف و تغيير در نماز جماعت شركت كنند. 8- اعتماد؛ اگر هر يك از امام يا مردم در انجام قسمتي از نماز شك كردند، بايد به يكديگر اعتماد كنند؛ يعني با توجه به رفتار ديگري تصميم بگيرند. 9- آموزش اجباري؛ نمازگزار بايد مسائل و احكام مورد نياز خود را فراگيرد. 10- آگاهي از اخبار؛ مردم با شركت در نماز جمعه و جماعت با اخبار و مسائل ديني و مشكلات مسلمانان آشنا مي‌شوند.11- امر به معروف و نهي از منكر؛ (حي علي الصلوه) در اذان يكي از بزرگ‌ترين معروف‌ها است.

آثار فردي و اجتماعي نماز

نماز تاثير به سزايي در زندگي فردي و اجتماعي فرد دارد. در اين جا برخي از آن‌ها را فهرست‌وار بيان مي‌كنيم. نمازگزار در مقايسه با كسي كه نماز نمي‌خواند، احساس آرامش بيشتري دارد. هنگامي كه از طريق نماز، روح خود را به معراج مي فرستد و با خدا و نام او پيوند مي‌دهد، احساس عزت و قدرت مي‌كند و از هيچ كس و هيچ قدرتي نمي‌ترسد. نمازگزار هيچ‌گاه چشمش را به چيزهاي حرام آلوده نمي‌كند و نمي‌گذارد هوس‌هاي زودگذر و وسوسه‌هاي شيطاني روح و ذهنش را مشغول كند. در مقابل، دامنگيري مفاسد، جاذبه‌هاي آلوده موجود در اجتماع، زلف‌ها و بدن‌هاي عريان، صحنه‌هاي بدآموز و تحريك كننده، موسيقي و نغمه‌هاي حرام چنان پرده‌اي بر دل‌هاي افراد بي‌نماز مي‌كشند كه آنان را توان مشاهده و ارتباط با ظرايف و لطايف و معنويت نيست در جهان امروز كه لجام گسيختگي فرهنگي به طور فزاينده‌اي سلامت و امنيت جاني بسياري از جوامع را به مخاطره انداخته است و همه روزه شاهد طغيان و عصيان گروه‌هاي مختلف مردم به ويژه نوجوانان و جوانان هستيم، كيست كه فريادرس اين مردم باشد؟ آيا چيزي جز نماز و توكل و امدادهاي غيبي خداوندي مي‌تواند ناجي اين افراد از منجلاب گناهان عظيم شود و آ‌نها را از سقوط به دره نيستي و فلاكت بازدارد؟.

آثار و عواقب ترك نماز

ترك نماز در دنيا و آخرت عواقب تلخي دارد. در قيامت، اهل بهشت از دوزخيان مي‌پرسند: چه چيزي شما را روانه جهنم كرد؟ يكي از پاسخ‌هايشان اين است كه ما پايبند به نماز نبوديم. در جايي ديگر به نمازگزاراني كه در نمازشان سهل‌انگارند؛ يعني گاهي مي‌خوانند و گاهي نمي‌خوانند، مي‌گويد: واي بر آنان. رسول خدا (ص) فرموده است: (من ترك الصلوه متعمدا فقد كفر؛ هر كه عمداً نماز را ترك كند، از اسلام خارج شده و كافر است.) در جايي ديگر مي‌فرمايد: (بين العبد و بين الكفر ترك الصلوه؛ مرز بين بنده خدا و كفر، ترك نماز است.) هيچ انسان با وجدان و متفكري نيست كه از ابعاد و اسرار و ظرايف نماز آگاه باشد ولي از كنار آن‌ها بي‌اعتنا رد شود، مگر كساني كه به خاطر غفلت و بي‌خبري، توفيق سخن گفتن با خداوند را از خود سلب كرده‌اند.

جمعه 27 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 173]